Problemy po przechorowaniu COVID-19

Większość pacjentów po przebytym zakażeniu COVID-19 wraca do zdrowia w ciągu kilku tygodni. U części osób objawy nie ustępują lub dołączają się inne, nietypowe dolegliwości. W ostatnim czasie coraz częściej używa się terminów „long-COVID” i „post-COVID syndrome”. Long-COVID to zbiorczy termin, który określa objawy utrzymujące się od 4 do 12 tygodni od zachorowania. Post-COVID-19 natomiast to zespół objawów, które rozwijają się w trakcie lub po COVID-19 i trwają powyżej 12 tygodni.

Objawy po przechorowaniu COVID-19

Skutki zakażenia dotyczą wiele układów w organizmie człowieka i powodują dysfunkcje serca, płuc, nerek, skóry i mózgu. Nie wiemy jednak jeszcze czy mogą one doprowadzić do przewlekłych schorzeń tych narządów. U osób z objawami wskazującymi na long COVID, ale bez znanej historii wcześniejszej infekcji SARS-CoV-2, badanie serologiczne może okazać się pomocne w potwierdzeniu diagnozy.

Objawy zgłaszane przez pacjentów po przechorowaniu COVID-19 są różnorodne i dotyczą wielu układów. Jedne z najczęstszych dolegliwości obejmują układ oddechowy (kaszel, duszność) oraz układ sercowo-naczyniowy (kołatanie serca, ból w klatce piersiowej). Dodatkowo układ pokarmowy (bóle brzucha, bóle stawów). Pacjenci prezentują również objawy psychiatryczne (depresja, lęk) i neurologiczne (zaburzenia koncentracji, pamięci, „mgła mózgowa”, zawroty głowy). Ponadto dysfunkcję narządów zmysłu i smaku (zaburzenia węchu i smaku, szumy uszne).

Czytaj również: Powikłania COVID-19

SILCOV-19

W celu oceny potencjalnych powikłań COVID-19 przeprowadzono badanie SILCOV-19 (The Silesian Complication of COVID-19). SILCOV-19 miało na celu ocenę powikłań COVID-19 w grupie 200 osób w ciągu kilkunastu tygodni po ostrej fazie zakażenia SARS-CoV-2. Przeprowadzone badania pod kątem powikłań kardiologicznych obejmowały: EKG z późnymi potencjałami komorowymi i badanie holterowskie. Ponadto, ECHO serca, test 6-minutowego marszu, badanie rezonansu magnetycznego serca. W kierunku oceny powikłań pulmonologicznych wykonano tomografię komputerową wysokiej rozdzielczości (HRCT) oraz badania czynnościowe. Obejmowały spirometrię, bodypletyzmografię i analizę dyfuzji gazów w płucach. Oceniano również stan psychiczny z uwzględnieniem występowania bezsenności, lęku i depresji.

Co trzeci chory miał co najmniej jeden przedłużający się objaw kliniczny choroby. Najczęściej były to zaburzenia węchu i smaku, duszność, zmęczenie i kaszel. Co 4.-5. chory zmagał się z problemami ze snem i stanami lękowymi. Z kolei objawy depresji prezentowało około 10% badanych. U 17% pacjentów zaobserwowano podwyższony marker powikłań związanych z niewydolnością serca – NT-proBNP. Z kolei u 4% były podwyższone troponiny T (marker uszkodzenia serca). Co 5. badany w tkance płucnej miał obecne zmiany pozapalne. Odpowiadało to 30% hospitalizowanych pacjentów oraz 10% pacjentów leczonych w domu z powodu COVID-19.

Czytaj również: Pozapłucne objawy COVID-19

Nowe jednostki kardiologiczne – powikłania COVID-19

Obserwacje pacjentów po przebytym zakażeniu SARS CoV-2 trwają od około roku. Podjęto próby oceny ryzyka powikłań sercowo-naczyniowych w COVID-19 oraz po zakażeniu COVID-19. Już na tym etapie wyróżniono kilka obszarów zainteresowań kardiologów, tj.: ostre kardiologiczne manifestacje zakażenia SARS-CoV-2 (ostre zespoły wieńcowe, zaostrzenie niewydolności serca, zapalenie mięśnia sercowego, zaburzenia rytmu), zespoły post-COVID (objawy kardiologiczne po wyzdrowieniu), przewlekłe uszkodzenia narządowe w ramach zespołów long-COVID. W związku z aktualną sytuacją epidemiologiczną lekarze praktycy coraz częściej będą mierzyć się z diagnozą tzw. zespołów pocovidowych. W diagnostyce tych zespołów szczególną rolę odgrywają badania obrazowe takie jak rezonans magnetyczny mięśnia sercowego.

Kobiety są bardziej narażone na wyniszczające skutki

Kobiety w średnim wieku po przechorowaniu COVID-19 są w większym stopniu narażone na długotrwałe skutki takie jak zmęczenie, duszność, ból mięśni, depresja, lęk. W badaniu PHOS-COVID u siedmiu na 10 hospitalizowanych z powodu COVID-19 pacjentów objawy choroby utrzymywały się przez średnio 5 miesięcy po wypisaniu ze szpitala. Long-COVID częściej występował u kobiet w wieku 40-60 lat. Chris Brightling, profesor pulmonologii nadzorujący badanie, twierdzi, że różnice w odpowiedzi immunologicznej związane z płcią są odpowiedzialne za częstsze występowanie long-COVID, jak i chorób autoimmunologicznych u kobiet niż u mężczyzn.

Czytaj również: Czy suplementy mogą zmniejszać ryzyko COVID-19 u kobiet?

Czynniki ryzyka

Czynniki takie jak dwie lub więcej chorób współistniejących przy przyjęciu oraz biała rasa i leczenie za pomocą wentylacji mechanicznej podczas hospitalizacji nie wpływały na prawdopodobieństwo wystąpienia długotrwałych objawów. Zaledwie 29% pacjentów z 1077 badanych miało poczucie pełnego powrotu do zdrowia po 5-miesięcznej obserwacji.

Wnioski

Ponad jedna czwarta miała zaburzenia lękowe i depresję, 12% prezentowało objawy zespołu stresu pourazowego, a 17% mało co najmniej łagodne zaburzenia poznawcze. Naukowcy pogrupowali pacjentów w cztery grupy w zależności od objawów fizycznych i psychicznych po zakażeniu: bardzo ciężkie (17%), ciężkie (21%), umiarkowane z zaburzeniami poznawczymi (17%) i łagodne (46%).

Niemalże połowa badanych (46%) zgłaszała niższą sprawność fizyczną w porównaniu z grupą kontrolną dobraną pod względem wieku i płci, a 20% miało nową niepełnosprawność. Przebycie COVID-19 wraz z następstwem choroby przyczyniły się do obniżenia efektywności w czasie wykonywania obowiązków służbowych oraz przedłużającej się absencji w pracy. Przed rozpoczęciem hospitalizacji 68% pacjentów pracowało na pełnym etacie, z czego 18% z nich nie wróciło do pracy, a 19% musiało zmienić sposób pracy z powodu przewlekających się skutków zakażenia SARS CoV-2.

Badanie przeprowadzone na 327 pacjentach, przeprowadzone przez International Severe Acute Respiratory and New Infections Consortium (ISARIC), wykazało, że kobiety poniżej 50. roku 5 razy rzadziej zgłaszały całkowity powrót do zdrowia, dwa razy częściej prezentowały objawy zmęczenia i siedem razy częściej zgłaszały duszność.

Źródła: