Reumatologia – jakich zmian w diagnostyce i leczeniu wymagają pacjenci?

Reumatologia w Polsce wymaga wprowadzenia wielu zmian. Szacuje się, że około 400 tysięcy Polaków choruje na schorzenia stawów o podłożu zapalnym. Jednakże, świadomość tych chorób jest w społeczeństwie bardzo niska, znacznie mniejsza niż np. cukrzycy. Choroby reumatyczne nie pytają o wiek i są jedną z ważniejszych przyczyn niepełnosprawności i wykluczenia z rynku pracy. Zapalne choroby reumatyczne, takie jak reumatoidalne zapalenie stawów i zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa, są rozpoznawane zbyt późno. Wczesne wykrycie choroby i zastosowanie właściwego leczenia spowalnia jej rozwój, łagodzi objawy i daje choremu większą szansę na sprawne funkcjonowanie. Brakuje dokładnych danych epidemiologicznych, dotyczących zachorowalności na choroby reumatyczne.

Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa – choroba o skrytym i podstępnym początku

Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK) jest chorobą autoimmunologiczną, która dotyczy głównie mężczyzn w młodym wieku. Jednym z kryterium rozpoznania ZZSK jest pojawienie się objawów do 40 r.ż. Początki choroby są bagatelizowane przez większość pacjentów. Pierwszym objawem klinicznym ZZSK jest zwykle ból zapalny kręgosłupa około drugiej dekady życia. Ludzie młodzi, którzy często chorują na zapalne choroby reumatyczne łączą objawy z niewielkim urazem związanym z ich normalną aktywnością lub przeciążeniem kręgosłupa. Dopiero, gdy ból nawraca i wpływa na dyskomfort w codziennym funkcjonowaniu, pacjenci zwykle zgłaszają się do lekarza.

Wówczas mają zwykle wykonywany rezonans magnetyczny kręgosłupa, który wykazuje niewielką dyskopatię, której przypisuje się „całą winę”. Należy zwrócić uwagę na dość charakterystyczny objaw, który powinien nasunąć podejrzenie choroby, czyli naprzemienny ból pośladków. Objaw ten występuje u około 70% pacjentów. Zapalenie błony naczyniowej oka jest także często powiązane z ZZSK, szczególnie przy obecności antygenu HLA B27. Reumatologia jest więc dziedziną interdyscyplinarną, wymagającą ogólnego spojrzenia na objawy pacjenta.

Czytaj również: Leki biologiczne w trzech programach lekowych rzs/mizs, zzsk, łzs

Reumatologia – problemy diagnostyczne

Opóźnienia diagnostyczne ZZSK są jeszcze większe niż w przypadku reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS). Wynika to z niewiedzy pacjentów, lekarzy specjalistów – w tym lekarzy POZ, okulistów, ortopedów, ale także samych reumatologów. Bardzo często pacjent trafia do reumatologa w zaawansowanym stadium choroby. Proces zapalny towarzyszący tym chorobom utrzymuje się długo i doprowadza do nieodwracalnych zmian w stawach. W związku z tym możliwość osiągnięcia remisji jest zdecydowanie mniejsza. Ponadto rośnie ryzyko niepełnosprawności i kosztów leczenia. Czas, jaki upływa od wystąpienia pierwszych objawów do włączenia odpowiedniego leczenia jest kluczowym czynnikiem, który wpływa na dalsze perspektywy chorego.

Do programu lekowego ZZSK w Polsce kwalifikuje się około 2% chorych. Jest to aktualnie jedyne skuteczne leczenie, które powstrzymuje rozwój choroby. Ograniczeniem terapeutycznym dla pacjentów jest niewielka liczba ośrodków umożliwiających leczenie biologiczne oraz brak dostępności do specjalistycznej opieki reumatologów. Mapy potrzeb zdrowotnych Polaków Ministerstwa Zdrowia wskazują, że średni czas oczekiwania do poradni reumatologicznej w 2019 roku wynosił 112 dni, a na oddział reumatologiczny 272 dni.

Czytaj również: Leczenie zachowawcze choroby zwyrodnieniowej stawów

12 października – Światowy Dzień Reumatyzmu

Światowy Dzień Reumatyzmu jest obchodzony na całym świecie od 1996 r. Celem Światowego Dnia Reumatyzmu jest propagowanie wiedzy na temat chorób reumatycznych oraz zwiększanie świadomości na temat pierwszych objawów chorób oraz ich skutków. Z tej okazji w dniu 11 października br. w Sejmie Rzeczpospolitej Polskiej odbyła się debata dotycząca zmian w opiece zdrowotnej pod kątem pacjentów pierwszorazowych z zapaleniem stawów.

– Opóźnienia diagnostyczne w Polsce w reumatoidalnym zapaleniu stawów wynoszą 35 tygodni, przy rekomendowanym czasie maksymalnym do 12 tygodni, a w przypadku np. łuszczycowego zapalenia stawów 7 – 8 lat przy rekomendowanym nieprzekraczalnym czasie 6 miesięcy – mówił dr Marek Tombarkiewicz, dyrektor Narodowego Instytutu Geriatrii Reumatologii i Rehabilitacji w Warszawie.

Czytaj również: Movember – listopad miesiącem świadomości o nowotworach u mężczyzn

Kompleksowa Opieka nad Chorym z Wczesnym Zapaleniem Stawów (KOWZS)

W trakcie debaty z okazji Światowego Dnia Reumatyzmu, grupa ekspertów przedstawiła raport powstały w oparciu o 3-letnią współpracę Narodowego Instytutu Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji, konsultanta krajowego w dziedzinie reumatologii oraz Fundacji Eksperci dla Zdrowia. Raport dotyczy wypracowania nowego modelu świadczenia zdrowotnego kompleksowej opieki nad pacjentem z wczesnym zapaleniem stawów. Przedstawia ścieżkę szybkiej opieki zdrowotnej nad pacjentem z pierwszorazowym zapaleniem stawów i jest aktualizacją dwóch poprzednich raportów – z 2013 i 2019 r. Zakłada priorytetowe traktowanie pacjenta w dedykowanych do tego celu wysokospecjalistycznych ośrodkach reumatologicznych. Ośrodki te będą zapewniały kompleksową opiekę diagnostyczno-terapeutyczną z uwzględnieniem rehabilitacji reumatologicznej oraz dostępności programów lekowych.

Każdy człowiek, u którego lekarz podejrzewa zapalną chorobę stawów, powinien być bezzwłocznie skierowany do ośrodka KOWZS. Opieka nad takim pacjentem powinna trwać przez około rok. W sytuacji, gdy pacjent będzie miał stwierdzoną konkretną chorobę reumatologiczną, kontynuacja leczenia będzie przebiegała w ramach opieki małych poradni lub lekarzy POZ. Reumatologia jest dziedziną szczególnie wymagającą takiego postępowania.

– Mamy doświadczenia z programu finansowanego z funduszy unijnych, gdzie 10 ośrodków było w stanie tak zorganizować opiekę, że pacjenci trafiali bardzo szybko do reumatologa. Przełożyło się to na bardzo wczesne wykrywanie choroby. Podsumowanie programu z 30 września 2021 pokazało, że lekarze podstawowej opieki zdrowotnej przyjęli łącznie w ramach programu 1375 osób. Do ośrodka wczesnej diagnostyki zostało skierowanych 877. – mówi prof. dr hab. n. med. Brygida Kwiatkowska, konsultant krajowy w dziedzinie reumatologii.

PTR apeluje o wprowadzenie nowego świadczenia

O poprawę diagnostyki i leczenia pacjentów reumatologicznych walczy także Polskie Towarzystwo Reumatologiczne. Towarzystwo postuluje wprowadzenie nowego świadczenia wczesnej diagnostyki chorób reumatycznych, realizowanego w trybie ambulatoryjnym lub w ramach krótkiej hospitalizacji. Projekt nowych świadczeń w reumatologii został opracowany w ramach współpracy AOTMiT z PTR. Założenia projektu obejmują:

zwiększenie wyceny hospitalizacji poniżej 3 dni,
wprowadzenie nowego świadczenia wczesnej diagnostyki chorób reumatycznych realizowanego w ramach AOS,
wprowadzenie rocznego ryczałtu za przyjęcie pacjenta w trybie ambulatoryjnym w wysokości odpowiadającej 12-krotności wyceny porady ambulatoryjnej, tj. 1297,92 zł,
skorygowanie bazowej wartości rocznego ryczałtu do kwoty 1946,88 zł za pacjenta, u którego odsetek świadczeń ambulatoryjnych związanych z terapią lekami w postaci doustnej lub podskórnej w realizowanym programie lekowym w danym roku przekracza 99%,
premiowanie świadczeniodawców, którzy prowadzą głównie ambulatoryjną opiekę.

Polskie Towarzystwo Reumatologiczne deklaruje kontynuację aktywnego uczestnictwa w pracach nad poprawą dostępności pacjentów do powyższych świadczeń.

Piśmiennictwo: