Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) ogłosiła 11 marca 2020 r., stan pandemii COVID-19 – choroby wywołanej nowym koronawirusem Sars-CoV-2. Od tego czasu minęło już kilka miesięcy i możemy mówić o obserwacjach naukowych dotyczących Sars-CoV-2 i COVID-19. Sprawdź jakie są pozapłucne objawy COVID-19?
Na podstawie badań oraz licznych publikacji, jesteśmy w stanie śledzić, jak zmienia się przebieg i manifestacje kliniczne zakażenia nowym koronawirusem. Gorączka, kaszel i osłabienie to najczęściej zgłaszane objawy, wysuwające się na pierwszy plan [1]. Jak wskazują najnowsze doniesienia ogólnoświatowe – zakażenie COVID-19 może manifestować się w różnorodny sposób. Pozapłuce objawy COVID-19 są obserwowane coraz częściej w praktyce klinicznej, niekiedy wysuwając się na pierwszy plan.
Przeczytaj również: Skuteczność osocza w walce z COVID
Neurologiczne aspekty zakażenia COVID-19
Wieloośrodkowe, retrospektywne badanie przeprowadzone przez Mao i wsp. [2] było pierwszym badaniem oceniającym objawy neurologiczne w COVID-19 i wykazało, że objawy te występowały aż u 36,4% – 78 spośród 214 pacjentów. Z kolei, Favas i wsp. opublikowali wyniki analizy 19 przeglądów systematycznych. Najczęstszymi objawami neurologicznymi zgłaszanymi przy zakażeniu COVID-19 okazały się : zaburzenia węchu, smaku, bóle głowy i mięśni oraz zmieniony stan psychiczny. Z rzadszych objawów wskazano udar niedokrwienny, zawroty głowy, ataksję i omdlenia [3].
Chirurdzy z Jeffrey University na łamach czasopisma Neurosurgery donoszą, że młodzi pacjenci bez czynników ryzyka udaru mogą charakteryzować się zwiększonym prawdopodobieństwem jego wystąpienia w związku z zakażeniem COVID-19. Naukowcy zwracają uwagę, że w praktyce klinicznej odnotowują znaczący wzrost liczby pacjentów w wieku 30-50 lat z rozległymi udarami, typowymi dla osób w 7. dekadzie życia.
Niepokojący jest fakt, że śmiertelność wśród opisanej grupy pacjentów badacze opisali na ekstremalnie wysokim poziomie – 42,8% (grupa badana – 14 pacjentów), w porównaniu z szacowaną śmiertelnością związaną z typowym udarem, definiowaną jako przedział 5-10%. Częstość występowania koronawirusa w opisanej populacji z udarem mózgu wynosiła 31.5% . Być może wspomniane niekorzystne rokowanie było związane z opóźnieniem przybycia do szpitala związane z obawą przed zakażeniem wirusem Sars-CoV-2.
Biorąc pod uwagę fakt małej liczebności grupy badanej, nie możemy wyciągnąć istotnych wniosków. Potrzebujemy dokładniejszych badań, na większej liczbie pacjentów z różnych ośrodków. Autorzy badania podkreślają, że wstępne dane mogą jedynie posłużyć do zwiększenia świadomości w populacji [4].
Objawy COVID-19 – Krwioplucie
Opisano przypadek 58-letniego mężczyzny, który został przyjęty do szpitala z objawami masywnego krwioplucia. Wymazy z nosogardzieli (NPS) testowane w kierunku SARS-CoV-2 przy użyciu reakcji łańcuchowej polimerazy w czasie rzeczywistym (RT-PCR) wielokrotnie dały wynik ujemny. Angiografia tomografii komputerowej (TK) klatki piersiowej ujawniła krwotok pęcherzykowy, bardziej nasilony w lewym płucu.
Co zaskakujące, Sars-CoV-2 został ostatecznie wykryty w płynie z płukania oskrzelowo-pęcherzykowego (BAL). W rezultacie u chorych z ciężkim przebiegiem krwioplucia i dużym podejrzeniem klinicznym pomimo ujemnego wyniku badania RT-PCR w diagnostyce należy rozważyć wykonanie bronchoskopii z BAL. Rozpoznanie COVID-19, jak wskazuje opisany przypadek, może czasami stanowić wyzwanie ze względu na niespecyficzną prezentację kliniczną [5]. Ukazało się duże badanie przeprowadzone w Chinach, któremu poddano 1099 hospitalizowanych pacjentów z laboratoryjnie potwierdzonym COVID-19, wśród których krwioplucie wystąpiło u 10 pacjentów (0,9%)[1].
Czy objawy Covid-19 mogą być zmianami skórnymi?
Jednym z najbardziej intrygujących pytań, które nurtowało dermatologów było to, czy istnieją określone skórne objawy COVID-19. W badaniu przeprowadzonym w Chinach oceniono częstość występowania wysypki w zakażeniu nowym koronawirusem na 0,2% (grupa badana – 1099 osób) [1]. Co ciekawe, we Włoszech oceniono ją na poziomie 20,4% (grupa badana – 88 pacjentów). Zmiany skórne wystąpiły pod postacią rumieniowej wysypki, rozległych zmian pokrzywkowych i pęcherzyków podobnych do tych, występujących w przebiegu ospy wietrznej. Pacjenci poza lekkim świądem nie zgłaszali dodatkowych objawów [6].
Interesujący jest fakt, że w rejestrze internetowym uruchomionym przez American Academy of Dermatology można zgłaszać wszystkich pacjentów ze zmianami skórnymi w trakcie bądź po przechorowaniu COVID-19 celem zebrania dermatologicznych objawów zakażenia. W rezultacie taka praktyka może wpłynąć znacząco na szybkość i poprawę diagnostyki na całym świecie. Rejestr dermatologiczny COVID-19 widnieje na stronie internetowej stowarzyszenia: https://www.aad.org/member/practice/coronavirus/registry [7].
We francuskim badaniu prospektywnym, dotyczącym objawów skórnych związanych z COVID-19, zajęcie skóry odnotowano tylko u 4,9% (5 ze 103 pacjentów) i przedstawiało się jako rumieniowa wysypka (2 z nich) i pokrzywka (2 z nich). Zaobserwowano również reaktywację wirusa opryszczki pospolitej jamy ustnej typu 1 (HSV-1) u zaintubowanego pacjenta na oddziale intensywnej terapii. Zmiany chorobowe, które pojawiły się w trakcie choroby dotyczyły głównie twarzy i górnej części ciała oraz towarzyszył im świąd [8].
Objawy COVID-19 żołądkowo-jelitowe
Przeprowadzono wieloośrodkowe badanie, w którym przeanalizowano 204 pacjentów z COVID-19. Stwierdzono, że więcej niż połowa badanych miała objawy z przewodu pokarmowego, w tym brak apetytu (81 [78,6%] przypadków), biegunkę (35 [34%] przypadków), wymioty (4 [3,9%] przypadków) i ból brzucha (2 [1,9%] przypadki). Występowanie dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego bez zajęcia układu oddechowego jest rzadkie (3%) [9]. Biegunka była związana z nieco dłuższym odstępem czasu pomiędzy wystąpieniem objawów a przyjęciem do szpitala, co najprawdopodobniej jest związane z opóźnieniem rozpoznania objawów żołądkowo-jelitowych jako związanych z COVID-19 [10].
Opisywane są także przypadki, w których objawy żołądkowo-jelitowe wysuwają się na pierwszy plan [11]. Spośród 226 pacjentów, u których zdiagnozowano COVID-19, 145 (61,4%) pacjentów miało objawy żołądkowo-jelitowe. Biegunka była dominującym objawem u 79 osób (35%). Być może jest to związane ze spożyciem pokarmu zanieczyszczonego cząstkami Sars-CoV-2, co w związku z istnieniem dużego zagęszczenia receptorów ACE2, umożliwiających wnikanie wirusa do komórek, objawia się dolegliwościami żołądkowo-jelitowymi.
Przez kilka miesięcy trwania pandemii zauważamy istotne zmiany w diagnostyce, schematach postępowania i leczenia nowego koronawirusa. Czy zatem z biegiem czasu pojawią się kolejne, niespecyficzne pozapłucne objawy COVID-19?
Autor: Olga Basiak
Literatura:
- Guan WJ, Ni ZY, Hu Y, et al. Clinical Characteristics of Coronavirus Disease 2019 in China. N Engl J Med. 2020;382(18):1708-1720. doi:10.1056/NEJMoa2002032
- Mao L, Jin H, Wang M, et al. Neurologic Manifestations of Hospitalized Patients With Coronavirus Disease 2019 in Wuhan, China. JAMA Neurol. 2020;77(6):683-690. doi:10.1001/jamaneurol.2020.1127
- Favas TT, Dev P, Chaurasia RN, et al. Neurological manifestations of COVID-19: a systematic review and meta-analysis of proportions [published online ahead of print, 2020 Oct 21]. Neurol Sci. 2020;1-34. doi:10.1007/s10072-020-04801-y
- Ahmad Sweid, Batoul Hammoud, Joshua H Weinberg, Mazen Oneissi, Eytan Raz, Maksim Shapiro, Maureen DePrince, Stavropoula Tjoumakaris, Michael R Gooch, Nabeel A Herial, Hekmat Zarzour, Victor Romo, Robert H Rosenwasser, Pascal Jabbour. Letter: Thrombotic Neurovascular Disease in COVID-19 Patients. Neurosurgery, June 4, 2020; DOI: 10.1093/neuros/nyaa254
- Peys E, Stevens D, Weygaerde YV, et al. Haemoptysis as the first presentation of COVID-19: a case report. BMC Pulm Med. 2020;20(1):275. Published 2020 Oct 22. doi:10.1186/s12890-020-01312-6
- Recalcati S. Cutaneous manifestations in COVID‐19: a first perspective. J Eur Acad Dermatol Venereol. 2020; 34(5:e212–e213.10.1111/jdv.16387
- https://www.aad.org/member/practice/coronavirus/registry
- Hedou M, Carsuzaa F, Chary E, Hainaut E, Cazenave‐Roblot F, Masson Regnault M. Comment on ‘Cutaneous manifestations in COVID‐19: a first perspective’ by Recalcati S. J Eur Acad Dermatol Venereol 2020; 34(7): e299– e300.https://doi.org/10.1111/jdv.16519
- Pan L, Mu M, Yang P, Sun Y, Wang R, Yan J, Li P, Hu B, Wang J, Hu C, Jin Y, Niu X, Ping R, Du Y, Li T, Xu G, Hu Q, Tu L. Clinical Characteristics of COVID-19 Patients With Digestive Symptoms in Hubei, China: A Descriptive, Cross-Sectional, Multicenter Study. Am J Gastroenterol. 2020 May;115(5):766-773. doi: 10.14309/ajg.0000000000000620. PMID: 32287140; PMCID: PMC7172492.
- Rosen HR, O’Connell C, Nadim MK, DeClerck B, Sheibani S, DePasquale E, Sanossian N, Blodget E, Angell T. Extrapulmonary Manifestations of Severe Acute Respiratory Syndrome Coronavirus-2 (SARS-CoV-2) Infection. J Med Virol. 2020 Oct 14. doi: 10.1002/jmv.26595. Epub ahead of print. PMID: 33090515.
- Khalil MM, Gain G, Mahbub-Uz-Zaman K, Karim ME, Sarker KD, Akter D, Patwary MI, Chowdhury MR, Arefin MK, Ahmed F. Gastrointestinal Manifestations among COVID-19 Patients in Bangladesh: A Cross Sectional Study. Mymensingh Med J. 2020 Oct;29(4):956-963. PMID: 33116102.
