Do połowy 2020 roku epidemia przebiegała z relatywnie niską śmiertelnością w krajach Europy Centralnej, Niemczech, niektórych krajach afrykańskich czy azjatyckich. W zależności od kraju ten korzystny trend przypisywano znacznej ilości wykonywanych testów i/lub wprowadzaniu wczesnych ograniczeń społecznych. Pojawiły się również doniesienia o możliwości wpływu diety na przebieg COVID-19. Jak dotychczas nie występują dowody o wpływie konkretnej diety czy suplementów na przebieg choroby u konkretnych osób. Jednak zróżnicowanie diet między poszczególnymi krajami może doprowadzić do pewnych wniosków w kwestii chorób wirusowych.
Kiszonki a dotychczasowy przebieg epidemii
Od początku pandemii COVID-19 (ang. Coronavirus Disease 2019) trwają rozważania na temat ciężkości przebiegu choroby i czynników, które na niego wpływają. Jest to zrozumiałe ze względu na fakt, iż jest to właściwie pierwsza, tak rozległa epidemia. Wiążąca się z dużą zaraźliwością i istotną śmiertelnością. Wiadomo, iż w sensie osobniczym istotnymi czynnikami są wiek i współchorobowości. Jednak nawet istotniejsze może być poszukiwanie czynników populacyjnych na poziomie krajów. Może to pomóc rządzącym w doborze odpowiednich strategii ograniczających epidemię dla całości populacji.
Fonseca i wsp. przeprowadzili analizy porównujące liczbę zgonów z powodu COVID-19 na milion mieszkańców dla krajów i regionów z europejską bazą danych na temat konsumpcji różnych produktów żywnościowych (ang. Comprehensive European Food Consumption Database). Z pomocą bazy danych Eurostatu dostosowano wyniki, by zminimalizować wpływ zróżnicowania między krajami ze względu na produkt krajowy brutto, gęstość zaludnienia, wiek populacji, bezrobocie, częstość występowania otyłości. Wykazano korelację pomiędzy wysokim spożyciem kapusty, ogórków i kiszonych/kwaszonych warzyw (ang. fermented) i łagodnym przebiegiem epidemii. Jak się okazało, spożycie głowy 1g dziennie kapusty obniżyło śmiertelność z powodu COVID-19 o 13,6% a ogórka – o 15,7%. W przypadku sałaty i brokuła zależność była odwrotna, jednak autorzy podkreślają, iż nie była silna po uwzględnieniu współczynników dostosowanych. Dane te potwierdzają zróżnicowany przebieg epidemii nie tylko między krajami, ale także między mniejszymi regionami, np. we Włoszech (wysoka umieralność na północy w porównaniu do niskiej – na południu).
Kiszonki – możliwy mechanizm wpływu na choroby wirusowe
Proces fermentacji jest znany od tysiącleci i wzbogaca żywność w pozytywne bakterie głównie z rodzaju Lactobacillus. W przewodzie pokarmowym przyczyniają się do zwiększenia różnorodności mikroflory jelitowej i zmniejsza stres oksydacyjny. Zwyczaje konsumpcyjne Europy Zachodniej ewoluujące w kierunku szybszej konsumpcji zawierają mniej fermentowanej żywności, która wymaga czasu do przygotowania.
Jednym z mechanizmów, które mogą stać za powyższym fenomenem może być zwiększenie aktywności jądrowego transkrypcyjnego czynnika Nrf2. Jest on plejotropowym czynnikiem chroniącym przed stresem oksydacyjnym. Redukuje on aktywność prozapalnego czynnika NFKB, a także ekspresję enzymu konwertującego angiotensynę typu 2 (ACE2). Aktywność Nrf2 spada z wiekiem, co może prowadzić do cięższego przebiegu COVID-19 w populacji osób starszych. Kapusta i fermentowane warzywa zawierają glukorafaninę, która jest przekształcana w jelitach do sulforafanu – silnego aktywatora Nrf2.
Ciekawym spostrzeżeniem był paradoks stosunkowo łagodnego przebiegu w regionach o bardzo niskim standardzie życia. W dzielnicach biedy Brazylii i Indii zaobserwowano znaczne rozpowszechnienie przeciwciał przeciwko COVID-19 (57% populacji), jednocześnie notując bardzo niską śmiertelność (na poziomie 0,05%-1%). Jednym wytłumaczeniem może być niska średnia wieku w regionie. Jednak możliwy jest także wpływ opartej na warzywach diety na przebieg epidemii.
Przeczytaj również: Suplementacja witaminy D w dobie COVID-19
Kiszonki – perspektywy na przyszłość
Oczywiście powyższe dane są oparte wyłącznie na populacyjnych wyliczeniach i możliwe, iż istotne dodatkowe, trudne do oceny czynniki mają wpływ na przebieg epidemii. Wśród nich mogą być: długi łańcuch dostaw, sposób dystrybucji żywności (tradycyjny rynek a nowoczesny supermarket). Tego typu obserwacje powinny być potwierdzone badaniami na konkretnych pacjentach z grupą kontrolną i o ile to możliwe – zaślepionymi. Dopiero wówczas można by rekomendować odpowiednią suplementację czy zmianę diety w ramach profilaktyki. Należy zauważyć, że nadmierne spożycie kiszonych i fermentowanych produktów może pogarszać przebieg niektórych chorób układu krążenia czy autoimmunologicznych. Ponadto, obserwacje pierwszego półrocza pandemii nie muszą się potwierdzić w kolejnych półroczach, a na dane z końca 2020 roku musimy jeszcze poczekać.
Niemniej, jednak gdyby związek ciężkiego przebiegu COVID-19 ze zmianą stylu odżywiania się potwierdził, mogłaby to być kolejna choroba „cywilizacyjna” we współczesnym świecie.
Literatura:
Bousquet, J, Anto, JM, Czarlewski, W, et al; ARIA group. Cabbage and fermented vegetables: From death rate heterogeneity in countries to candidates for mitigation strategies of severe COVID‐19. Allergy. 2020; 00: 1– 16.
Stafford N. Covid‐19: Why Germany’s case fatality rate seems so low. BMJ. 2020;369:m1395.
Bousquet J, Czarlewski W, Blain H, Zuberbier T, Anto J. Rapid Response: Why Germany’s case fatality rate seems so low: Is nutrition another possibility. BMJ. 2020.
Iddir M, Brito A, Dingeo G, et al. Strengthening the Immune System and Reducing Inflammation and Oxidative Stress through Diet and Nutrition: Considerations during the COVID‐19 Crisis. Nutrients. 2020;12(6):1562.
Fonseca S, Rivas I, Romaguera D, et al.Association between consumption of fermented vegetables and COVID‐19 mortality at a country level in Europe MEDRXIV/2020/147025; 2020.
Fonseca S, Rivas I, Romaguera D, et al. Association between consumption of vegetables and COVID‐19 mortality at a country level in Europe. MedRix. 2020.
Smith RE. The Effects of Dietary Supplements that Overactivate the Nrf2/ARE System. Curr Med Chem. 2020;27(13):2077-2094. doi: 10.2174/0929867326666190517113533. PMID: 31099320.
