Mikrobiom to zbiór genomów mikroorganizmów, znajdujących się w obrębie skóry, błon śluzowych, ślinie i przewodzie pokarmowym. Szacuje się, że przeciętny człowiek ma 10 razy więcej komórek bakteryjnych niż własnych. Około 70% wszystkich komórek bakteryjnych znajduje się w obrębie przewodu pokarmowego. Łączna masa bakterii w jelicie wynosi 1,5-2 kg i należą one do czterech typów: Firmicutes, Bacteroidetes, Proteobacteria i Actinobacteria.
Mikrobiota jelitowa produkuje enzymy i rozkłada substancje niestrawialne dla człowieka, tj. związki azotowe, skrobię oporną, mucyny. W obrębie jelita grubego odzyskiwane są potrzebne substancje i syntetyzowane witaminy K, B1, B6, B12, kwas foliowy. Bakterie jelitowe stymulują komórki tkanki limfatycznej związanej z jelitem, zbudowanej z kępek Peyera – GALT (gut-associated lymphoid tissue).
Mikrobiota przewodu pokarmowego u noworodków
Ekspozycja noworodka na mikrobiotę fekalną matki i mikroorganizmy z pochwy podczas porodu stwarzają podłoże do wytworzenia własnej mikrobioty jelitowej. Dzieci z ciąż rozwiązanych drogą cięcia cesarskiego są pozbawione tej możliwości. Brak stresu fizjologicznego oraz działania hormonów w trakcie akcji porodowej skutkuje zaburzonym transportem bakterii do mleka mamy. Niemowlę karmione wyłącznie piersią w ciągu pierwszych 6 miesięcy życia ma największe szanse na rozwój prawidłowej flory bakteryjnej. Obecność prebiotyków w mleku matki wspomaga wzrost bakterii. Nieprawidłowa kolonizacja przewodu pokarmowego natomiast może skutkować dysbiozą, czyli zachwianiem równowagi pomiędzy korzystnymi i niekorzystnymi drobnoustrojami.
Mikrobiota jelitowa a ryzyko chorób
Modyfikacje mikrobioty jelitowej poprzez podawanie probiotyków są coraz częstsze w praktyce klinicznej. Jednym ze wskazań do ich zastosowania jest biegunka, zaparcie lub prewencja martwiczego zapalenia jelit i chorób atopowych. Modyfikowanie mikrobiomu może zmniejszać ryzyko kolki niemowlęcej.
Wzrost masy ciała wpływa na skład mikroflory jelitowej. Istnieją dowody na to, że krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe, będące produktem fermentacji jelitowej powstałej z niezaabsorbowanych sacharydów wiążą się z gromadzeniem nadmiaru tkanki tłuszczowej. Otyłe osoby mają zmniejszoną ilość Bacteroidetes. Podawanie bakterii prebiotycznych Lactobacillus gasseri natomiast może wpływać na redukcję masy ciała.
Istnieją dowody na to, że przyjmowanie Lactobacillus reuteri może zmniejszać nasilenie kolki niemowlęcej oraz wpływać na leczenie zaparć. Jednakże, potrzebujemy większej ilości badań na ten temat.
Bakterie jelitowe pomocne w odbudowie układu odpornościowego
Naukowcy z Memorial Sloan Kettering Cancer Center w Nowym Jorku opublikowali na łamach czasopisma „Nature” wyniki badania naukowego, w którym próbowano wykazać związek między regeneracją mikroflory jelitowej i układu odpornościowego pacjentów po przeszczepach szpiku kostnego w terapii białaczek. Poddano analizie próbki krwi i kału od ponad 2000 pacjentów po leczeniu onkologicznym. Dowiedziono, że u pacjentów, u których zidentyfikowano obecność trzech typów bakterii jelitowych – Faecalibacterium, Ruminococcus 2 i Akkermansia, wykryto większą ilością komórek odpornościowych we krwi. Typy Rothia i Clostridium sensu stricto 1 natomiast wpłynęły na zmniejszenie liczby komórek odpornościowych. Być może stanowi to wstęp do zintensyfikowania prac nad ulepszeniem immunoterapii chorób zapalnych i autoimmunologicznych.
Przeszczep kału
Transplantacja drobnoustrojów, tj. przeszczep kału polega na przeniesieniu bakterii kałowych od zdrowego dawcy do chorego biorcy. Metoda ta znalazła zastosowanie w leczeniu rzekomobłoniastego zapalenia jelit wywołanego infekcją Clostridium difficile. Przeszczep kału powinien być stosowany w ściśle określonych sytuacjach klinicznych, gdyż nieprawidłowy transfer może grozić zarażaniem wirusowym zapaleniem wątroby.
Kierownik Kliniki Gastroenterologii i Żywienia Dzieci Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, prof. dr hab. n. med. Piotr Albert podkreśla, że przeszczep mikrobioty jest również obiecującym kierunkiem leczenia nieswoistych zapaleń jelit (NZJ). Możemy mówić o tej metodzie jeszcze tylko w kategorii eksperymentu. Potrzebujemy dodatkowych badań, które zweryfikują sposób podaży, czy właściwy dobór dawców.
„Badania potwierdzają, że ryzyko zachorowania na NZJ wzrasta trzy, a nawet czterokrotnie, jeśli zastosujemy antybiotyk u dziecka do drugiego roku życia, kiedy w jelitach kształtuje się mikrobiota, którą będziemy mieli najprawdopodobniej do końca życia. Świadczy to o tym, że NZJ mają związek z mikrobiotą. Kształtowanie się mikrobioty w pierwszych dwóch latach wywiera olbrzymi wpływ na przyszłość.” – podkreśla prof. dr hab. n. med. Piotr Albrecht
Dotychczasowe badania, metaanalizy i obserwacje wskazują, że skuteczność mikrobioty jelitowej jest większa w chorobie Leśniowskiego-Crohna. Istnieją dowody na to, że przyczyną NZJ mogą być zaburzenia mikrobioty, a nie tak jak uważano jakiś czas temu, że nieprawidłowa flora bakteryjna jelit jest skutkiem choroby.
Pełna treść wywiadu z prof. dr hab. n. med. Piotrem Albrechtem na temat zastosowania transferu mikrobioty jelitowej w aktualnej praktyce klinicznej dostępna na stronie: https://j-elita.org.pl/aktualnosci/prof-albrecht-przeszczep-mikrobioty-to-obiecujacy-kierunek/
Źródła:
- https://www.medicalnewstoday.com/articles/gut-bacteria-can-help-rebuild-the-immune-system
- https://poland.nestlenutrition-institute.org/sites/default/files/documents-library/publications/secured/76a21ca653f52d4ca1c829814486c65d.pdf
- https://www.medexpress.pl/eksperci-przestrzegaja-przed-przeszczepami-kalu-w-warunkach-domowych/69586
- https://j-elita.org.pl/aktualnosci/prof-albrecht-przeszczep-mikrobioty-to-obiecujacy-kierunek/
- Gałęcka M., Basińska A., Bartnicka A., Znaczenie mikrobioty jelitowej w kształtowaniu zdrowia człowieka – implikacje w praktyce lekarza rodzinnego, Wybrane problemy kliniczne, www.fmr.viamedica.pl
