Pandemia COVID-19 wprowadziła wiele zmian i zmusiła nas do szybkiego przystosowania się do nowej rzeczywistości. Teleporady z impetem weszły w życie lekarzy i pacjentów. Po kilku miesiącach ich funkcjonowania, obie te grupy mają wyrobione opinie na ten temat. Według ARC Rynek i Opinia prawie co drugi Polak podczas pandemii odbył wizytę telefoniczną.
Dostępność teleporady
Zgodnie z badaniem Ministerstwa Zdrowia 76,4% badanych nie miało problemu z dodzwonieniem się do placówki podstawowej ochrony zdrowia (POZ). W sprzeczności z tymi danymi stoją informacje podawane przez Rzecznika Praw Pacjenta. Bartłomiej Chmielowiec poinformował, że w 2020 roku do rzecznika wpłynęło już blisko 20 tysięcy zgłoszeń dotyczących funkcjonowania placówek POZ.
Na początku pandemii skargi dotyczyły tego, że teleporad nie można było w ogóle uzyskać. Taka sytuacja była spowodowana chaosem organizacyjnym związanym z lockdownem i brakiem przygotowania technicznego placówek. Po pierwszej fali, w miesiącach letnich, częściej zgłaszane były zastrzeżenia do jakości teleporad. Według Rzecznika Praw Pacjenta obecnie wciąż docierają sygnały dotyczące: braku kontaktu z przychodnią, w tym trudności w rejestracji. Braku możliwości zarejestrowania się za pomocą środków komunikacji elektronicznej oraz niemożliwości uzyskania świadczenia w dniu pogorszenia się zdrowia pacjenta.
Jakość udzielanych świadczeń przez teleporady
Wiele pacjentów zgłaszała do Rzecznika Praw Pacjenta wątpliwości czy teleporada jest wystarczająca do postawienia prawidłowej diagnozy. Ten niepokój jest też odzwierciedlony w badaniach ankietowych. Według badania zrealizowanego przez instytut badawczy ARC Rynek i Opinia 49% badanych twierdzi, że wizyty tego typu są nieskuteczne. Taki sam odsetek wskazuje na mniejsze zaangażowanie lekarzy świadczących usługi telefoniczne. W badaniu zleconym przez Ministerstwo Zdrowia 41,7% ankietowanych jest zadowolonych z udzielonej teleporady. W ich ocenie jakość świadczonych usług była porównywalna z poradami udzielonymi podczas wizyty osobistej w placówce POZ.
Aż 16% ankietowanych oceniało teleporadę jako usługę przewyższającą jakościowo stacjonarną wizytę w placówce POZ. Na taką ocenę kontaktu telefonicznego z pewnością wpływa brak konieczności dojazdu do przychodni oraz zmniejszenie narażenia na zakażenie się koronawirusem. Wciąż ponad 1/3 pacjentów ceni wizytę stacjonarną wyżej niż teleporadę. Badani wskazywali, że ważnym dla nich aspektem jest możliwość bezpośredniego kontaktu z lekarzem oraz dopytanie o szczegółowe zalecenia terapeutyczne.
Warto zaznaczyć, że badanie Ministerstwa Zdrowia było przeprowadzane w formie ankiety online, co może oznaczać, że wypełniały ją osoby sprawnie posługujące się nowymi technologiami. W raporcie ARC Rynek i Opinia około 30% respondentów postrzega telemedycynę jako duże ułatwienie. Odpowiada im kontakt online lub telefoniczny z lekarzem. Analizując wcześniejszy raport z kwietnia tego roku firmy Procontent można wysunąć podejrzenie, że bardziej zadowoleni pacjenci z teleporad to osoby korzystające z prywatnej ochrony zdrowia.
Przyszłość teleporad okiem pacjenta
Jak rolę teleporad w przyszłości widzą pacjenci? Według instytutu ARC Rynek i Opinia 76% ankietowanych uważa, że telemedycyna nie zastąpi bezpośredniego kontaktu z pacjentem. Jednocześnie, w ankiecie Ministerstwa Zdrowia, 43,2% badanych osób jest przekonanych, że teleporady lub wideoporady powinny stanowić jeden z głównych kanałów kontaktu z lekarzem POZ i to lekarz powinien określać, czy konieczne jest osobiste pojawienie się w poradni.
Ponad 1/5 nie zgadza się z tym i uważa, że telemedycyna jest odpowiednia tylko przy konsultowaniu przewlekłych, znanych wcześniej problemów zdrowotnych. Pozytywną informacją jest procent osób zadowolonych z kontaktu telefonicznego z lekarzem. To niemal 60% pacjentów. Negatywne nastawienie oraz wątpliwości mogą nie wynikać z samego wprowadzenia teleporad, ale z ciężkiej sytuacji w ochronie zdrowia wywołanej wirusem SARS-CoV-2. 63% badanych twierdzi, że podczas pandemii chorzy bez COVID-19 byli traktowani gorzej, takiego zdania są głównie osoby w wieku 45-65 lat (69%).
