Wady i zalety teleporady w praktyce lekarza POZ

Mimo że początki rozwoju telemedycyny na świecie sięgają lat 60. XX wieku, to w Polsce ta dziedzina medycyny swój rozkwit tak naprawdę zanotowała dopiero po 2015 roku, kiedy to nastąpiły długo wyczekiwane zmiany w polskim prawie [1]. Późniejsze wdrażanie telemedycyny w tym teleporady w Polsce miało odbywać się małymi krokami.

Skok na głęboką wodę

1 listopada 2019 roku w Polsce oficjalnie ruszyła możliwość udzielania świadczeń zdrowotnych za pośrednictwem systemów teleinformatycznych lub systemów łączności również w podstawowych zakładach opieki zdrowotnej [2]. W kolejnym miesiącu, według rozporządzenia prezesa NFZ z 30 grudnia 2019 roku, lekarze rodzinni zostali zobligowani do udzielania porad na odległość przez co najmniej dwie godziny tygodniowo [3]. Mało kto mógł się spodziewać, że już trzy miesiące później teleporady staną się podstawą udzielania świadczeń w podstawowych zakładach opieki zdrowotnej [4].

Nie tylko teleporady

Warto jednak wiedzieć, że pojęcie telemedycyny jest znacznie szersze, niż mogłoby się nam wydawać. Światowa Organizacja Zdrowia telemedycynę definiuje jako “dostarczanie przez specjalistów usług medycznych, w przypadku, gdy dystans jest kluczowym czynnikiem. Wykorzystuje technologie komunikacyjne do wymiany istotnych informacji dla diagnozy, leczenia, profilaktyki, badań, konsultacji czy wiedzy medycznej”. Oprócz tego należy pamiętać, że w ramach telemedycyny możemy wyróżnić kilka rodzajów usług, takich jak telediagnostykę, telekonsultację, teleopiekę, telezabiegi, telerehabilitację czy telenauczanie [5].

Lekarze skazani na słuchawkę

Dnia 15 marca 2020 roku na stronach NFZ ukazały się zalecenia dla świadczeniodawców dotyczące zasad udzielania świadczeń opieki zdrowotnej w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19. Zalecono w nich ograniczenie kontaktów osobistych z pacjentami i przeniesienie udzielania świadczeń, o ile to możliwe do postaci teleporad [4]. Od tego czasu tętniące od samego rana poczekalnie ośrodków zdrowia opustoszały, a lekarze rodzinni chcąc nie chcąc złapali za telefony. Jak wynika z danych podanych przez Ministerstwo Zdrowia od 15 marca do 8 sierpnia 80% konsultacji medycznych odbywało się w formie teleporady [6].

Teleporady – wady i zalety

Gwałtowne zmiany w publicznych podmiotach zdrowia zmusiły lekarzy do zmiany trybu swojej pracy. Szeroko pojęta informatyzacja i rozwój telekomunikacji pozwalają jednak pozytywnie patrzeć w przyszłość. Zwłaszcza że teleporady niosą za sobą wiele zalet. Zdalna możliwość konsultacji lekarskiej już teraz znacznie ułatwia dostęp do usług medycznych. Zwłaszcza na terenach wiejskich, gdzie bezpośredni dostęp do lekarza może być znacznie utrudniony. Do niewątpliwych zalet teleporad zalicza się również oszczędność czasu pacjentów. Ograniczenie kosztów poniesionych przez chorych związanych z fizycznym dotarciem do gabinetu lekarskiego. Teleporady pozwalają na szybszą reakcję jednostek ochrony zdrowia w przypadku, kiedy lekarz już na podstawie rozmowy telefonicznej stwierdzi, że stan pacjenta wymaga hospitalizacji. Ponadto, w czasie trwania epidemii pozwalają na ograniczenie kosztów związanych ze środkami ochrony osobistej stosowanych przez personel medyczny.

Nie można zapominać, że teleporady w odróżnieniu od konsultacji internetowych są łatwiej dostępne również dla seniorów [7]. Lekarze przypominają jednak, że teleporady nigdy nie zastąpią tradycyjnej wizyty lekarskiej. Mogą być one jednak pomocne w przypadku leczenia, chociażby schorzeń przewlekłych u pacjentów, których historia jest znana lekarzowi. Ponadto teleporady mogą się sprawdzić w przypadku leczenia okresowych infekcji, korekty dawek przyjmowanych przez pacjenta leków czy przedłużenia bieżących recept. Wszystkie te działania mają na celu ograniczenie zbędnych wizyt pacjentów w publicznych ośrodkach zdrowia [2].

Zagrożenia wynikające z teleporad

Zdalne konsultacje lekarskie obok wielu zalet niosą za sobą również wiele zagrożeń. Zwłaszcza że telemedycyna w żadnym wypadku nie zastąpi badania fizykalnego pacjenta. Rozmowa przez telefon nie pozwala również na obserwację zachowania chorego, które często może być kluczem do postawienia konkretnej diagnozy. Innym problemem dla wielu pacjentów, jak i lekarzy może być kwestia dehumanizacji relacji lekarz-pacjent. Co może tworzyć opory przed korzystaniem z tego typu usługi.

Trudno sobie również wyobrazić postawienie trafnej diagnozy ostrego bólu brzucha tylko na podstawie telefonicznej rozmowy. Do tego wszystkiego dochodzi sporna kwestia odpowiedzialności za pacjenta diagnozowanego przez telefon. Kolejną wadą szczególnie dla starszej części społeczeństwa może być brak wyraźnie zapisanych zaleceń przez lekarza podczas tradycyjnej wizyty lekarskiej. Pozwalają one nie tylko na powrót do nich w każdej chwili, ale robienie własnych dopisków zrozumiałych dla pacjenta, co ma kluczowe znaczenie [7].

Opinie pacjentów po odbyciu teleporady

Epidemia COVID-19 na dobre zmieniła praktykę podstawowej opieki zdrowotnej. Telemedycyna stała się kluczową technologią zapewniającą opiekę medyczną dla większości pacjentów. Według raportu MZ aż 96,8% ankietowanych oceniło, że w trakcie teleporady lekarz w sposób jasny i zrozumiały udzielił informacji. Jak możemy przeczytać we wnioskach końcowych wspomnianego raportu teleporady spotkały się z pozytywnym odbiorem przez pacjentów i zostały uznane przez większość pacjentów, za potrzebny kanał kontaktu z lekarzem POZ [6].

Bibliografia:

1. https://www.fsma.pl/2015/12/telemedycyna-w-natarciu/
2. https://www.mp.pl/medycynarodzinna/aktualnosci/219552,1-listopada-rusza-telemedyczne-wizyty-w-poz
3. https://www.mp.pl/medycynarodzinna/aktualnosci/225990,teleporady-wyjasnienie-watpliwosci
4. https://www.nfz.gov.pl/aktualnosci/aktualnosci-centrali/komunikat-dla-swiadczeniodawcow-w-sprawie-zasad-udzielania-swiadczen-opieki-zdrowotnej,7646.html
5. Gąska, Magdalena. „TELEMEDYCYNA A ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ POLSKIEGO SYSTEMU OPIEKI ZDROWOTNEJ.” ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ–SUSTAINABLE DEVELOPMENT–DEBIUT NAUKOWY 2016 (2017): 23.
6. RAPORT Z BADANIA SATYSFAKCJI PACJENTÓW KORZYSTAJĄCYCH Z TELEPORAD U LEKARZA PODSTAWOWEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ W OKRESIE EPIDEMII COVID-19, Departament Obsługi Pacjenta, Narodowy Fundusz Zdrowia, Warszawa, 8 sierpnia 2020. 
7. Zdrojewicz, Zygmunt, Jakub Głód, and Anna Dołowiec. „Telemedycyna–przyszłość lekarza rodzinnego.” Family Medicine & Primary Care Review 4 (2014).