Metody niefarmakologiczne w terapii IBS
Wśród metod wspomagających leczenie IBS wymienia się między innymi aktywność fizyczną, psychoterapię, dietę i probiotykoterapię, oraz odpowiednią suplementację. Eksperci zalecają, aby chorzy na IBS stosowali indywidualne ćwiczenia o umiarkowanej intensywności mające na celu utrzymanie sprawności i zmniejszenie nasilenia objawów schorzenia. U pacjentów z nadwagą lub otyłością wskazane jest dążenie do redukcji masy ciała pod okiem zespołu składającego się z lekarza prowadzącego, dietetyka i trenera personalnego. W przebiegu IBS pomocne mogą być także psychoterapia obejmująca techniki radzenia sobie ze stresem, jak również udział w grupach wsparcia. Rekomendowane jest również jednorazowe zastosowanie przez 6 tygodni diety o małej zawartości słabo wchłanialnych, fermentujących oligosacharydów, disacharydów, monosacharydów i polioli (FODMAP). Eksperci nie zalecają ponownego wprowadzania diety FODMAP, ani wdrożenia diety bezglutenowej, czy eliminacyjnej opartej na stężeniu przeciwciał przeciwko antygenom zawartym w pokarmach. Dieta wykluczająca pewne grupy pokarmów, oparta na indywidualnych doświadczeniach pacjenta, może być kontynuowana w sytuacji, gdy pacjent odnosi z niej wyraźne korzyści. Pacjenci z IBS powinni stosować długoczasowo dietę bogatą w błonnik rozpuszczalny (10-25 g dziennie). Błonnik nierozpuszczalny nie jest zalecany u tych chorych, ponieważ może powodować zaostrzenie objawów schorzenia. Ponadto, podkreśla się skuteczność w redukcji objawów IBS preparatów zawierających olejek miętowy (w dawce 180-225 mg dwa razy dziennie przez 2 do 12 tygodni). Do innych środków mogących wspomagać leczenie należy ziołowy preparat STW 5, jednakże wciąż nie ma wystarczających dowodów jego skuteczności.
Czytaj również: Rekomendacje diagnostyczno-terapeutyczne w zespole jelita nadwrażliwego (2018) Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii – cz. 1
Probiotyki w leczeniu zespołu jelita nadwrażliwego
Eksperci sugerują stosowanie wskazanych pojedynczych szczepów bakterii lub ich kombinacji w leczeniu wspomagającym IBS. Wśród najczęściej stosowanych preparatów wymienia się Lactobacillus plantarum 299v, Saccharomyces boulardii oraz kombinacje zawierające między innymi Lactobacillus rhamnosus NCIMB 30174, L. plantarum NCIMB 30173, L. acidophilus NCIMB oraz Enterococcus faecium NCIMB 30176. Badania naukowe wykazały, że skuteczność probiotykoterapii zależy od rodzaju szczepu. Statystycznie istotną poprawę wszystkich objawów IBS zaobserwowano u pacjentów stosujących L. plantarum oraz Bifidobacterium lactis. Jednakże skuteczność probiotyków w leczeniu IBS nadal jest przedmiotem dyskusji, a ich stosowanie wymaga ostrożności ze względu na możliwość wystąpienia skutków ubocznych, w tym nawet sepsy u chorych z osłabioną odpornością.
Czytaj również: Mikrobiota przewodu pokarmowego i jej wpływ na organizm człowieka
Farmakoterapia zespołu jelita nadwrażliwego
Do leków zalecanych w terapii wszystkich postaci IBS należą wskazane przez panel ekspertów preparaty o działaniu spazmolitycznym, w tym hioscyna i drotaweryna. Ponadto, udowodnione korzystne działanie na zmniejszenie dolegliwości towarzyszących IBS mają trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (TLPD). Z kolei, selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) wykazały w badaniach klinicznych mniejszą skuteczność niż TLPD. Rekomenduje się stosowanie tych preparatów w najmniejszej skutecznej dawce przez 4 do 12 tygodni, a jeśli terapia przynosi dodatkowe korzyści dla pacjenta – może zostać przedłużona.
Leczenie IBS przebiegającego bez zaparć
Farmakoterapia biegunkowej (IBS-D), mieszanej (IBS-M) oraz niezróżnicowanej (IBS-U) postaci zespołu jelita nadwrażliwego ma na celu redukcję objawów, a zwłaszcza wzdęć brzucha i/lub biegunki. Zaleca się wówczas 14-dniowy cykl leczenia za pomocą rifaksyminy w podzielonej dawce 1600 mg na dobę (4×400 mg). Dopuszczalne dawkowanie leku to także 1200 mg na dobę (3x400mg). U pacjentów wykazujących dobrą odpowiedź na leczenie powyższy schemat terapii może być powtarzany z zachowaniem 4-tygodniowych interwałów między cyklami leczenia. Powyższy algorytm wskazany jest także w poinfekcyjnych IBS oraz przy współistnieniu SIBO. Rifaksymina nie jest wchłaniana z przewodu pokarmowego i charakteryzuje się dobrym profilem bezpieczeństwa.
Czytaj również: https://medycyna.pl/rekomendacje-diagnostyczno-terapeutyczne-w-zespole-jelita-nadwrazliwego-2018-polskiego-towarzystwa-gastroenterologii-cz-1/
Leczenie IBS z dominującym zaparciem oraz biegunkowej postaci IBS
W leczeniu zespołu jelita nadwrażliwego z dominującym zaparciem (IBS-C) zaleca się stosowanie preparatów glikolu polietylenowego (PEG) – makrogoli, wskazanych w szczególnie uporczywych zaparciach. Makrogole nie redukują jednak pozostałych objawów IBS, które u chorych z IBS-C są szczególnie uciążliwe. Wśród niedostępnych w Polsce leków wykazujących skuteczność w terapii IBS-C wymienia się linaklotyd, plekanatyd oraz lubiproston. Biegunkowa postać zespołu jelita nadwrażliwego (IBS-D) stanowi wskazanie do stosowania loperamidu, ograniczającego częstość wypróżnień. Do zagranicznych preparatów zalecanych w IBS-D należą alosetron oraz eluksadolina. W rekomendacjach podkreślono, że eksperci nie popierają stosowania mesalazyny ze względu na brak udowodnionej skuteczności tego leku. Podobnie, z powodu rozbieżności w wynikach badań, przeszczepianie mikrobioty jelitowej (FMT) nie jest rekomendowane w najnowszych wytycznych leczenia IBS. Reasumując, w przypadku dominujących objawów bólowych, wzdęć brzucha i biegunki zaleca się stosowanie rifaksyminy. U pacjentów z przewagą dolegliwości bólowych i/lub wzdęć sugeruje się wdrożenie leków spazmolitycznych i przeciwdepresyjnych. Z przewagą biegunki należy zastosować loperamid, a przy uciążliwych zaparciach – makrogole.
Monitorowanie leczenia zespołu jelita nadwrażliwego
Monitorowanie efektów leczenia stanowi niejednokrotnie jedno z największych wyzwań w opiece nad chorym na IBS. Oprócz subiektywnej oceny nasilenia objawów przez pacjenta rekomenduje się stosowanie odpowiednich kwestionariuszy umożliwiających uzyskanie porównywalnych wyników (FBDSI oraz IBS-SSS). Leczenie IBS powinno mieć charakter kompleksowy obejmujący: sprofilowaną na podstawie dominujących objawów klinicznych farmakoterapię, jak również modyfikację diety, stylu życia, psychoterapię i regularną aktywność fizyczną.
Autor: dr n. med. Joanna Rasławska-Socha
Piśmiennictwo:
- Pietrzak A., Skrzydło-Radomańska B., Mulak A., et al.: Guidelines on the management of irritable bowel syndrome: In memory of Professor Witold Bartnik. Prz Gastroenterol. 2018, 13(4), 259-288. doi: 10.5114/pg.2018.78343.
