Czym zatem jest błąd w sztuce lekarskiej i kiedy grozi za niego odpowiedzialność karna? Poniżej kilka najważniejszych informacji na ten temat.
Czym jest błąd w sztuce lekarskiej?
Przyjmuje się, że błąd w sztuce lekarskiej oznacza nieumyślne działanie, które doprowadziło bądź to do powstania uszczerbku na zdrowiu lub śmierci pacjenta bądź do narażenia zdrowia i życia pacjenta. Kwalifikacja czynu zabronionego będzie zatem zależeć od skutku jaki wynikł z powodu błędu w sztuce. Lekarz bądź inna osoba wykonująca zawód medyczny, może odpowiadać karnie na podstawie art. 155 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1444 z późn. zm.; zwana dalej: „k.k.”) jeżeli w wyniku błędu doszło do śmierci pacjenta, art. 156 § 2 k.k. oraz 157 § 3 k.k. jeżeli w wyniku błędu doszło na rozstroju zdrowia pacjenta, bądź też na podstawie art. 160 k.k. jeżeli rozpatrywana sprawa dotyczy narażenia zdrowia i życia pacjenta. Ponadto w sytuacji uszkodzenia prenatalnego lekarz będzie odpowiadał na podstawie art. 157a k.k.
Odpowiedzialność za błąd w sztuce lakarskiej
Kiedy lekarz bądź inna osoba wykonująca zawód medyczny odpowiadać będzie za błąd w sztuce? Opowiadając na to pytanie warto odnieść się do wypracowanego w tym przedmiocie orzecznictwa sądowego. Tytułem przykładu, w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 12 lutego 2013 r., II KK 124/12, LEX nr 1277697: lekarz może odpowiadać karnie za przestępstwo przeciwko życiu lub zdrowiu pacjenta w związku z zabiegiem leczniczym (rozumianym w szerokim znaczeniu tego pojęcia, tzn. obejmującym diagnozę, terapię i profilaktykę chorób) tylko w razie zawinionego błędu sztuki lekarskiej. Ustalenie błędu w sztuce lekarskiej zależy od odpowiedzi na pytanie, czy postępowanie lekarza w konkretnej sytuacji i z uwzględnieniem całokształtu okoliczności istniejących w chwili zabiegu, a zwłaszcza tych danych, którymi wówczas dysponował albo mógł dysponować, zgodne było z wymaganiami aktualnej wiedzy i nauki medycznej oraz powszechnie przyjętej praktyki lekarskiej. W uzasadnieniu tego wyroku, Sąd podkreślił, że dla rozważenia odpowiedzialności karnej lekarza za przestępstwo przeciwko życiu i zdrowiu pacjenta niezbędne jest ustalenie:
– czy czynności lecznicze zostały wykonane zgodnie z zasadami wiedzy i sztuki medycznej, a więc czy lekarz dopuścił się błędów w sztuce lekarskiej,
– czy zachowaniem swoim naruszył obiektywny obowiązek ostrożności, a więc nie zachował należytej ostrożności,
– czy istnieje związek przyczynowy pomiędzy jego czynem (błędem, błędami) a powstałym skutkiem (ustalenie związku przyczynowego zgodnie z zasadą ekwiwalencji, stwierdzenie obiektywnej przypisywalności skutku).
Czytaj również: Procedura przyjęcia pacjenta do szpitala psychiatrycznego bez jego zgody
Ciągły proces kształcenia
W literaturze przedmiotu, a także w orzecznictwie podkreśla się, że czynności lecznicze muszą być zgodne z aktualną wiedzą medyczną. Oprócz zatem wiadomości medycznych uzyskanych w czasie studiów lekarskich, lekarz ma obowiązek stałego dokształcania się, tak aby jego wiedza była zgodna z postępem jaki występuje w zakresie medycyny. Lekarz bądź inna osoba wykonująca zawód medyczny nie będzie mógł skutecznie bronić się w sprawie o błąd medyczny, że zastosowała czynności medyczne, których nauczył się w trakcie studiów jeżeli w między czasie metoda ta została uznana za szkodliwą bądź bezwartościową. Ponadto przyjmuje się, że lekarz powinien powstrzymać się od stosowania niesprawdzonych metod – które są jeszcze w stadium eksperymentowania i nie zyskały dostatecznego uznania w środowisku medycznym (określonym kierunku, szkole, praktyce), ponieważ jest to związane z wyższym ryzykiem – a także od praktykowania metod zarzuconych, o których wiadomo już, że są one błędne. Niekwestionowanym obowiązkiem lekarza jest trzymanie się procedur powszechnie uznanych za prawidłowe.
Ponadto, jak wskazano na wstępie, błąd medyczny dotyczyć będzie działania nieumyślnego. Aby jednak mówić o czynie zabronionym, koniecznym jest ustalenie, iż działanie (bądź zaniechanie) lekarza (lub innej osoby wykonującej zawód medyczny) było zawinione, zgodnie z zasadą, „nullum crimen sine culpa” tj. nie ma przestępstwa bez winy. Wina w tym przypadku, będzie oznaczała, że do błędu doszło w wyniku co najmniej lekkomyślności bądź niedbalstwa.
Trzecim elementem warunkującym odpowiedzialność za błąd w sztuce lekarskiej jest możliwość ustalenia, że w wyniku zawinionego błędu doszło do określonego ustawą karną skutku. Jest to tzw. zasada adekwatnego związku przyczynowo-skutkowego. Lekarz odpowiada zatem karnie w przypadku stwierdzenia związku przyczynowego między zachowaniem medyka, które zostało uznane za błąd w sztuce, a negatywnymi skutkami dla zdrowia albo życia pacjenta.
Odpowiedzialność karna
Reasumując, lekarz (bądź inna osoba wykonująca zawód medyczny ) może podlegać odpowiedzialności karnej w sytuacji, gdy zaistniały błąd był wynikiem jego zachowania, gdy podczas leczenia nie zachował on obowiązujących norm postępowania medycznego wypracowanych przez naukę, w sytuacji, w której mógł przewidzieć zagrożenie życia lub zdrowia pacjenta. Jak wynika z powyższego, samo popełnienie przez lekarza błędu, nie będzie skutkować a priori odpowiedzialnością karną. Dopiero ustalenie, że błąd powstał w wyniku zawinienia, a także ustalenie, że w wyniku błędu doszło do powstania określonego ustawą skutku stanowi przesłankę do rozważenia odpowiedzialności karnej medyka.
r. pr. Karolina Zdun
Bibliografia:
- Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1444 z późn. zm.);
- wyroku Sądu Najwyższego z dnia 12 lutego 2013 r., II KK 124/12, LEX nr 1277697:
- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 grudnia 2002 r., V KK 33/02, LEX nr 75498;
- Kędziora Renata, Odpowiedzialność karna lekarza w związku z wykonywaniem czynności medycznych, Opublikowano: Oficyna 2009;
- M. Wolińska, Odpowiedzialność karna lekarza za błąd w sztuce lekarskiej, Prok.i Pr. 2013, nr 5, s. 19-35.
¹ Kędziora Renata, Odpowiedzialność karna lekarza w związku z wykonywaniem czynności medycznych Opublikowano: Oficyna 2009
² Ibidem
³ Wolińska, Odpowiedzialność karna lekarza za błąd w sztuce lekarskiej, Prok.i Pr. 2013, nr 5, s. 19-35.
