Rak jelita grubego u mężczyzn – kompleksowa diagnostyka i leczenie

Czynniki ryzyka rozwoju nowotworu

Rak jelita grubego to nowotwór posiadający wiele czynników predysponujących do jego rozwoju. Wymienić tu można wiek powyżej 60 lat, otyłość, małą aktywność fizyczną, nikotynizm, predyspozycje dziedziczne. Wpływ mają także genetycznie uwarunkowane zespoły – gruczolakowatej polipowatości rodzinnej i dziedzicznego raka niezwiązanego z polipowatością. Ponadto, na rozwój raka jelita grubego mogą wpływać stany zapalne jelit, stan po cholecystektomii, radioterapii i obecność ureterosigmoidotomii. Dieta, która wykazuje działanie kancerogenne, charakteryzuje się dużą częstotliwością spożycia wysoko przetworzonego czerwonego mięsa, małą ilością błonnika pokarmowego oraz warzyw i owoców, jak również niską podażą wapnia, czy wysokim spożyciem alkoholu. Eksperci podkreślają też znaczenie wpływu niedoborów witaminy D na rozwój raka jelita grubego.

Czytaj również: Rak płuc jednym z najczęściej występujących nowotworów u mężczyzn

Diagnostyka raka jelita grubego

Objawy kliniczne tego powszechnie występującego nowotworu są zdeterminowane jego lokalizacją. Zmiany w obszarze prawej połowy okrężnicy związane są z utajonymi krwawieniami do jelita pogłębiającymi niedokrwistość u pacjenta. Z kolei, zajęcie lewej połowy okrężnicy i odbytnicy prowadzi do jawnych krwawień z jelita. Występują także zaburzenia wypróżnień z towarzyszącą biegunką śluzową lub zaparciami. Rak odbytnicy jest zazwyczaj stwierdzany w badaniu palpacyjnym per rectum i częściej może skutkować niedrożnością – będącą pierwszym objawem raka jelita grubego w 6% przypadków. Do rzadkich objawów tego nowotworu należą masywne krwotoki i perforacja jelita. Wyniki badań laboratoryjnych wskazujące na prawdopodobieństwo występowania raka jelita grubego obejmują niedokrwistość niedobarwliwą charakterystyczną dla zmian zlokalizowanych w kątnicy i wstępnicy a także stwierdzenie krwi utajonej w kale. Antygen rakowo-płodowy (CEA) w surowicy stosowany jest na etapie monitorowania efektów leczenia i nie jest standardem pierwotnego postępowania diagnostycznego.

Czytaj również: Movember – listopad miesiącem świadomości o nowotworach u mężczyzn

Kolonoskopia jako podstawowe badanie

Badanie to umożliwia ocenę całego jelita pod kątem obecności niepokojących zmian. Endosonografia umożliwia określenie zaawansowania raka odbytnicy w danym rejonie. Ponadto, USG jamy brzusznej, tomografia komputerowa oraz rezonans magnetyczny stosuje się w celu identyfikacji przerzutów tego nowotworu. Badanie PET umożliwia przede wszystkim monitorowanie wznów raka jelita grubego. Najczęściej spotykane są gruczolakoraki (85%). Wśród nich stwierdza się raki o słabym stopniu zróżnicowania lub niezróżnicowane (20%) – mające gorsze rokowanie. Pozostałe rodzaje to rak śluzotwórczy i sygnetowatokomórkowy. Klasyfikacja raka okrężnicy opiera się na kryteriach TNM. Diagnostyka różnicowa raka jelita grubego obejmuje chorobę uchyłkową okrężnicy, guzki krwawnicze, zapalenia jelita grubego, oraz inne procesy nowotworowe w jelicie, w tym chłoniaka i rakowiaka.

