Zespół stopy cukrzycowej to zakażenie, owrzodzenie i/lub destrukcja tkanek głębokich stopy. Jest spowodowana uszkodzeniem naczyń krwionośnych i nerwów obwodowych. Diagnostyka zespołu stopy cukrzycowej powinna opierać się na ocenie występowania zaburzeń ukrwienia. Ponadto, polineuropatii obwodowej oraz czynników ryzyka uszkodzenia stopy. Do czynników ryzyka zespołu stopy cukrzycowej zaliczamy: wieloletnią, źle kontrolowaną cukrzycę, niewłaściwą higienę stóp i neuropatię obwodową. Dodatkowo cechy niedokrwienia kończyn, zniekształcenia stopy oraz palenie tytoniu.
Neuroosteoartropatia Charcota
Neuroosteoartropatia Charcota jest chorobą atakującą kości, stawy i tkanki miękkie stopy i stawu skokowego. Do rozwoju stopy Charcota dochodzi najczęściej w przebiegu neuropatii cukrzycowej. W wyniku współistnienia cukrzycy, neuropatii czuciowo-ruchowej, urazów i zaburzeń metabolizmu kostnego dochodzi do powstania ostrego, miejscowego stanu zapalnego. Może powodować niszczenie kości. Istnieją kontrowersje odnoszące się do celowości wykonywania zabiegów chirurgicznych w ostrej fazie choroby. Gwoździe śródszpikowe oraz wydłużanie ścięgna Achillesa są stosowane jako nowoczesne metody terapeutyczne.
Czytaj również: Cukrzyca – zmiany w diagnostyce i leczeniu
Nowe techniki wykorzystywane w diagnostyce zespołu stopy cukrzycowej
Zapobieganie powstawaniu nowych owrzodzeń poprzez monitorowanie temperatury stóp w warunkach domowych oraz nowa technika polegająca na wysokorozdzielczym obrazowaniu termicznym w podczerwieni mogą okazać się skuteczne.
Obrazowanie hiperspektralne jest kolejną techniką, przy pomocy której można dokonać pomiaru nasycenia tkanek tlenem a tym samym wykrycie wczesnych zmian mikronaczyniowych, niedokrwiennych oraz powikłań zapalnych w przebiegu zespołu stopy cukrzycowej. Dostępne są także urządzenia przenośne używane do wykrywania zmian mikronaczyniowych i szacowania potencjału gojenia zespołu stopy cukrzycowej poprzez pomiar ciśnienia perfuzji skóry.
Wysokoczułe techniki medycyny nuklearnej są wykorzystywane w obrazowaniu diagnostycznym stopy cukrzycowej. Istnieją doniesienia o skuteczności pozytonowej tomografii emisyjnej z użyciem 18F-fluorodeoksyglukozy (FDG-PET) i znakowanych radiograficznie krwinek białych w wykrywaniu stanu zapalnego kości i szpiku kostnego w zespole stopy cukrzycowej. Hybrydowe techniki obrazowania, takie jak tomografia emisyjna pojedynczych fotonów i tomografia komputerowa (SPECT-CT) są potencjalnymi narzędziami do określania lokalizacji zapalenia kości i szpiku w zespole stopy cukrzycowej.
Infekcja w przebiegu stopy cukrzycowej
Infekcje w zespole stopy cukrzycowej budzą wiele obaw. Z tego powodu kluczowe jest szybkie rozpoznanie zakażeń, które opiera się na obrazie klinicznym, badaniach laboratoryjnych oraz mikrobiologicznych wraz z antybiogramem. W przypadku zakażonego owrzodzenia, zwłaszcza o długim czasie trwania konieczna jest ocena drążenia do kości metalową sondą, radiogram kości stopy, poziom parametrów stanu zapalnego oraz ocena charakteru rany (sucha czy z wysiękiem).
Zespół stopy cukrzycowej – jak zapobiegać rozwinięciu?
