Pneumokoki – groźny przeciwnik?

Pneumokoki to bakterie, które wywołują zakażenia pneumokokowe. Są najczęstszą przyczyną pozaszpitalnych zakażeń układu oddechowego. Powodują zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie zatok, zapalenie ucha środkowego, oraz zaostrzenie przewlekłego zapalenia oskrzeli. Dotyczą one szczególnie dzieci do 5. roku życia i osób po 65. roku życia. Stanowią najczęstszą przyczynę pozaszpitalnego zapalenia płuc. Najcięższa postać zakażenia to inwazyjna choroba pneumokokowi (IChP), obejmująca zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie płuc z bakteriemią, sepsę. Profilaktyką zakażeń Pneumokokami są szczepienia rekomendowane przez liczne towarzystwa naukowe.

Pneumomoki główną przyczyną zachorowań na zapalenia płuc o ciężkim przebiegu

Firma HealthQuest na zlecenie koncernu farmaceutycznego Pfizer opracowała raport „Pneumokokowe zapalenie płuc u osób dorosłych – sytuacja w Polsce. Epidemiologia, konsekwencje, profilaktyka”. Na podstawie raportu jesteśmy w stanie ocenić dużo.

Pneumokoki są często wykrywane w przebiegu grypy oraz COVID-19. Najczęściej są wykrywane u chorych hospitalizowanych z powodu zapalenia płuc pierwotnie wywołanego przez wirusa grypy (35%) . Najnowsze doniesienia wskazują, że zakażeniu wirusem SARS-CoV-2 towarzyszą jednocześnie zakażenia bakteryjne, m.in. o etiologii Streptococcus pneumoniae.

Dane NFZ wskazują, że w 2019 r. w ramach POZ z powodu zapalenia płuc leczonych było 604,3 tysiące osób. Ponad połowę chorych stanowiły osoby dorosłe (63,6%), a osoby powyżej 65. roku życia około 1/3. Z powodu pozaszpitalnego zapalenia płuc w 2019 r. hospitalizowano 76,4 tysięcy pacjentów, z czego 72% (54,9 tysięcy) stanowiły osoby dorosłe. Wiemy o tym, że zapadalność na pozaszpitalne zapalenie płuc wzrasta wraz z wiekiem chorego i u osób w wieku 65 lat była 15 razy większa niż wśród osób w wieku 18-49 lat. Odnotowano także łącznie 7,5 tysiąca zgonów wśród dorosłych hospitalizowanych z powodu pozaszpitalnego zapalenia płuc. Najwyższą częstość zgonów odnotowano w populacji w wieku powyżej 65 lat. W obliczu szybko starzejącego się społeczeństwa, zakażenia pneumokokowe i związane z nimi powikłania będą̨ coraz częstszym problemem zdrowotnym w Polsce i w Europie.

Konsekwencje pozaszpitalnego zapalenia płuc obejmują: większe ryzyko wystąpienia powikłań sercowo-naczyniowych, podwyższone ryzyko hospitalizacji oraz większe ryzyko śmierci (około 13% dorosłych pacjentów umiera w ciągu 30 dni od hospitalizacji z powodu pozaszpitalnego zapalenia płuc). Roczne wydatki w Europie ponoszone na hospitalizację osób z zapaleniem płuc lub dolnych dróg oddechowych ocenia się na około 2,5 mld euro. Hospitalizacja około 54,9 tysięcy osób dorosłych z powodu pozaszpitalnego zapalenia płuc w Polsce wymagała nakładu około 169 mln złotych.

Czytaj również: Szczepienia w ciąży – co o nich wiemy?

Czy szczepienia przeciwko pneumokokom wejdą do Programu Szczepień Ochronnych?

Szczepienia są najłatwiejszą i najskuteczniejszą metodą ochrony przed chorobami zakaźnymi ( w tym infekcjom pneumokokowym). Dotyczy to zarówno populacji dzieci, jak i dorosłych. Wytyczne Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP) zalecają szczepienie przeciwko pneumokokom wśród wszystkich osób w wieku powyżej 65 lat oraz dorosłych z chorobami przewlekłymi, zaburzeniami odporności, wyciekiem płynu mózgowo-rdzeniowego lub implantem ślimakowym. Szczepienie przeciwko pneumokokom jest także zalecane u pacjentów z nowotworami litymi, hematologicznymi, u biorców narządów oraz u pacjentów z chorobami przewlekłymi, takimi jak cukrzyca, POChP, przewlekłe choroby serca, zespół nabytego niedoboru odporności (AIDS).

„Pandemia COVID-19 wygenerowała pacjentów z patologią płuc, która predysponuje do nadkażeń pneumokokowych. W profilaktyce dorosłych należy uwzględnić wszystkie osoby, które ukończyły 18. rok życia i cierpią na choroby przewlekłe oraz zaburzenia odporności, oraz wszystkie osoby niezależnie od stanu zdrowia, które ukończyły 50. rok życia”. – mówi dr n. med. Grażyna Cholewińska.

Według Programu Szczepień Ochronnych na 2021 rok, profilaktyka zakażeń o etiologii Streptococcus pneumoniae jest zalecana wszystkim osobom w wieku powyżej 50 lat, dzieciom do ukończenia 5. roku życia, które nie były wcześniej szczepione, a także osobom do ukończenia 19. roku życia będących w grupie ryzyka.

Pneumokoki – gdzie szczepionka jest refundowana?

Szczepionka przeciwko pneumokokom u dorosłych jest refundowana w 45 krajach na świecie (dane z marca 2021 roku). W Europie z kolei refundacja szczepionki ma miejsce w 21 państwach. W Polsce szczepienie przeciwko pneumokokom u osób dorosłych nie jest refundowane. Coraz więcej samorządów wprowadza czynną profilaktykę przeciwko zakażeniom pneumokokowym w ramach regionalnej polityki zdrowotnej. Aktualnie (stan na luty 2021) aktywnych jest 8 programów samorządowych. Największe programy szczepień lokalnych zaplanowano w Krakowie (przewiduje się zaszczepienie 37,7 tysięcy osób w wieku powyżej 75. roku życia) oraz w Kielcach (zaszczepionych zostanie 27,8 tysięcy osób). Planowane jest rozpoczęcie 11 programów zdrowotnych, które mają być wdrożone do 2025 roku.

Czytaj również: Cięcie cesarskie – Polska bije rekordy

Wyzwania profilaktyki chorób pneumokokowych

Debata „Porozumienie na Rzecz Dobrych Praktyk w Szczepieniach” poświęcona optymalizacji ochrony przeciwko pneumokokom odbyła się z udziałem m.in. prof. Teresy Jackowskiej, konsultanta krajowego w dziedzinie pediatrii oraz dr hab. n. med. Ernesta Kuchara, przewodniczącego Polskiego Towarzystwa Wakcynologii. W czasie debaty poruszano następujące zagadnienia:

Według danych Krajowego Ośrodka Referencyjności ds. Diagnostyki Bakteryjnych Zakażeń Ośrodkowego Układu Nerwowego (KOROUN) odnotowywane są zachorowania o etiologii Streptococcus pneumoniae w różnych grupach wiekowych z różnym natężeniem.
Najczęstszy serotyp S. pneumoniae odpowiedzialny za zachorowania i zgony to serotyp 3, 19A oraz 19F.
Konieczne jest wprowadzenie refundacji szczepień przeciwko pneumokokom.
Niebawem na rynku dostępna będzie szczepionka piętnastowalenta, a w USA dwudziestowalentna.
Palenie tytoniu oraz nadużywanie alkoholu to istotne czynniki ryzyka zachorowania.
W dobie pandemii COVID-19 niektóre kraje (Hiszpania, Holandia) wprowadziły bezpłatne szczepienia przeciwko pneumokokom i grypie wśród seniorów. Eksperci rekomendują wprowadzenie takich działań w Polsce.

Czytaj również: Rak piersi – jak nie dać się nowotworowi?

Piśmiennictwo: