Rak gruczołu krokowego jest najczęściej występującym nowotworem u mężczyzn w Polsce i w Europie, przewyższając liczbę rozpoznawanych nowotworów płuc i jelita grubego. Jest to też druga co do częstości przyczyna zgonów spośród chorób nowotworowych u mężczyzn. Rak prostaty częściej występuje wśród starszych mężczyzn i z tego powodu jest rosnącym problemem medycznym w krajach rozwiniętych. Wykryty wcześnie, może być wyleczalny w 90%.
Rak prostaty – możliwości leczenia
Niestety, w Polsce 1/5 raków stercza rozpoznawana jest w najbardziej zaawansowanym stadium, już z obecnymi przerzutami. Jeśli rak prostaty jest wykryty bardzo wcześnie, może być tylko monitorowany czy następuje progresja choroby. Dopiero gdy choroba postępuje, wdraża się intensywne leczenie. W raku ograniczonym do narządu najczęściej wybiera się leczenie operacyjne lub radioterapię.
W leczeniu chirurgicznym wciąż złotym standardem jest prostatektomia radykalna, czyli całkowite usunięcie gruczołu krokowego oraz pęcherzyków nasiennych. Może być wykonana metodą otwartą, laparoskopową lub przy asyście robota Da Vinci. Dwie ostatnie dwie metody znacząco skracają czas hospitalizacji i dają mniej powikłań. W Stanach Zjednoczonych operacja z wykorzystaniem robota Da Vinci jest standardem w chirurgii raka prostaty. 80% prostatektomii wykonuje się w taki sposób.
Niestety w Polsce z powodów niedofinansowania, przez wiele lat robot Da Vinci stał nieużywany. „Operacje robotyczne, które są już standardem w Stanach Zjednoczonych i Europie Zachodniej, w Polsce nadal pozostają melodią przyszłości” – podkreśla prof. Piotr Chłosta. Według ekspertów, w niektórych przypadkach decyzja o wykorzystaniu radioterapii zamiast chirurgii podyktowana jest kwestiami finansowymi, a nie względami medycznymi. Inną małoinwazyjną, nowoczesną metodą leczenia jest zabieg HIFU, czyli skupianie na miejscu choroby fal ultradźwiękowych o wysokiej energii. To metoda pozwalająca uniknąć inwazyjnego zabiegu chirurgicznego i związanych z nim powikłań, ponieważ wykorzystuje się naturalne drogi ciała. Niestety, zabieg HIFU jest nierefundowany w Polsce.
Leczenie hormonalne
Rak prostaty jest hormonozależny, a więc jego leczenie polega na zablokowaniu produkcji męskich hormonów. Po zabiegu operacyjnym pacjenci najczęściej przyjmują terapię hormonalną, obniżającą poziom testosteronu. U wszystkich pacjentów w trakcie leczenia bada się wskaźnik PSA, który jest wczesnym sygnałem nawrotu choroby, występującym jeszcze przed przerzutami lub wznową w badaniach obrazowych. Jeśli rośnie przy ciągłym stosowaniu terapii hormonalnej, oznacza to, że rozwinęła się oporność. Mówimy wtedy o chorych z rakiem prostaty opornym na kastrację.
Nowoczesne leki hormonalne
W ostatnich latach zyskaliśmy nową grupę leków hormonalnych, które mogą być zastosowane na różnych etapach leczenia. To nowa generacja leków, dająca bardzo mało objawów ubocznych. Jest w formie tabletek, więc jest to wygodna forma dla pacjenta, do stosowania w domu. Pozwala to prowadzenie normalnego życia, utrzymaniu pracy zawodowej czy hobby. Takie rozwiązanie jest też szczególnie ważne w dobie pandemii, gdy chorzy boją się odwiedzać szpitale i przychodnie.
Nowoczesne leki stosuje się razem ze standardową terapią hormonalną. Na świecie zarejestrowane są cztery leki, abirateron, enzalutamid, apalutamid i darolutamid. Ich skuteczność jest potwierdzona na niemal wszystkich etapach choroby. Światowi eksperci uznali, że korzyści płynące z włączenia abirateronu do pierwszej linii terapii są tak duże, że powinno to zmienić standard leczenia chorych z nowo zdiagnozowanym zaawansowanym rakiem prostaty.
Przeczytaj także: Zapuść wąsy na jesieni – zwiększaj świadomość o nowotworach u mężczyzn
Rak prostaty a program lekowy
W Polsce w programie lekowym raka stercza opornym na kastrację są dostępne abirateron i enzalutamid, ale z bardzo krzywdzącymi ograniczeniami. Przede wszystkim leczenie dostępne jest tylko dla pacjentów, którzy mają już przerzuty. Według kilku badań nowoczesne leki hormonalne zastosowane, zanim pojawią się przerzuty, mogą nie tylko opóźnić ich pojawienie się nawet o 2 lata, ale także wydłużyć życie nawet o kilkanaście miesięcy. Tymczasem pacjenci w Polsce, by spełnić wymagania refundacji, muszą czekać, aż pojawią im się przerzuty w badaniach obrazowych.
Przewodniczący Sekcji Prostaty Stowarzyszenia „UroConti”, Bogusław Olawski mówi „Przecież to wbrew logice, ekonomii, a przede wszystkim – jest to nieetyczne. Jak można ludziom tak ciężko poszkodowanym przez los chorobą nowotworową kazać czekać, aż będą „bardziej chorzy”. Kolejnym problemem jest zakaz sekwencyjnego podawania leków. Obecnie, jeśli pacjent leczy się jednym z nowoczesnych leków, którego skuteczność się wyczerpała, nie ma możliwości leczenia żadnym innym, chyba że sam za niego zapłaci. „Z doniesień naukowych wynika, iż sekwencyjność jest skuteczna dla około 30 proc. chorych. To jedna trzecia całej populacji”. ‒ mówi Bogusław Olawski. Takie regulacje są absurdalne, ponieważ dowody pokazują, że zmiana leku może niektórym uratować życie. W żadnym innym kraju nie ma zakazu sekwencyjnego stosowania abirateronu i enzalutamidu.
Przyszłość leczenia raka prostaty w Polsce
Z powodu pandemii COVID-19 znacząco zmniejszyła się ilość wizyt profilaktycznych, co będzie miało przełożenie na wzrost rozpoznawania raka prostaty w bardziej zaawansowanych stadiach. Pacjenci już chorujący mieli również utrudniony dostęp do konsultacji i wczesnego leczenia. Pozytywną wiadomością może być fakt, że kolejny nowoczesny lek hormonalny, apalutamid, został niedawno pozytywnie oceniony przez Radę Przejrzystości Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji. Natomiast producent enzalutamidu wnioskuje o zmianę programu lekowego, by umożliwić pacjentom zastosowanie leczenia na wcześniejszym etapie, zanim pojawią się przerzuty.
W ostatnich latach liczba zgonów z powodu raka prostaty spadła w Unii Europejskiej o 7 proc. Niestety w Polsce od 5 lat jest obserwowany wzrost śmiertelności o 18 proc. Jednym z powodów może być brak dostępu i refundacji najnowocześniejszych terapii.
Autor: Agata Knurowska
Literatura:
- Teo MY, Rathkopf DE, Kantoff P. Treatment of Advanced Prostate Cancer. Annu Rev Med. 2019 Jan 27;70:479-499. doi: 10.1146/annurev-med-051517-011947. PMID: 30691365; PMCID: PMC6441973.
- https://www.termedia.pl/onkologia/Top-ASCO-News-omowienie-doniesien-z-ASCO-uroonkologia,38357.html
- https://pulsmedycyny.pl/rak-gruczolu-krokowego-jest-dzis-takim-samym-tabu-jak-dawniej-rak-piersi-wideorelacja-z-debaty-989558
- https://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news%2C85475%2Cekspert-badanie-psa-w-kierunku-raka-prostaty-warto-wykonywac-juz-od-40-roku
- http://www.konferencjarakprostaty.pl/
- https://meetings.asco.org/
- Fizazi K, Shore N, Tammela TL, Ulys A, Vjaters E, Polyakov S, Jievaltas M, Luz M, Alekseev B, Kuss I, Kappeler C, Snapir A, Sarapohja T, Smith MR; ARAMIS Investigators. Darolutamide in Nonmetastatic, Castration-Resistant Prostate Cancer. N Engl J Med. 2019 Mar 28;380(13):1235-1246. doi: 10.1056/NEJMoa1815671. Epub 2019 Feb 14. PMID: 30763142.
