Pod koniec lat dziewięćdziesiątych XX wieku amerykański Institute of Medicine oszacował, że niemal 100000 zgonów wewnątrzszpitalnych rocznie było wynikiem błędu medycznego. Był to moment przełomowy, którego efektem było wdrożenie rozwiązań systemowych mających na celu zwiększenie bezpieczeństwa pacjenta. Światowa Organizacja Zdrowia postuluje za uznaniem bezpieczeństwa pacjenta za globalny priorytet opieki zdrowotnej, równocześnie podkreślając rolę zdarzeń niepożądanych w lecznictwie jako jedną z dziesięciu głównych przyczyn zgonów i niepełnosprawności.
Dążenie do poprawy jakości leczenia
Raport Institute of Medicine wskazuje anestezjologię jako przykład bardzo efektywnego wdrożenia procedur bezpieczeństwa, skutkującego znaczną redukcją śmiertelności związanej z postępowaniem anestezjologicznym. Postęp w dziedzinie anestezjologii skutkuje nie tylko poprawą bezpieczeństwa pacjenta w kwestii zmniejszenia śmiertelności, ale również, dzięki ulepszeniom postępowania sprzyja poprawie stanu zdrowia w długotrwałym kontekście funkcjonalnym, kognitywnym oraz psychologicznym. 35-letnia historia działań zmierzających do poprawy bezpieczeństwa w trakcie procedur anestezjologicznych może być odniesiona do innych dziedzin medycyny dążących do wspólnego celu, jakim jest dobro pacjenta.
Rozwój anestezjologii a bezpieczeństwo pacjenta
W przeprowadzonej w roku 1954 analizie zaobserwowano śmiertelność związaną z zabiegami anestezjologicznymi na poziomie 64 zgonów na 100000 przeprowadzonych procedur. Poprawa jakości kształcenia oraz rozwój systemów nadzoru i monitorowania w czasie znieczulenia, przyczyniły się do zmniejszenia śmiertelności z 1/1000 znieczuleń w latach czterdziestych XX wieku do 1/10000 w latach osiemdziesiątych XX wieku. W następnych latach postęp technologiczny w zakresie monitorowania funkcji życiowych za pomocą pulsoksymetrii oraz kapnografii, zaowocował wprowadzeniem przez Amerykańskie Towarzystwo Anestezjologiczne (ASA) standardów podstawowego monitorowania oraz założeniem Amerykańskiej Fundacji na rzecz Bezpiecznego Znieczulenia, której działalności przyświeca idea promowania bezpieczeństwa w trakcie zabiegów anestezjologicznych. W roku 2010 Prezesi Towarzystw Anestezjologicznych w Europie podpisali Deklarację Helsińską o Bezpieczeństwie Pacjenta w Anestezjologii, w której podkreślono odpowiedzialność anestezjologii za jakość i bezpieczeństwo znieczulenia, intensywnej terapii nie tylko w okresie okołooperacyjnym. W efekcie tych działań śmiertelność związana ze znieczuleniem, spadła do 2,3 na 100000 pacjentów, ze zwiększonym ryzykiem u osób z chorobami współistniejącymi.
Poprawa jakości opieki okołooperacyjnej i raportowanie
Postęp w nadzorze i monitorowaniu okołooperacyjnym znaczącą zmniejszył ryzyko wystąpienia niepożądanych zdarzeń podczas znieczulenia. Wprowadzono również standardy postępowania obejmujące raportowanie oraz systemy rejestrujące wyniki znieczuleń, m.in. National Anesthesia Clinical Outcomes Registry (NACOR), które w usystematyzowany sposób gromadzą dane odnośnie procedur. Wdrożono również raportowanie zdarzeń niepożądanych w systemie Anesthesia Incident Reporting System (AIRS), które umożliwia przeprowadzenie dokładnej analizy przyczyn wystąpienia takich incydentów. Zaproponowano również innowacyjne rozwiązania w zakresie opieki okołooperacyjnej opierające się na działaniu wielospecjalistycznego zespołu, tzw. Periooperative Surgical Home (PSH) zapewniającego optymalizację opieki przed-, około- i pooperacyjnej. Udowodniono, że opisany model wpływa na skrócenie czasu pobytu w szpitalu, stosowania opioidów oraz pobytu na oddziałach intensywnej terapii.
Innowacyjne rozwiązania, współpraca zespołowa i komunikacja
Komunikacja i współpraca zespołowa ma ogromny wpływ na bezpieczeństwo pacjenta. W ciągu ostatnich dwudziestu lat rozwój anestezjologii ukierunkowany został na poprawę jakości pracy zespołowej i postępowania w sytuacjach kryzysowych poprzez zastosowanie narzędzi poznawczo-komunikacyjnych (cognitive aids), list kontrolnych, algorytmów postępowania w stanach nagłych oraz symulacji medycznej. Udowodniono, że stosowanie list kontrolnych w momencie przekazania pacjenta zmniejsza śmiertelność, zapobiega niepożądanym zdarzeniom i błędom medycznym. Systemy symulacji medycznej, zaadaptowane z lotnictwa, wprowadziły nową jakość w dziedzinie kształcenia anestezjologicznego. Dzięki obniżeniu kosztów narzędzi do symulacji stała się ona nieodłącznym elementem szkolenia specjalistów w zakresie anestezjologii. W ciągu ostatniej dekady, do procedur anestezjologicznych włączono diagnostykę ultrasonograficzną (m.in. odmy opłucnowej, hipowolemii, czy tamponady). Anestezjolodzy znaleźli się w grupie pionierów zastosowania na sali operacyjnej echokardiografii przezprzełykowej w celu blokady nerwów obwodowych pod kontrolą ultrasonografii.
Nowoczesne technologie wpłynęły korzystnie na bezpieczeństwo pacjenta anestezjologicznego. Współczesne systemy monitorowania cechują się mniejszą inwazyjnością, wysoką efektywnością i zaczynają wykorzystywać możliwości sztucznej inteligencji. Zastosowanie elektronicznych systemów dokumentacji usprawnia diagnostykę i ułatwia komunikację między jednostkami leczniczymi. Perspektywy rozwoju anestezjologii w kierunku optymalizacji procedur wskazują na dalszą potrzebę adaptacji nowoczesnych technologii, w tym sztucznej inteligencji.
Autor: Joanna Rasławska-Socha
Piśmiennictwo:
- Methangkool E., Cole D.J., Cannesson M.: Progress in Patient Safety in Anesthesia. JAMA. 2020, 324 (24), 2485–2486.
- Amerykańska Fundacja na rzecz Bezpiecznego Znieczulenia https://www.apsf.org (Dostęp z dn. 7.01.2021 r.)
- Mellin-Olsen J., Staender S., Whitaker D.K., Smith A.F.: The Helsinki Declaration on Patient Safety in Anaesthesiology. Eur J Anaesthesiol. 2010, 27(7), 592-597.
- Liau A., Havidich J.E., Onega T., Dutton R.P.: The National Anesthesia Clinical Outcomes Registry. Anesth Analg. 2015 , 121(6), 1604-10.
- Scott Beattie W., Culwick M.D., Grocott, H.P.: Canadian Anesthesia Incident Reporting System (CAIRS): The Canadian Anesthesiologists’ Society’s National Patient Safety Initiative. Can J Anesth/J Can Anesth 2018, 65, 749–756.
- Kwon M.A.: Perioperative surgical home: a new scope for future anesthesiology. Korean J Anesthesiol. 2018, 71(3), 175-181.
- Andres A. The role of anaesthesiology and intensive care for patient safety in the perioperative period: past, present and future. Anaesthesiol Intensive Ther 2018, 50, 5, 325–329.
