Solidarność w walce z gruźlicą i HIV

W 2016 roku na spotkaniu ONZ w sprawie zakończenia AIDS państwa członkowskie zobowiązały się do zredukowania liczby zgonów z powodu gruźlicy wśród osób z HIV o 75% do 2020 roku. Według statystyk nie udało się osiągnąć zamierzonego celu, ale zredukować liczbę zgonów o 63%, co jest znaczącym sukcesem [1].

Czy osiągnięto cel w roku 2020?

W 2019 roku nadal 38 milionów ludzi żyło z zakażeniem wirusem HIV. Jedna na pięć osób żyjących z HIV nie była świadoma swojego zakażenia. Jedna na trzy osoby leczone doświadczyła problemów w leczeniu, w tym w badaniach i profilaktyce HIV, zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży.

W 2019 roku 690 000 osób zmarło z przyczyn związanych z HIV, a 1,7 miliona osób zostało nowo zakażonych.

Cel na 2020 r., który miał zapewnić, że:

90% osób żyjących z HIV jest świadomych swojego statusu,
90% osób zdiagnozowanych jest leczonych,
90% wszystkich osób otrzymujących leczenie osiągnęło spadek wiremii wirusa,

niestety nie został osiągnięty, co może utrudnić osiągnięcie końca AIDS do 2030 roku [2].

Wpływ pandemii SARS-CoV-2

Głównym czynnikiem, który prowadzi do zgonu z powodu gruźlicy wśród osób z HIV, jest zbyt późna diagnoza. Raporty wskazują, że w 2019 roku aż 44% osób nie otrzymało właściwej diagnozy, a prawie połowa wyników (46%) autopsji osób zmarłych na AIDS wskazywała na niewykrytą gruźlicę przed śmiercią. Dlatego kluczowe znaczenie ma poprawa wykrywalności gruźlicy wśród osób żyjących z HIV. Wykazano, że profilaktyka gruźlicy wśród osób z HIV znacznie zmniejsza ryzyko zachorowania na gruźlicę i zgonu z jej powodu [1].

Możliwą przyczyną, która ograniczyła osiągnięcie celu w redukcji zgonów z powodu gruźlicy do 75%, jest pandemia COVID-19. Mniejszy dostęp do placówek ochrony zdrowia wpłynął na całą opiekę medyczną w tym na profilaktykę, diagnozę i odpowiednie leczenie. Ponadto zwiększył się problem ubóstwa i niedożywienia pacjentów z HIV, zwiększając podatność na infekcje [1].

Kluczowym aspektem w zapobieganiu zgonów spowodowanych gruźlicą jest odpowiednia diagnostyka. Raport WHO podkreśla znaczenie wykonywania RTG klatki piersiowej oraz badań molekularnych i przesiewowych, wykorzystywanych zarówno przy oznaczaniu koronawirusa jak i gruźlicy wśród pacjentów żyjących z HIV [1].

HIV i gruźlica – statystyki

Raport opublikowany przez Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc podsumowujący rok 2019, wskazuje, że sukcesywnie spada liczba zachorowań na gruźlicę.

W 2019 roku zarejestrowano 5321 (5487) zachorowań na gruźlicę, co oznacza 166 przypadków gruźlicy mniej niż w roku poprzednim i 2188 przypadków mniej w porównaniu z rokiem 2010.

Najczęstszą postacią gruźlicy była gruźlica płuc, która stanowiła w 2019 roku 95,4% (95,2%) wszystkich zachorowań. Zarejestrowano 5075 (5224) przypadków gruźlicy płuc – współczynnik 13,2 (13,7). Chorzy w wieku od 45 do 64 lat stanowili największy odsetek ogółu chorych na gruźlicę (45,2%). W 2019 roku, podobnie jak w latach poprzednich, zapadalność na gruźlicę wśród mężczyzn była ponad dwukrotnie wyższa niż u kobiet.

W 2019 roku podobnie jak w latach wcześniejszych współwystępowanie gruźlicy i HIV było w Polsce zjawiskiem rzadkim. Według danych Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego gruźlica była chorobą wskaźnikową AIDS u 7 (14) osób zakażonych HIV [4].

Zapobieganie HIV i gruźlicy

Ze względu na brak możliwości stosowania szczepionki BCG (żywa szczepionka) u chorych na HIV bardzo ważne jest szerokie propagowanie ,,kultury kaszlu”, które może skutecznie zapobiegać rozprzestrzenianiu się zakażenia. Dodatkowo ważne jest stosowanie maseczek ochronnych i izolowanie osób chorych [3].

Raport WHO podkreśla, że pandemia COVID-19 i podejmowane sposoby zapobiegania zakażeniu mogą być skuteczne w walce z gruźlicą u pacjentów z HIV [1].

Celem Światowej Organizacji Zdrowia, przedstawionym w ,,The End TB Strategy”, jest zredukowanie do 2035 liczby zgonów z powodu gruźlicy na świecie o 95% w porównaniu do roku 2015 oraz obniżenie o 90% zapadalności na gruźlicę [4].

Do poprawy sytuacji epidemiologicznej gruźlicy może przyczynić się poszerzenie zakresu opieki, profilaktyki, diagnostyki oraz farmakoterapii gruźlicy. Szczególne znaczenie mogą mieć nowe leki, które pozwolą skrócić czas leczenia i zwiększą skuteczność terapii przeciwgruźliczej. Aktualnie trwają, przy udziale WHO, badania skuteczności przeciwgruźliczej 23 leków i różnych schematów lekowych. Opracowywane są również nowe testy wykrywające zakażenie prątkiem gruźlicy i testy molekularne umożliwiające szybkie wykrywanie oporności prątków na leki. Bardzo ważna jest również szczepionka, która będzie skuteczna zarówno przed jak i po ekspozycji na prątki gruźlicy. Sprawdzane jest działanie 14 szczepionek, by wybrać taką, która zastąpi szczepionkę BCG [4,5].