Na całym świecie od lat rozwijane są specjalistyczne jednostki zajmujące się kompleksowym leczeniem tego nowotworu. Niestety, w Polsce wciąż takich ośrodków brakuje by kompleksowo zająć się problematyką raka piersi. Czy rak piersi ma szanse być leczony w Polsce na wysoko wyspecjalizowanym poziomie?
Rak piersi – początki leczenia interdyscyplinarnego
Już w roku 1998, na pierwszej europejskiej konferencji dotyczącej raka piersi, powstała koncepcja tworzenia wielodyscyplinarnych ośrodków leczenia tego nowotworu. Autorzy wytycznych zwrócili uwagę na znaczne różnice występujące w dostępie do leczenia choroby w momencie rozpoznania. Ponadto, odnieśli się do wyników terapii w różnych krajach Europy. Pierwsze specjalistyczne centra powstawały na terenie Europy już w latach 70. i 80., przede wszystkim w ośrodkach uniwersyteckich.
Przykładami mogą być Instituto Nationale dei Tumori w Mediolanie czy Centrum Piersi w Szpitalu Uniwersyteckim w Heidelbergu. Te ośrodki osiągały znacząco lepsze wyniki leczenia, co skłoniło Europejskie Towarzystwo EUSOMA ( European Society of Mastology/ European Society of Breast Cancer Specialists) do opracowania wskazówek i standardów dotyczących terapii, diagnozowania, a także badań prowadzonych w sferze nowych leków. Ten artykuł zdefiniował potrzebę organizacji pełnoprofilowych ośrodków leczenia, które skupione są na wszystkich metodach leczenia, potrzebnych pacjentkom z rakiem piersi.
Ukazujące się w następnych latach publikacje wskazywały, że opieka zespołowa wydłuża życie chorych nawet o 10 lat w porównaniu do leczenia przez indywidualnych specjalistów. Takie wielodyscyplinarne podejście jest też wprowadzane dla chorych z innymi typami nowotworów, na przykład u chorych na raka jelita grubego czy na raka płuc. Sukces w leczeniu nowotworu, w tym raka piersi, zależy oczywiście od wielu czynników. Na skuteczność terapii wpływa sam typ i zaawansowanie raka, ogólny stan zdrowia pacjentki, choroby współistniejące. Na te czynniki często nie mamy wpływu. Jednak składowymi, które są modyfikowalne, są czynniki zależne od systemu ochrony zdrowia, a więc obecność zespołu specjalistów, dostęp do programów lekowych, wsparcie okołomedyczne dietetyka, psychologa, fizjoterapeuty.
Breast Cancer Unit
Najkorzystniejszym rozwiązaniem są szpitale z oddziałami typu Breast Cancer Unit (BCU). W takim miejscu terapię prowadzi zespół specjalistów z zakresu między innymi chirurgii onkologicznej, radioterapii, patomorfologii, onkologii. Dodatkowo takie jednostki zapewniają wsparcie psychoonkologa, fizjoterapeuty oraz dietetyka. Ośrodki BCU prowadzą również programy badań naukowych z innowatorskimi terapiami, które mogą pomóc uzyskać lepsze efekty leczenia.
By ośrodek onkologiczny mógł posługiwać się statusem Breast Cancer Unit, musi spełniać specjalne wymagania akredytacyjne. Między innymi na oddziale powinny być minimum raz w tygodniu multidyscyplinarne konsylia specjalistów. W takim ośrodku każdej pacjentce przysługuje również osobisty koordynator, który nadzoruje jej ścieżkę leczenia. Wyznaczone są też restrykcyjne ramy czasowe na badania diagnostyczne i procedury lecznicze. Taki system pozwala uzyskać diagnozę i rozpocząć leczenie u pacjentek w ciągu zaledwie kilku tygodni oraz osiągać najlepsze wyniki wyleczalności.
Projekt Breast Cancer Units dla państw UE oficjalnie został wprowadzony wraz z rezolucją Parlamentu Europejskiego z 2006 roku. Zgodnie z zaleceniami, na 500 tys. mieszkańców powinien znajdować się jeden ośrodek specjalizujący się w kompleksowym leczeniu nowotworu piersi. Badania wskazują, że tylko w takiej sytuacji możliwy jest jednakowy dostęp do najnowszych terapii, a optymalne leczenie raka piersi dostępne jest dla wszystkich chorych. Oznacza to, że w 40-milionowym państwie powinna funkcjonować sieć kilkudziesięciu ośrodków referencyjnych specjalizujących się w kompleksowym leczeniu raka piersi.
