Rak piersi – jak nie dać się nowotworowi?

Rak piersi jest najczęstszym nowotworem u kobiet i stanowi około 22% zachorowań w Polsce. W grupie młodych dorosłych kobiet (przedział wiekowy 20-44 lat) nowotwory są najczęstszą przyczyną zgonów. W 2018 r. (ostatni rok sprawozdawczy) odnotowano około 19 tysięcy zachorowań na raka piersi. Istniejący trend wskazuje, że liczba zachorowań na raka piersi w Polsce będzie przyrastała w kolejnych latach. Rak piersi dotyka coraz więcej kobiet. Polki umierają na raka piersi wcześniej niż inne Europejki. Jednocześnie, wykrywalność nowotworów ma zwykle miejsce w wysokich stadiach zaawansowania. Co możemy zrobić, żeby temu zapobiec?

Parlamentarny Zespół ds. Onkologii – propozycje zmian w organizacji i koordynacji opieki nad pacjentkami z podejrzeniem raka piersi

Czytaj również: Rak szyjki macicy, a szczepienia przeciwko HPV

Polska jest jedynym krajem w Unii Europejskiej, w którym rośnie śmiertelność z powodu raka piersi. Wynika to najprawdopodobniej z wysokiego odsetka późnych rozpoznań oraz złej organizacji opieki nad pacjentkami z rakiem piersi. Profilaktyka raka piersi w Polsce jest wciąż na dramatycznie niskim poziomie (zaledwie kilkanaście procent kobiet poddaje się badaniu mammograficznemu). Październik jest miesiącem świadomości raka piersi. W związku z tym, Zespół ekspertów oraz posłowie Parlamentarnego Zespołu ds. Onkologii spotkali się w celu omówienia działań mających na celu poprawę profilaktyki i leczenia raka piersi w Polsce.

Minister Zdrowia zobowiązał Agencję Oceny Technologii Medycznej i Taryfikacji do opracowania analizy zmian w zakresie onkologii w terminie do 30 kwietnia 2022 roku. Analiza ma obejmować 3 zakresy: przesunięcie górnej granicy wieku kwalifikującej do badań przesiewowych o 5 lat (w przypadku raka piersi do 45 r.ż., raka szyjki macicy do 64 r.ż., raka jelita grubego do 69 r.ż.), weryfikacja zasad realizacji wymagań dla świadczeniodawców programów profilaktycznych oraz uzależnienie poziomu finansowania od kompleksowości realizacji i systemu oceny jakości programów. Działania te mają na celu wczesne wykrywanie nowotworów (np. poprzez wystawianie skierowań na badania dla młodszych pacjentów) oraz poprawę opieki nad pacjentem onkologicznym.

W Polsce konieczne jest wdrożenie działań edukacyjnych z zakresu profilaktyki onkologicznej. Kolejnym ważnym aspektem jest poprawa zgłaszalności na badania profilaktyczne w kierunku raka piersi, która jest daleka od oczekiwanej. Według danych Narodowego Funduszu Zdrowia z października bieżącego roku, zaledwie około 34% kobiet w wieku 50-59 lat zgłasza się na badania profilaktyczne. Fundacja Screening Up oszacowała, że podniesienie zgłaszalności tylko do poziomu 50%, wpłynęłoby na wykrycie aż 6800 nowotworów piersi na wczesnym etapie.

Czytaj również: Znaczenie interdyscyplinarnej współpracy w diagnozowaniu i leczeniu pacjentek z rakiem piersi

Projekt BRIDGES – nowe algorytmy przewidywania ryzyka zachorowania na raka piersi

Każdego roku rak piersi jest przyczyną śmierci około 90 tysięcy kobiet w Unii Europejskiej. U osób z predyspozycjami genetycznymi można zapobiegać chorobie poprzez prowadzenie badań przesiewowych, chemoprewencję bądź profilaktyczne zabiegi chirurgiczne (mastektomie). Największym problemem jest ryzyko zachorowania na raka piersi związane z wariantami genów, które są jeszcze nieznane.

W celu otrzymania wiarygodnych metod oceny wysokiego ryzyka zachorowania na raka piersi, w 2015 roku rozpoczęto prace nad projektem BRIDGES (Breast Cancer Risk after Diagnostic Gene Sequencing). W ramach projektu BRIDGES wykorzystano dane kliniczne pozyskane od grupy 120 tysięcy osób. Pomogą one wkrótce kobietom z całej Europy ocenić ryzyko zachorowania na raka piersi na przestrzeni całego swojego życia. Opracowano narzędzie umożliwiające połączenie różnych czynników ryzyka w jeden wskaźnik ryzyka zachorowania. Główne założenia projektu opierają się na dwóch celach. Pierwszy z nich zakłada zbadanie powiązania pomiędzy rakiem piersi a każdym genem badanym przez firmy komercyjne w ramach „paneli onkologicznych” na dużej grupie chorych oraz grupie kontrolnej. Drugi cel obejmuje koncentrację na genach, które z dużym prawdopodobieństwem powiązano z ryzykiem zachorowania na raka piersi.

Czytaj również: Kobiety w chirurgii – dlaczego jest ich tak niewiele?

Rak piersi – wpływ genów na zachorowanie

Największym osiągnięciem projektu jest zawężenie przedziałów ufności dla pięciu „głównych” genów odpowiedzialnych za raka piersi: BRCA1, BRCA2, PALB2, CHEK2 i ATM oraz dla czterech innych genów powodujących raka piersi (BARD1, RAD51C, RAD51D, TP53). Z powiązania z rakiem piersi wykluczono także 19 innych genów. Będzie to miało istotny wpływ na dalsze postępowanie z kobietami, które korzystają z poradnictwa genetycznego.

„Narzędzie przeznaczone jest głównie dla zdrowych kobiet, które chciałyby zapobiec rozwinięciu się u nich raka piersi. Dotyczy to np. osób, które podejrzewają, że są w grupie ryzyka (np. dlatego, że ich matka chorowała na raka piersi) i rozważają podjęcie środków zapobiegawczych, takich jak profilaktyka, bardziej intensywne badania przesiewowe lub zmiana stylu życia. W przypadku pacjentek z rakiem piersi narzędzie może pomóc w przewidzeniu prawdopodobieństwa wystąpienia u nich raka piersi po raz drugi, ale ta funkcja jest jeszcze w fazie rozwoju.” – mówi Peter Devilee, koordynator projektu z Centrum Medycznego Uniwersytetu w Leiden

Wyniki badania BRIDGES są aktualnie wprowadzane do internetowego narzędzia CanRisk. Algorytm odpowiedzialny za ocenianie ryzyka zachorowania na raka piersi (BOADICEA) bierze pod uwagę różne czynniki ryzyka (genetyczne i niegenetyczne, tj. historia chorób w rodzinie, BMI, status hormonalny, liczba porodów itp.) w jeden wynik oceny ryzyka. Dzięki temu, każda kobieta jest w stanie oszacować indywidualne ryzyko zachorowania na raka piersi na przestrzeni swojego życia. Na tę chwilę korzystanie z algorytmu jest skomplikowane. Mają do niego dostęp pracownicy ochrony zdrowia (głównie doradcy genetyczni). Być może w przyszłości narzędzie to będzie przeznaczone do użytku powszechnego. Pozwoli to zapobiec rozwinięciu raka piersi u kobiet, które podejmą stosowne działania prewencyjne. Inny potencjalny wpływ jest związany z populacyjnymi badaniami przesiewowymi w kierunku raka piersi w krajach Unii Europejskiej. Do tego niezbędne są dodatkowe dowody, potwierdzające skuteczność algorytmu BOADICEA.

Piśmiennictwo: