Współpraca lekarza i farmaceuty w Polsce wciąż nie znalazła jeszcze formy, która zadowalałaby wszystkie strony i zapewniała bezpieczeństwo i efektywność leczenia. Te grupy zawodowe pracują raczej w odosobnieniu, chociaż duże obciążenie systemu opieki zdrowotnej w pewnej mierze wymusiło rewizję modelu współpracy lekarza i farmaceuty. Z czego wynikają problemy w komunikacji między lekarzem i farmaceutą?
Przeczytaj również: Wizerunek i komunikacja – farmaceuci vs lekarze
Współpraca a bariery
Z własnej praktyki i obserwacji wszyscy mogą wymienić kilka obszarów, w których pojawiają się trudności na linii współpracy lekarza i farmaceuty. Jednak istnieje niewiele sondaży na ten temat. Jedno z badań ankietowych dotyczących współpracy lekarza i farmaceuty zostało przeprowadzone wśród studentów medycyny i farmacji. Jako największą trudność we współpracy studenci postrzegają brak poczucia równości pomiędzy zawodami (54% studentów medycyny i 56% farmacji).
Na drugim miejscu uplasowało się wzajemne podważanie swoich kompetencji przez lekarzy i farmaceutów (ten pogląd reprezentuje 40,8% studentów kierunków lekarskich i 45,6% farmacji).
Na trzecim miejscu ankietowani wymienili brak jasnego przepisów prawnych określających zasady współpracy (ankieta z 2018 roku; tę barierę za istotną uważa 29,6% przyszłych lekarzy i 26,4% farmaceutów).
Oczywiście można dyskutować, czy ankieta przeprowadzona wśród studentów, którzy nie mieli jeszcze okazji praktykować, dobrze oddaje problematykę współpracy lekarza i farmaceuty. Jednak najważniejsze punkty zostały trafnie zaobserwowane. Bariery nie wynikają jedynie z uwarunkowań prawnych, ale też z uwarunkowań społecznych. Ponadto, również z braku odpowiednich modeli do naśladowania oraz praktycznego, związanego z warunkami lokalowymi, braku możliwości dialogu.
Współpraca w ujęciu modelowym
Model, w którym rola farmaceuty ograniczała się do wydawania leków, a rola lekarza do ich przepisywania, jest przestarzały i nieefektywny. W ochronie zdrowia odchodzi się od modelu hierarchicznego i podkreśla rolę modelu opartego na pracy zespołowej. W tym ujęciu każdy członek zespołu ma określone zadania, ale komunikuje się z innymi. Brak poczucia różności między zawodami może wynikać raczej z przestarzałego pojmowania systemu ochrony zdrowia.
Celem nie jest przejmowania kompetencji innej grupy zawodowej czy konkurencja, ale bezpieczeństwo i efektywność pracy. Bezpieczeństwo rozumiane jest między innymi jako aspekty takie jak interakcje lekowe czy stosowanie się pacjenta do zaleconej terapii. Efektywność to koszty ponoszone na opiekę zdrowotną. Obecnie system ochrony zdrowia jest przeciążony i lekarza często ma na konsultację pacjenta nie więcej niż 10 -15 minut. Oczywiście nie jest to wystarczające, żeby dokładnie omówić wszystkie aspekty leczenia. W pewnym stopniu wymusiło to zwiększenie roli I kompetencji farmaceuty, co można zaobserwować na przykład w Wielkiej Brytanii.
Podział kompetencji
Jednym z powodów zjawiska, które studenci w ankiecie określili jako „podważanie swoich kompetencji”, może być podział kompetencji i zrozumienie swojej roli w systemie. Nie chodzi tu tylko o formalny i określony przepisami prawa podział kompetencji, ale głównie ten uwarunkowany kulturowo i socjalnie. Model opieki zdrowotnej ewoluuje i jego głównym celem jest jak najlepsze I najbardziej efektywne wykonywanie zadania opieki nad pacjentem. Kontrola czy lek został poprawnie wypisany, czy udzielenie porady w zakresie bezpieczeństwa leku nie powinno być interpretowane jako podważanie kompetencji, ale jako pozytywne zjawisko, które może polepszyć jakość opieki zdrowotnej.
Współpraca a przepisy prawne
Po wielu latach farmaceuci doczekali się ustawy regulującej ich rolę w systemie ochrony zdrowia. Ustawa reguluje zasady uzyskiwania prawa wykonywania zawodu farmaceuty, zasady jego wykonywania oraz obowiązek rozwoju zawodowego. W ustawie wykonywanie zawodu farmaceuty definiowane jest jako – mające na celu ochronę zdrowia pacjenta oraz ochronę zdrowia publicznego – sprawowanie opieki farmaceutycznej, udzielanie usług farmaceutycznych, wykonywanie zadań zawodowych oraz wykonywanie innych czynności, zdefiniowanych w ustawie.
Ustawa daje farmaceutom wiele uprawnień, między innymi dotyczących prowadzenia niektórych badań przesiewowych czy doradztwa farmaceutycznego. Nowością jest możliwość wystawiania przez farmaceutę recept w ramach kontynuacji zlecenia lekarskiego. Przed wystawieniem recepty farmaceuta będzie musiał wykonać niezbędne badania diagnostyczne, takie pomiar ciśnienia krwi. Sumaryczna ilość leku, na którą farmaceuta wypisze receptę, nie będzie mogła przekroczyć dawki do stosowania w okresie 360 dni.
Pojmowanie systemu ochrony zdrowia na przestrzeni lat przeszło znaczącą ewolucję. Podkreśla się rolę pracy zespołowej w osiągnięciu celu, jakim jest efektywna, również finansowo i bezpieczna opieka nad pacjentem. Znaczenie farmaceuty w procesie leczenia potwierdza ustawa o zawodzie farmaceuty, która rozszerza i jasno definiuje kompetencje farmaceutów. Szczególnie w obecnej sytuacji nadmiernego obciążenia systemu ochrony zdrowia, znaczącą rolę odgrywa właściwy podział obowiązków i zapewnienie szybkiego dostępu do opieki zdrowotnej.
Źródła:
- Współpraca lekarza z farmaceutą Raport badawczy https://www.gedeonrichter.pl/uploads/Raport_z_badania_wsp%C3%B3%C5%82praca_lekarzy_i_farmaceut%C3%B3w.pdf
- Patient safety. Patient safety Pharmacists’ role in “Medication without harm” 2020 https://www.fip.org/file/4757
- USTAWA z dnia 10 grudnia 2020 r. o zawodzie farmaceuty http://orka.sejm.gov.pl/proc9.nsf/ustawy/238_u.htm