Ośrodki BCU w Polsce
Wielospecjalistyczne centra leczenia raka piersi działają w większości krajów Unii Europejskiej. Obecnie trwają próby utworzenia sieci takich wyspecjalizowanych ośrodków również w Polsce. Do tej pory mamy 10 jednostek, które uzyskały akredytację Międzynarodowego Towarzystwa Senologicznego (SIS), które jest potwierdzeniem wysokich standardów oraz jakości procesu leczenia.
W październiku 2019 r. weszły w życie rozporządzenia Ministra Zdrowia oraz zarządzenie prezesa NFZ, które dały podstawę prawną do uruchomienia sieci Breast Cancer Unit. Niestety, określone w nich wymagania okazały się zaporowe oraz bardzo niejasne. Nie były ich w stanie spełnić nawet akredytowane już przez SIS ośrodki. W efekcie do sieci dołączyło jedynie 6 szpitali. Zgodnie z wytycznymi Unii Europejskiej i oceną organizacji pacjentów centrów BCU powinno być 75 w Polsce. Ministerstwo Zdrowia ocenia potrzeby na 50 ośrodków. Niestety, do takich liczb jeszcze bardzo daleko. W grudniowym rozdaniu na 24 placówki, które wyraziły chęć przystąpienia do programu, NFZ zakontraktował 11.
COVID-19 a rak piersi
Pandemia COVID-19 znacząco wpłynęła na funkcjonowanie całej ochrony zdrowia, w tym niestety również na leczenie raka piersi. Według badania przeprowadzonego w Stanach Zjednoczonych liczba nowo wykrytych raków piersi spadła w czasie pandemii wirusa SARS-CoV-2 aż o 51,8% w porównaniu ze średnią liczbą przypadków wykrywanych wcześniej. Podobne wyniki opublikował holenderski rejestr nowotworów, a w Wielkiej Brytanii spadek skierowań na diagnostykę w kierunku nowotworów wyniósł aż 75%.
W dużej mierze jest to wynik ograniczenia funkcjonowania systemu ochrony zdrowia tylko do pacjentów z zagrożeniem życia lub z ciężkim przebiegiem zakażenia koronawirusa. Jednocześnie wiele pacjentów woli odłożyć w czasie wizytę u lekarza, by uniknąć zakażenia się wirusem. Część Konsultacji i leczenia może odbyć się za pomocą teleporad, jednak w diagnostyce raka piersi niezbędne jest wykonanie badań obrazowych. W trakcie pandemii COVID-19 powinny być one wykonywane w możliwie normalnym trybie, z zachowaniem odpowiednich środków ochrony.
Diagnostyka i leczenie raka piersi stawia przed lekarzami wiele wyzwań, szczególnie w czasie pandemii COVID-19. Breast Cancer Units to nowoczesne, świetnie wyposażone ośrodki, które są uważane za przyszłość onkologii. Dzięki tak wielokierunkowej i wszechstronnej opiece osiągają najlepsze wyniki leczenia raka piersi. Pozostaje mieć nadzieję, że i w Polsce powstanie taka ich ilość, by wszystkie chore miały dostęp do opieki na światowym poziomie.
Autor: Agata Knurowska
Literatura:
- https://www.termedia.pl/lekarzspecjalista/Interdyscyplinarna-wspolpraca-w-diagnostyce-i-leczeniu-pacjentek-z-wczesnym-HER2-rakiem-piersi,39596.html
- https://www.rynekzdrowia.pl/Serwis-Onkologia/Kompleksowa-opieka-w-raku-piersi-ma-pod-gorke-Bedzie-nowelizacja-rozporzadzenia,201125,1013,3.html
- https://pulsmedycyny.pl/szesc-osrodkow-medycznych-z-certyfikatem-sis-i-ptbrp-943657
- Kaufman HW, Chen Z, Niles J, Fesko Y. Changes in the Number of US Patients With Newly Identified Cancer Before and During the Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) Pandemic. JAMA Netw Open. 2020;3(8):e2017267. doi:10.1001/jamanetworkopen.2020.17267
- https://www.breastcancer.org/research-news/fewer-breast-cancers-diagnosed-during-covid-19
- Dietz JR, Moran MS, Isakoff SJ, Kurtzman SH, Willey SC, Burstein HJ, Bleicher RJ, Lyons JA, Sarantou T, Baron PL, Stevens RE, Boolbol SK, Anderson BO, Shulman LN, Gradishar WJ, Monticciolo DL, Plecha DM, Nelson H, Yao KA. Recommendations for prioritization, treatment, and triage of breast cancer patients during the COVID-19 pandemic. the COVID-19 pandemic breast cancer consortium. Breast Cancer Res Treat. 2020 Jun;181(3):487-497. doi: 10.1007/s10549-020-05644-z. Epub 2020 Apr 24. PMID: 32333293; PMCID: PMC7181102.
