Obecnie trwają szczepienia przeciwko koronawirusowi w całej Polsce. Dlaczego nie wystarczy nam jedna szczepionka, jakie preparaty dotrą do Polski i jak obecnie wygląda wyścig producentów szczepionek? Co wiemy o szczepionkach na koronawirusa?
Szczepionki na koronawirusa – najczęściej omawiane preparaty
W ostatnim miesiącu spływa coraz więcej informacji o kolejnych szczepionkach na COVID-19 zarejestrowanych w różnych częściach świata. Dosłownie kilka dni temu Unia Europejska wydała zezwolenie na stosowanie szczepionki mRNA firmy Moderna na swoim terenie. Natomiast firma AstraZeneca złożyła właśnie wniosek do Europejskiej Agencji Leków o dopuszczenie swojej szczepionki. W Wielkiej Brytanii już od kilku tygodni używa się preparatów AstraZeneca oraz Pfeizer/BioNTech, natomiast ostatnio zaakceptowano również szczepionkę Moderny. O tych trzech preparatach media mówią najwięcej, jednak na świecie do szczepień używa się jeszcze 5 innych szczepionek, a kolejnych 18 jest w ostatniej, trzeciej fazie testów klinicznych.
Przeczytaj również: Narodowy Program Szczepień przeciw COVID-19
Czemu potrzebujemy tylu szczepionek?
Wynalezienie jednej skutecznej szczepionki na COVID-19 nie zakończy niestety pandemii. Znacznie trudniejszym wyzwaniem będzie zaszczepienie takiej liczny ludzi, by uzyskać odporność stadną. Eksperci uważają, że powinno być to 60 do 70% społeczeństwa, czyli około 4,7-5,5 miliarda ludzi. Żadna firma na świecie nie byłaby w stanie samodzielnie wyprodukować i dostarczyć takiej ilości dawek, dlatego wciąż trwają intensywne prace nad dopuszczeniem do użytku możliwie największej ilości skutecznych szczepionek.
Czas gra tu ogromną rolę nie tylko z powodu zamknięcia gospodarek czy przeciążenia systemu ochrony zdrowia. Większość znanych nauce koronawirusów ma zdolności mutacji. Już teraz są doniesienia o dwóch nowych szczepach SARS-CoV-2. Jeśli wyszczepianie społeczeństwa będzie zachodzić zbyt wolno, może się wytworzyć nowa mutacja wirusa, na którą szczepionki będą nieskuteczne.
Rosyjskie Sputnik V i EpiVacCorona
Jakie więc inne szczepionki są używane na świecie?
Szczepionka Sputnik V (znana również jako Gam-Covid-Vac), została wynaleziona przez Instytut Naukowy Gamaleya. Zawiera kombinację dwóch adenowirusów i ma skuteczność 91.4%. W Rosji jest stosowana już od listopada 2020 r. W ostatnim czasie Sputnik V został zarejestrowany również na Białorusi, Serbii i w Argentynie. Drugą rosyjską szczepionką jest EpiVacCorona, która zawiera część białek wirusowych. Dostała zezwolenie do stosowania jedynie w Rosji. Wciąż nie zakończono fazy trzeciej badań klinicznych, więc nieznana jest w pełni jej skuteczności i bezpieczeństwo.
4 szczepionki na koronawirusa w Chinach
Chiny mają obecnie najwięcej zatwierdzonych preparatów do szczepień. Pierwsza była szczepionka Convidecia wynaleziona przez firmę CanSino Biologics we współpracy z rządowymi jednostkami. Jej działanie opiera się na adenowirusie, podobnie jak rosyjskiego preparatu Sputnik V. Zaakceptowana do użytku przez chiński rząd już 25 czerwca 2020 roku, mimo braku ukończenia 3 fazy badań. Według informacji, do końca listopada udało się zaszczepić 40,000 do 50,000 ludzi, a badania 3 fazy nadal trwają w Pakistanie, Rosji, Meksyku i Chile. Drugą szczepionką jest CoronaVac od firmy Sinovac Biotech. Jej mechanizm działania opiera się o inaktywowanego wirusa SARS-CoV-2.
Doniesienia na temat jej skuteczności są niejasne. Najbardziej prawdopodobny jest wynik podany przez badaczy z Brazylii, czyli około 78%. CoronaVac jest już stosowana w Chinach, a w następnych miesiącach pewnie zostanie zaakceptowana w Indonezji i Ukrainie. Już teraz rząd Indonezji zapowiada rozpoczęcie szczepień tą szczepionką w ciągu najbliższych kilku dni. Trzecia szczepionka to BBIBP-CorV od firmy Sinopharm. W sierpniu 2020 roku zaczęła być stosowana w Chinach i Zjednoczonych Emiratach Arabskich, Bahrainie i Egipcie. Ona również zawiera inaktywowanego wirusa. Władze chińskie ogłosiły w listopadzie, że już prawie milion mieszkańców dostało tą szczepionkę. Ta sama firma ma jeszcze drugi preparat, wynaleziony na Wuhan Institute of Biological Products. Stosowany w Chinach i Zjednoczonych Emiratach Arabskich, ale wraz z większym sukcesem BBIBP-CorV, ta prawdopodobnie nie będzie dalej w użytku.
Ostatnią dopuszczoną szczepionką jest Covaxin firmy Bharat Biotech, stworzona przy współpracy indyjskich instytutów naukowych. Wytworzono ją z inaktywowanego wirusa. Pomimo braku publikacji badań z fazy 3, dnia 3 stycznia rząd indyjski dopuścił szczepionkę do użytku.
Szczepionki na koronawirusa a nowe strategie
Oprócz przyspieszonego rejestrowania kolejnych preparatów rozważane są też inne rozwiązania mające przyspieszyć realizację szczepienia. W Wielkiej Brytanii już teraz wydłużono możliwy czas przerwy między pierwszą a drugą dawką szczepienia do 12 tygodni. Niemcy oraz Kanada również rozważają takie rozwiązanie. Pozwala ono skupić się na szczepieniu jak największej liczby osób chociaż jedną dawką, która może nie wywołuje deklarowanej odporności rzędu 90%, ale wciąż pozwoliłaby spowolnić przyrost zakażeń.
Testowane są też schematy zakładające szczepienie różnymi preparatami przy pierwszej i drugiej dawce. Jeśli taka strategia okaże się skuteczna, może istotnie ułatwić logistykę szczepień. Będzie to też rozwiązanie dla osób, które miały wstrząs anafilaktyczny po pierwszej dawce. Zamiana szczepionki na inną, z praktycznie całkowicie innym składem, może umożliwić zaszczepienie takiej osoby.
Szczepionki na koronawirusa w Polsce
Polska jako członek Unii Europejskiej będzie miała dostęp na razie do szczepionek Pfeizer/BioNTech oraz Moderny. Obie są oparte o najnowocześniejszą technologię z użyciem mRNA i mają podobną skuteczność. Szczepionka Moderny ma mniej restrykcyjne wymagania przechowywania. Na razie nie rozważa się wydłużania odstępu między dawkami szczepionek. W kolejnych tygodniach prawdopodobnie będą akceptowane kolejne preparaty. W celu zapewnienia dawek do jak najszybszego zaszczepienia wystarczającej części społeczeństwa.
Autorka: lek. Agata Knurowska
Literatura:
- Maria Cohut “COVID-19 pandemic 2020: The search for a vaccine” medicalnewstoday.com
- “COVID-19 vaccine trials: Live updates” medicalnewstoday.com
- Carl Zimmer, Jonathan Corum and Sui-Lee Wee “Coronavirus Vaccine Tracker” nytimes.com
- Bart H. Meijer “Europe prepares for Moderna vaccine rollout as fears grow over virus variants” reuters.com