Działania prewencyjne rozwinięcia zespołu stopy cukrzycowej obejmują systematyczne badania stóp w kierunku zaburzeń czucia i niedokrwienia (badanie fizykalne i ocena tętna na tętnicy grzbietowej stopy i piszczelowej tylnej), regularne zabiegi podiatryczne (usuwanie modzeli), edukację pacjentów w zakresie unikania czynników ryzyka oraz trening marszowy (zalecany u pacjentów bez owrzodzenia stopy zlokalizowanego na powierzchni podeszwowej).
Czytaj również: Dyslipidemia u pacjentów z insulinoopornością i cukrzycą typu 2
Leczenie stopy cukrzycowej
Istnieje wiele metod terapeutycznych stosowanych w zespole stopy cukrzycowej. Podstawą leczenia jest ścisła kontrola glikemii, która jest bezwzględnym warunkiem niezbędnym do uzyskania poprawy stanu pacjenta. Kolejnym aspektem jest odciążanie kończyny przy użyciu ortoz, chodzików, butów odciążających, pianek z miękkim wykończeniem oraz ortez pełnokontaktowych. Do możliwych powikłań takich rozwiązań zaliczamy ryzyko rozwoju nowych owrzodzeń, brak możliwości codziennej pielęgnacji rany, ograniczenie mobilności oraz wysokie koszty.
Antybiotykoterapia powinna być wdrożona niezwłocznie tylko przy potwierdzonych infekcjach. Jako leczenie pierwszego rzutu stosuje się zwykle antybiotyki skuteczne wobec najczęstszej flory (gronkowce i paciorkowce). Czas stosowania antybiotyków powinien obejmować ustąpienie objawów klinicznych infekcji, a nie czas zagojenia rany. W zespole stopy cukrzycowej o łagodnym przebiegu preferuje się podaż doustną antybiotyków. Cięższe postaci choroby leczy się dożylnie.
Tlenoterapia hiperbaryczna a zespół stopy cukrzycowej
Tlenoterapia hiperbaryczna to zabieg stosowany w leczeniu przewlekłych zmian stóp w przebiegu cukrzycy. Pacjent poddany terapii wdycha 100% tlen, zwiększając tym samym jego ilość, która może ulec rozpuszczeniu w surowicy. Terapia hiperbaryczna umożliwia dostarczenie większej ilości tlenu do miejsca uszkodzenia, co poprawia proces gojenia. Protokoły lecznicze ran obejmują zwykle od 20 do 40 sesji terapii hiperbarycznej. Rany przewlekłe w przebiegu zespołu stopy cukrzycowej cechujące się hipoksją, upośledzoną angiogenezą i stanem zapalnym. Tlenoterapia hiperbaryczna wydaje się być skutecznym narzędziem wspomagającym leczenie, ponieważ zmniejsza stan zapalny i stymuluje neowaskularyzację.
Istnieją sprzeczne dowody na temat wpływu tlenoterapii hiperbarycznej na leczenie owrzodzeń podudzi w porównaniu ze standardowym leczeniem. Ze względu na niejednoznaczną skuteczność ocenianą na podstawie badań obserwacyjnych obarczonych błędem, tlenoterapia hiperbaryczna nie jest rutynowo stosowana. W Holandii stosuje się ją jako leczenie tzw. „ostatniego rzutu”. Skuteczność tej terapii w badaniach klinicznych nie została jeszcze potwierdzona. Ze względu na wiele kontrowersji i sprzecznych opinii metoda ta wymaga dodatkowych badań.
Źródła:
- Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych z cukrzycą 2021. Diabetologia praktyczna. 2021, tom 7, nr 1, ISSN 2451-0971
- Włodarczyk J, Karakuła P, Mathews J, Włodarczyk M. Tlenoterapia hiperbaryczna w zespole stopy cukrzycowej – co nowego? Rany 2020;1(1):7–16. doi:10.31350/rany/2020/1/R2020002
