Trwająca pandemia COVID-19 w istotny sposób zmieniła sposób funkcjonowania ochrony zdrowia na całym świecie. Od marca 2020 roku toczymy walkę z nowym SARS-CoV-2 i jego mutacjami. Wiele aspektów zdrowia publicznego zostało odrzuconych na dalszy plan. Jednym z nich są populacyjne badania przesiewowe. Wielu pacjentów nie zgłasza się do szpitala w obawie przed zakażeniem COVID-19. Zmieniono liczne placówki na tzw. szpitale jednoimienne. Zajmują się wyłącznym leczeniem pacjentów zakażonych SARS-CoV-2. Aktualne warunki nie sprzyjają szeroko pojętej profilaktyce onkologicznej. Rak szyjki macicy – towarzystwa naukowe oraz grupy ekspertów dokonały aktualizacji rekomendacji w zakresie profilaktyki. Odniesiono je do aktualnej sytuacji epidemiologicznej.
Rak szyjki macicy jako choroba bardzo rzadka?
Światowa Organizacja Zdrowia w maju 2020 roku rozpoczęła działania mające na celu redukcję liczby zachorowań na raka szyjki macicy. Celem WHO jest ≤ 4 przypadków/100 000/rok. Zgodnie z planem kraje europejskie powinny osiągnąć to założenie wcześniej. Granicę szacuje się pomiędzy 2055 a 2058 rokiem. Z kolei rok 2030 został ustanowiony granicą czasową dla wszystkich krajów uzyskania minimalnych celów. Określa się je skrótem „90-70-90”. Oznacza on objęcie 90% dziewczynek pełnym szczepieniem przeciwko HPV do osiągnięcia 15. roku życia oraz objęcie 70% kobiet wysoko efektywnym testem skrinigowym minimum 2 razy w ciągu życia (w 35. oraz 45. roku życia). Ponadto, objęcie 90% kobiet z rozpoznaniem zmian przedrakowych odpowiednim leczeniem i opieką.
Czytaj również: Kongres Zdrowia Publicznego 2020 – o czym dyskutowano?
Europejskie plany w zakresie walki z rakiem szyjki macicy
Jako wspólna inicjatywa Europejskiej Organizacji ds. Raka, Europejskiego Towarzystwa Ginekologii Onkologicznej oraz Europejskiej Federacji Kolposkopowej dokonano rozszerzenia zakresu zaplanowanych działań zaproponowanych przez WHO. Ustalono, że do 2030 roku w populacji europejskiej pełnym szczepieniem HPV powinni zostać objęci także chłopcy do ukończenia 15. roku życia. Dostęp do leczenia w ciągu 3 miesięcy od rozpoznania HSIL (CIN 3) oraz możliwość uzyskania opieki onkologicznej lub paliatywnej po rozpoznaniu raka szyjki macicy powinny dotyczyć co najmniej 90% kobiet. Europejska wizja walki z rakiem szyjki macicy wskazuje na konieczność dostępu kobiet do zestawów do samopobrania wymazu w kierunku wysokoonkogennych typów HPV (HRHPV -high risk human papillomavirus). Jako odpowiedź na wezwanie WHO w Polsce zaplanowano projekt KOLPOSKOPIA 2020, który jest aktualnie w przygotowaniu.
Rak szyjki macicy – profilaktyka w okresie pandemii SARS-CoV02
Polskie Towarzystwo Kolposkopii i Patofizjologii Szyjki Macicy wraz z Polskim Towarzystwem Ginekologów i Położników wydało tymczasowe rekomendacje w zakresie profilaktyki raka szyjki macicy w okresie pandemii SARS-CoV-2. Celem aktualizacji wytycznych jest przeprowadzanie jak najbardziej efektywnego skriningu zmian przednowotworowych w czasie pandemii. W ostatnim czasie obserwujemy ograniczenie wykonywanych badań przesiewowych.
Za postępowanie opcjonalne w dobie pandemii uznano kierowanie bezpośrednio na badanie kolposkopowe wszystkich pacjentek z potwierdzoną obecnością typów 16 i/lub 18 HPV. W przypadku zastosowania testu z roszerzonym genotypowaniem także typ 31.
Czytaj również: Znaczenie interdyscyplinarnej współpracy w diagnozowaniu i leczeniu pacjentek z rakiem piersi
Skrining raka szyjki macicy w Polsce
Samodzielne pobranie materiału z pochwy z użyciem szczoteczki zarekomendowano jako użyteczne narzędzie w pierwotnym skriningu HPV-zależnym. Jest to odpowiedź na liczne obawy zakażeniem wirusem SARS-CoV-2 i stwarza możliwość pobrania materiału samodzielnie. W każdym przypadku dodatniego wyniku HPV uzyskanego metodą samopobrania konieczne jest ponowne pobranie materiału od pacjentki na płynne podłoże. Wynika to z braku odpowiedniej walidacji testów w kierunku wysokoonkogennych typów (HPV 14).
Ustalono tymczasowe wskazania do kolposkopii z biopsją w ciągu 3 miesięcy, bez względu na wyniki pozostałych testów. Badaniem powinny zostać objęte pacjentki z nieznanym statusem HRHPV (high risk human papillomavirus) w okresie ostatnich 3 lat z dodatnim typem HRPHV 16, 18 lub 31. Ponadto, pacjentki z dodatnim wynikiem testu p16/Ki67 oraz z ASC-H, HSIL lub AGC w cytologii. Badanie kolposkopowe należy wykonać także u tych pacjentek, u których potwierdzono powtórnie po 12 miesiącach dodatni typ HRHPV 16, 18 lub 31, a także dodatni typ (jeden lub więcej) HRHPV nie-16, nie-18 lub nie-31 u pacjentki pozostawionej poprzednio w monitorowaniu.
Rekomenduje się rozszerzenie udziału lekarzy i personelu o innych specjalnościach w działaniach prewencyjnych raka szyjki macicy. Szczególną uwagę poświęcono zagadnieniom związanym z propagowaniem i edukowaniem kobiet o metodzie samopobraniu materiału jako alternatywnej, tymczasowej metody.
Tymczasowe rekomendacje powinny pełnić rolę pomocniczą w ustalaniu planu postępowania z każdym indywidualnym przypadku. Ma to na celu optymalizacje postępowania, działając w imię dobra pacjentek. Nie wyklucza się dalszych modyfikacji wprowadzonych zmian.
