Pomimo postępu medycyny, ułatwionego dostępu do informacji oraz mnóstwa innych udogodnień, nie spotyka nas mniej chorób, a wręcz przeciwnie. Wiele osób, które mijamy na ulicy, walczy z różnymi chorobami cywilizacyjnymi. Jedną z nich są zaburzenia lękowe, które dotyczą nie tylko dorosłych, ale również dzieci. Zaburzenia lękowe są najczęstszymi problemami psychicznymi. Szacuje się, że choruje na nie od 15-20% społeczeństwa a w Europie są główną przyczyną kontaktów z lekarzem.
Zaburzenia lękowe – czym są i jak się objawiają?
Zaburzenia lękowe często są stanem przewlekłym. Chorzy odczuwają napięcie i lęk, który nie ma „ujścia”. W wielu przypadkach pacjenci nie potrafią nawet scharakteryzować, co jest przyczyną lęku. Osoby chore mają obniżoną jakość życia poprzez brak zrozumienia przez najbliższych, co prowadzi do wycofania się z życia społecznego. Choroba może przejawiać się również w postaci napadów lęku. Nierzadko zaburzenia lękowe mogą być mylone z depresją, gdyż niektóre objawy można przypisać obu tym chorobom. Najczęściej spotykanymi zaburzeniami lękowymi są:
Zaburzenia paniczne – Zespół lęku napadowego (panic disorder)
W tym zaburzeniu pacjent doświadcza ataku paniki, który zaczyna się łagodnie i rozwija się przez kolejne minuty. Głównymi objawami są m.in.: kołatanie serca, duszności, zawroty głowy, potliwość, czy dreszcze.
Towarzyszy temu często obawa utraty kontroli nad ciałem i strach przed śmiercią. Aby lekarz mógł stwierdzić takie zaburzenie, musi być potwierdzony przypadek napadu paniki kilka razy w ciągu miesiąca. Diagnoza jest stawiana po wykluczeniu innych czynników mogących spowodować dane objawy, np. choroby serca itp.
Według statystyk choroba dotyka głównie osoby młode, od 20-25 roku życia. W populacji ogólnej choruje 1,3% mężczyzn oraz 3,2% kobiet. Jak pokazują badania, 40% chorych sięga po alkohol lub zmaga się z uzależnieniem od leków przeciwlękowych.
Zespół lęku uogólnionego – GAD (Generalized anxiety disorder)
Nazywany jest również „wolno płynącym”, gdyż jest przewlekły i należy do najczęściej występujących zaburzeń psychicznych. Szacuje się, że to zaburzenie dotyka od 5% do 8% populacji ogólnej.
Pacjent zamartwia się „na zapas” i jest typowym czarnowidzem, boi się choroby, chociaż jest zdrowy, boi się o zdrowie i życie swoje i najbliższych, chociaż nie ma ku temu podstaw. Powoduje to u pacjenta niepokój, stres, sztywność mięśni, problemy ze snem, chroniczne zmęczenie, rezygnację, apatię, problemy z koncentracją oraz drażliwość. Mogą również wystąpić objawy bólu w nadbrzuszu opisywane jako „motylki w brzuchu”, bóle głowy, kręgosłupa, karku itp.
Lęk uogólniony często wyprzedza inne zaburzenia psychiczne lub występuje z nimi w parze. Rozpoznanie choroby odbywa się po 6-miesięcznym utrzymywaniu się objawów. Spośród wszystkich zaburzeń psychicznych, zespół lęku uogólnionego występuje najczęściej w połączeniu z innym schorzeniem, np. fobia społeczna, zespół lęku napadowego oraz depresja. Leczenie polega na stosowaniu leków p/depresyjnych oraz psychoterapii.
Przeczytaj również: Leczenie elektrowstrząsowe w Polsce
Zaburzenia obsesyjno – kompulsywne – nerwica natręctw (OCD – obsessive – compulsive disorder)
Jak sugeruje nazwa, choroba ma dwa objawy – obsesje, które są nawracającą, uporczywą falą myśli oraz kompulsje – przymusowe czynności, które mają „złagodzić” napięcie wywołane przez te myśli.
Obsesje to nic innego niż wyobrażenia, impulsy, które pojawiają się w sposób przypadkowy lub wywołane jakimś czynnikiem np. wspomnieniem. Treści tych myśli są często niezgodne z przekonaniami i wierzeniami pacjenta, są również absurdalne np. często występujące u osób chorych myśli bluźniercze skierowane ku osobom boskim lub chęć/myśl o skrzywdzeniu własnego dziecka przez matkę.
Pomimo tego, że chory wie, iż jego myśli są irracjonalne i nie prowadzą do zrobienia nikomu krzywdy, pojawiają się u niego wyrzuty sumienia, poczucie winy, co prowadzi do objawów somatycznych – bóle brzucha, głowy, biegunki, nudności, napięcie mięśni. W celu zmniejszenia tego napięcia pojawiają się kompulsje – przymus wykonania danej czynności. Najczęściej kojarzonym objawem kompulsji jest mycie rąk. Często przerwany rytuał kompulsji powoduje, że chory musi rozpocząć go od nowa.
Rozpoznanie OCD opiera się na stwierdzeniu występowania obsesji i/lub kompulsji przez większość dnia co najmniej w przeciągu 2 tygodni. Choroba powoduje poważne pogorszenie życia chorego, często pojawiają się objawy depresyjne lub w pełni rozwinięta depresja. Choroba dotyka 2,5% populacji ogólnej. Niestety, tylko u 25% chorych objawy całkowicie ustępują.
Zaburzenia lękowe – fobie społeczne
Ta choroba może mieć zarówno postać uogólnioną jak i izolowaną. Pierwsza z nich objawia się przy wszelkich interakcjach społecznych, druga zaś w poszczególnych sytuacjach np. wystąpienia publiczne, korzystanie z toalet w miejscach publicznych, przebywanie w zatłoczonych miejscach. U chorych występują takie objawy jak tachykardia – zwiększona częstotliwość bicia serca, suchość w ustach, drżenie mięśni, biegunki, zaparcia. Chory boi się kompromitacji i oceny ze strony innych ludzi. Chorzy są skłonni do uzależnień oraz rozwoju depresji. Szacuje się, że skłonność do samobójstwa osób cierpiących na fobię społeczną jest większa niż w zaburzeniach depresyjnych. Według niektórych badaczy choroba jest określana mianem choroby cywilizacyjnej, ze względu na jej duże rozpowszechnienie. Dotyka 3% do 13% populacji ogólnej.
Fobia
Do zaburzeń lękowych zaliczamy również fobie, które mogą dotyczyć nawet 20% populacji ogólnej. Jest to lęk, który jest „sprecyzowany”. Objawia się w określonych sytuacjach i w kontaktach z określonymi przedmiotami. Osoba chora dąży do unikania danych sytuacji, lub bodźców lękotwórczych, lęk nie znika i nie zmniejsza się nawet po zastosowaniu konkretnych rzeczowych argumentów. Do fobii możemy zaliczyć np.:
– klaustrofobię -lęk przed zamknięciem, małymi pomieszczeniami,
– algofobię- lęk przed bólem.
Niestety, szacuje się, że 80% osób zmagających się z fobią, nigdy nie skorzysta z pomocy psychologicznej/psychiatrycznej. Do specjalistów zgłaszają się tylko pacjenci, których fobia zaburza codzienne funkcjonowanie.
Literatura:
– M. Jerema; Psychiatria – podręcznik dla studentów medycyny. Wydawnictwo Lekarskie PZWL Warszawa 2011, 2016.
–dr n. med. Grzegorz Mączka, Karolina Ciesielka, lek. med. Paweł Brudkiewicz; Oswoić lęk – zaburzenia lękowe i ich leczenie. Portal centrumdobrejterapii.pl https://www.centrumdobrejterapii.pl/materialy/oswoic-lek-zaburzenia-lekowe-i-ich-leczenie/
-dr n. med. Barbara Wiśniewska 2017; Lęk, zaburzenia lękowe – objawy, przyczyny, leczenie; Portal Medicover.pl
– W. Janiec; Kompendium Farmakologii. Wydawnictwo Lekarskie PZWL Warszawa 2001, 2005, 2010, 2015
– A. Bilikiewicz; Psychiatria. Podręcznik dla studentów medycyny. Wydawnictwo Lekarskie PZWL Warszawa 2011
– Lek. Med. P.Brudkiewicz; Zespół lęku uogólnionego; centrumdobrejterapii.pl https://www.centrumdobrejterapii.pl/materialy/zespol-leku-uogolnionego/
– dr med. M. Siwek, dr med. B. Grabski, lek. M. Jaeshke. Zaburzenie obsesyjno- kompulsywne. Portal mp.pl; https://www.mp.pl/pacjent/psychiatria/choroby/72914,zaburzenie-obsesyjno-kompulsyjne
– Lek. Med P. Brudkiewicz; Fobia społeczna; centrumdobrejterapii.pl; https://www.centrumdobrejterapii.pl/materialy/fobia-spoleczna/
– K. Adamczyk, D. Adamczyk, R. Wójcik, U. Fałkowska, E.Soracka; Rzadkie fobie specyficzne – rodzaje i lecznie; Viva Medica 2018. Tom2, nr.5 strony 423-429