Czytaj również: Nieswoiste choroby zapalne jelit w czasie COVID-19

Rak jelita grubego – leczenie

Leczenie przedoperacyjne raka jelita grubego ma na celu ograniczenie masy guza i zmniejszenie częstości miejscowych nawrotów. Może ono obejmować: w nowotworach klinicznie „ruchomych” radioterapię lub w „nieruchomych” – radiochemioterapię. W przypadkach zaawansowanego raka jelita grubego z przerzutami w wątrobie i płucach wdraża się przedoperacyjne leczenie systemowe. Postępowanie operacyjne w raku odbytnicy lub okrężnicy obejmuje resekcję objętego procesem nowotworowym obszaru jelita i usunięcie lokalnych węzłów chłonnych. Zabieg przeprowadza się z udziałem laparoskopii lub tradycyjnie. Przezodbytowa mikrochirurgia endoskopowa (TEM), chirurgia endoskopowa (ESD) oraz zabiegi resekcyjne z całkowitym wycięciem mezorektum (TME) mogą być stosowane w przypadku wczesnych, niewielkich i dobrze zróżnicowanych zmian. Alternatywnie, u pacjentów obciążonych schorzeniami internistycznymi, można zastosować radykalną radioterapię. O wyborze metody leczenia guza pierwotnego i przerzutów decyduje onkologiczny zespół interdyscyplinarny.

Wskazaniem do leczenia uzupełniającego pooperacyjnego w raku okrężnicy i odbytnicy jest obecność przerzutów w węzłach chłonnych. Ponadto wskazaniem takim jest zaawansowanie nowotworu, perforacja jelita podczas operacji, zbyt mały zakres limfadenektomii, oraz operacja przeprowadzona w trybie doraźnym. Polega ono na wdrożeniu chemioterapii z udziałem fluorouracylu i folinianu wapnia. Chemioterapię stosuje się także w zaawansowanej postaci raka z przerzutami. Pierwsza linia leczenia obejmuje algorytmy stosowania fluorouracylu oraz irynotekanu lub oksaliplatyny. Trwa ona zazwyczaj od 4 do 6 miesięcy. Najnowsze wytyczne NICE 2020 proponują skrócenie jej do 3 miesięcy. Leczenie podtrzymujące może być stosowane po uzyskaniu stabilizacji schorzenia. Dostępne są także, stosowane w drugiej i następujących po niej liniach leczenia, terapie molekularne z zastosowaniem antagonistów VEGF (bewacyzumabu), antagonistów EGFR (cetuksymabu i panitumumabu).

Rak jelita grubego – nawrót nowotworu

Nawroty choroby są zazwyczaj wskazaniem do leczenia operacyjnego. Ponadto, można zastosować ablację ogniska nawrotowego lub, w przypadku braku możliwości wyleczenia, włączenie systemowej terapii paliatywnej. Nowotworowe zwężenie odbytnicy można zaopatrzyć za pomocą laseroterapii, plazmy argonowej, bądź endoskopowego stentowania zwężenia. Monitorowanie pooperacyjne wymaga wizyt kontrolnych co 3 do 6 miesięcy w ciągu pierwszych 2 lat, a następnie rzadszych do 5 lat od doszczętnego zabiegu wycięcia raka jelita grubego. Poziom CEA w surowicy należy oznaczać co 3 miesiące w ciągu 3 lat od zabiegu. Ponadto, ze względu na korzystny wpływ na rokowanie sugeruje się coroczne badanie tomografią komputerową lub ultrasonograficzne jamy brzusznej. Zalecane jest też RTG klatki piersiowej. Po około 6 miesiącach od operacji rekomenduje się przeprowadzenie pełnej kolonoskopii u pacjentów, u których z powodu niedrożności nie można było przeprowadzić tego badania na etapie wstępnej diagnostyki. W pozostałych przypadkach kolonoskopię przeprowadza się po 3 i 5 latach od przeprowadzonego leczenia chirurgicznego.

Rekomendacje NICE 2020 w zakresie diagnostyki i leczenia raka jelita grubego obejmują między innymi propozycję stosowania u pacjentów z zespołem Lyncha profilaktyki z udziałem kwasu acetylosalicylowego. Wprowadzają także modyfikacje zasad prowadzenia chemioterapii pooperacyjnej i radio- i radiochemioterapii przedoperacyjnej, oraz leczenia chirurgicznego.

Autor: dr n. med. Joanna Rasławska-Socha

Piśmiennictwo: