Stwardnienie rozsiane (multiple sclerosis – SM) to postępująca choroba demielinizacyjna, która występuje głównie u młodych dorosłych osób. W przebiegu choroby dochodzi do zniszczenia osłonek mielinowych włókien nerwowych, które powodują wystąpienie objawów neurologicznych. Wyróżniamy kilka typów SM w zależności od dynamiki rozwoju choroby: rzutowo-remisyjna, pierwotnie postępująca, wtórnie postępująca. Najczęściej występuje postać rzutowo-remisyjna, która przebiega pod postacią tzw. zaostrzeń (rzutów) choroby z tendencją do okresów samoistnej poprawy (remisji). Z czasem może przechodzić w postać wtórnie postępującą (coraz rzadsze rzuty choroby oraz stopniowe pogarszanie sprawności neurologicznej). W postaci pierwotnie postępującej objawy neurologiczne stale narastają.
Objawy stwardnienia rozsianego
Stwardnienie rozsiane zwykle zaczyna się od wystąpienia pojedynczego lub rzadziej kilku objawów neurologicznych. Pierwszym objawem choroby może być ból gałki ocznej i osłabienie ostrości wzroku (pozagałkowe zapalenie nerwu wzrokowego). Do innych objawów SM zaliczamy: zaburzenia koordynacji ruchowej, osłabienie kończyn dolnych, zaburzenia czucia oraz problemy z oddawaniem moczu i stolca. Z czasem trwania choroby mogą dołączać się inne objawy takie jak niedowłady kończyn dolnych ze wzrostem napięcia mięśniowego i ataksją móżdżkową (trudność w płynnym wykonywaniu ruchów, drżenie zamiarowe kończyn). W przebiegu SM mogą pojawić się także zaburzenia poznawcze.
Rzuty choroby to nasilenie objawów lub pojawienie się nowych dolegliwości, które trwają co najmniej 24 godziny. Najbardziej skuteczne w leczeniu rzutów SM są glikokortykosteroidy, działające przeciwzapalnie i immunosupresyjnie. Obecnie najczęściej stosuje się metyloprednizolon podawany dożylnie przez 3-5 dni.
Czytaj również: Gorączka krwotoczna Ebola – czy należy się jej obawiać?
Stwardnienie rozsiane – diagnostyka i leczenie
W oparciu o wywiad, badanie neurologiczne i badania dodatkowe (MR, badanie płynu mózgowo-rdzeniowego) stawiane jest rozpoznanie choroby. Leczenie SM opiera się na leczeniu rzutów i objawów choroby oraz podawaniu leków modyfikujących przebieg choroby. Przed wdrożeniem leczenia istotne jest wykluczenie infekcji, która może zaburzać stan neurologiczny pacjenta.
Leczenie SM jest możliwe w oparciu o programy lekowe finansowane przez Ministerstwo Zdrowia. Leki I linii stosowane w terapii postaci rzutowo-remisyjnej działają łagodnie i mają mniej działań niepożądanych. Leki dostępne w Polsce to interferon β1a ,interferon β1b i octan glatirameru, a także leki nowszej generacji, działające silniej – fumaran dimetylu oraz teryflunomid. W przypadku nieskuteczności I linii leczenia (brak rezultatów terapii przez 1 rok terapii) wdraża się leki II linii: fingolimod, natalizumab, kladrybina, okrelizumab, alemtuzumab. Leczenie II linii jest skuteczne w hamowaniu postępu choroby. Może powodować jednak liczne działania niepożądane.
Inne leki stosowane w terapii SM
Oprócz glikokortykosteroidów stosowanych w trakcie rzutów SM oraz leków modyfikujących przebieg choroby, stosuje się leki, które nie zostały zarejestrowane (off label) do leczenia SM, takie jak cyklofosfamid i rytuksymab. Jednym z leków podawanych w postaci rzutowo-remisyjnej lub wtórnie postępującej jest mitoksantron, stosowany we wlewach dożylnych co 3 miesiące, powtarzanych 6-krotnie. Podczas terapii mitoksantronem należy poddawać się regularnym kontrolom kardiologicznym.
W przypadku gdy standardowe metody leczenia są nieskuteczne, można zastosować dożylne immunoglobuliny ludzkie (IVIG) oraz plazmaferezy. Przeszczep szpiku lub komórek macierzystych uznaje się za skuteczne metody terapii. Ze względu na możliwe ryzyko dla pacjenta, wymagane są dodatkowe badania kliniczne.
„Złoty miesiąc dla SM”
W dniach 13-15 stycznia 2021 r. odbyła się konferencja Priorytety w Ochronie Zdrowia. W trakcie tegorocznej konferencji, jedna z sesji odniosła się do problematyki stwardnienia rozsianego. Prof. dr hab. n. med. Agnieszka Słowik, konsultant krajowy w dziedzinie neurologii zwróciła uwagę na znaczenie szybkiego postawienia diagnozy oraz podjęcia leczenia w możliwie krótkim czasie. „Złoty miesiąc dla SM” to nośne hasło, które jest odpowiednikiem złotej godziny dla udaru. Diagnoza powinno postawić się w ciągu kilku tygodni, a nie kilku miesięcy, czy też lat. W czasie konferencji podkreślono, że priorytetem powinno być szybkie wprowadzanie nowoczesnych terapii zarejestrowanych w Unii Europejskiej. Kolejnym ważnym aspektem powinno być wyczulenie na nietypowe objawy neurologiczne SM, które występują u osób młodych zgłaszających się do gabinetów lekarzy POZ. Powinno się dążyć do zwiększenia liczby specjalistów neurologii. Aktualnie w Polsce jest zaledwie około 4 tysięcy neurologów ze średnią wieku w tej grupie lekarzy 58 lat. Deficyt lekarzy stwarza ograniczenia do przyspieszonej ścieżki diagnostyczno-terapeutycznej pacjentów z SM.
Czytaj również: Rak szyjki macicy, a szczepienia przeciwko HPV
Kampania edukacyjna „Zapytaj o SM”
Kampania społeczna „Zapytaj o SM” powołana przez Fundację PTSR, Polskie Towarzystwo Stwardnienia Rozsianego i Fundacja SM-Walcz o siebie będzie trwać od lipca do grudnia 2021 r. W ramach kampanii założono stronę internetową www.zapytajosm.pl, za pośrednictwem której pacjenci chorujący na SM mogą zadawać pytania ekspertom klinicznym. Specjaliści różnych dziedzin stworzą serię podcastów i webinarów oraz warsztatów motywacyjnych. Pacjenci mają szansę uzyskać merytoryczne porady odnoszące się do procesu diagnostyczno-terapeutycznego SM. Stwarza to podstawy do poprawy współpracy pomiędzy pacjentem a lekarzem.
Źródła:
- Stwardnienie rozsiane | Neurologia – Medycyna Praktyczna dla pacjentów (mp.pl) (dostęp z dn. 03.08.2021)
- www.ptsr.org.pl (dostęp z dn. 03.08.2021)
- Prof. Słowik – „Złoty miesiąc w stwardnieniu rozsianym” – kanał PTSR na YouTube (dostęp z dn. 03.08.2021)
- Priorytety w Ochronie Zdrowia 2021 Online 13.01.2021 – 15.01.2021 transmisja na stronie www.termedia.pl/Konferencja-Priorytety-w-ochronie-zdrowia-Intro,1414,12380.html (dostęp z dn. 03.08.2021)