Lekarze też z wątpliwościami o teleporadach
Na początku pandemii lekarze również zgłaszali wiele problemów dotyczących nagłego przeobrażenia sposobu odbywania wizyt. Poradnie nie były przygotowane na takie obciążenie, zwłaszcza dodając pacjentów z COVID-19. Środowiska lekarskie apelowały wielokrotnie do rządu, by przygotował jasne wytyczne dotyczące telemedycyny. Gdy miało wejść rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie standardu organizacyjnego teleporady w ramach podstawowej opieki zdrowotnej, Prezydium Naczelnej Rady Lekarskiej (NIL), mimo ogólnej pozytywnej jego oceny, zgłosiło szereg uwag.
Przede wszystkim w dokumencie nie ujęto poradni specjalistycznych, które z racji sytuacji epidemiologicznej również przeszły na porady telefoniczne. Dodatkowo, w standardach zaproponowanych brakuje możliwości zlecenia pacjentowi badań dodatkowych oraz podstawowych badań obrazowych. Rozporządzenie obciąża lekarzy obowiązkiem zapewnienia poufności w trakcie udzielania porad na odległość. W opinii NIL to w gestii pacjenta powinno leżeć odpowiednie zaplanowanie miejsca i czasu na prywatną rozmowę z lekarzem.
Jednakże nawet przy braku lub niepełnych standardach opieki na odległość, wielu ze specjalistów jest bardzo zadowolonych z przyspieszenia wprowadzenia telemedycyny na szeroką skalę. Według dr. Andrzeja Paciorkowskiego to dzięki teleporadom i systemom zdalnego monitorowania glikemii wielu diabetyków, będących w grupie ryzyka ciężkiego zachorowania na COVID-19, mogło bezpiecznie przetrwać ten trudny okres, mając zapewnioną kontynuację leczenia. Większość specjalistów jest pewna, że teleporady staną się standardem w leczeniu i kontrolowaniu wielu chorób przewlekłych.
Przeczytaj również: teledermatologia – czy jest skuteczna
Teleporady nie dla wszystkich
Należy przy tym pamiętać, że są grupy pacjentów, którym pomóc przez telefon jest bardzo trudno. Pacjenci starsi lub dzieci często nie potrafią poprawnie zidentyfikować i nazwać tego, co im dolega. “W wielu przypadkach konsultacja telefoniczna jest niedopuszczalna, zwłaszcza gdy chodzi zwłaszcza o dzieci” – oceniła dr n. med. Elżbieta Kryj-Radziszewska z Collegium Medicum UJ w Krakowie.
Większość pediatrów podziela jej zdanie, że dzieci do 2 roku życia muszą być niemal zawsze zbadane przez specjalistę. Ponieważ łatwo u nich o przeoczenie istotnych objawów. Inni lekarze zgłaszali, że teleporada może być zwyczajnie męcząca dla samego lekarza i w wielu przypadkach nie może zastąpić tradycyjnego spotkania. U pacjenta, który nie radzi sobie z technologią, który niedosłyszy, ma słaby zasięg wizyta w poradni może być niezbędna.
Ostatnim zastrzeżeniem wśród specjalistów jest zwiększona ilość błędnych diagnoz. “Mam świadomość, że teleporady będą ostatecznie generowały więcej roszczeń niż tradycyjne wizyty – bo wiem, że w tym przypadku mamy większe prawdopodobieństwo, iż lekarz popełni błąd. Teleporada wymaga większej czujności i w przypadkach wątpliwych niezwłocznego zaproszenia do przychodni” komentuje Wojciech Pacholicki z Porozumienia Zielonogórskiego.
Era telemedycyny
Mimo początkowych problemów i konieczności nagłego przystosowania się do nowej rzeczywistości, odsetek zadowolonych z telemedycyny pacjentów jest całkiem wysoki. Gdyby nie e-zdrowie, nie dalibyśmy rady bezpiecznie funkcjonować w czasie epidemii. Lekarze są zgodni, że teleporady zostaną na stałe w systemie ochrony zdrowia. Wielu postuluje, by stały się one główną formą kontaktu lekarza z pacjentem. Oczywiście, bezpośrednie badanie pozostaje najważniejsze, ale to lekarz powinien stwierdzić, czy jest konieczne.
Autor: Agata Knurowska
Literatura:
- https://arc.com.pl/Polacy-niechetni-telemedycynie-blog-pol-1601547987.html
- https://sip.lex.pl/akty-prawne/akty-korporacyjne/projekt-rozporzadzenia-ministra-zdrowia-w-sprawie-standardu-287453854
- https://www.rynekzdrowia.pl/Technologie-informacyjne/Eksperci-teleporada-nie-moze-zupelnie-zastapic-bezposredniego-kontaktu-lekarza-z-pacjentem,210782,7.html
- Raport z badania satysfakcji pacjentów korzystających z teleporad u lekarza podstawowej opieki zdrowotnej w okresie epidemii COVID-19 dostępny: https://www.nfz.gov.pl/aktualnosci/aktualnosci-centrali/teleporady-zbior-zasad-i-dobrych-praktyk-dla-lekarzy-poz,7788.html
- http://www.procontent.pl/wp-content/uploads/2020/05/Raport-Procontent_Zdalne_wizyty_lekarskie.pdf
- https://www.rynekzdrowia.pl/Prawo/Teleporady-bedzie-wieksza-ilosc-roszczen-w-wyniku-popelnionych-bledow,216157,2.html
- https://www.rynekzdrowia.pl/Technologie-informacyjne/Ekspert-po-pandemii-czeka-nas-era-telemedycyny,216103,7.html
