Krztusiec - choroba niebezpieczna na każdym etapie życia

Krztusiec to ostra choroba zakaźna dróg oddechowych. Wywołują ją toksyny wytwarzane przez pałeczkę krztuśca (Bordetella pertussis). Przebieg choroby jest zwykle bezgorączkowy. Najbardziej charakterystycznym objawem krztuśca jest napadowy, przewlekły kaszel, który może prowokować wymioty. Często towarzyszy mu również duszność i świst wdechowy.

Okres wylęgania krztuśca wynosi około 7-10 dni. Przebieg choroby zależy od wielu czynników. Przede wszystkim od wieku chorego i stanu uodpornienia. Grupą wiekową najbardziej narażoną na ciężki przebieg choroby są dzieci. U osób dorosłych krztusiec przebiega w łagodniejszej postaci. Często jedynym objawem krztuśca jest kaszel nasilający się w godzinach wieczornych. U dzieci wyróżnia się 3 fazy krztuśca. Pierwsza faza, tzw. nieżytowa, trwająca 1-2 tygodnie, charakteryzuje się typowymi objawami infekcji dróg oddechowych: katar, stan podgorączkowy, kaszel, zapalenie gardła. Druga faza, faza napadowego kaszlu trwa 2-4 tygodnie. U niemowląt występuje wówczas zwykle sinica, bezdechy, duszność. Wśród dorosłych jedynym objawem krztuśca może być suchy kaszel. Trzecią fazą jest faza zdrowienia. Ataki kaszlu zmniejszają swoją częstotliwość i intensywność. Ze względu na to, że toksyny bakteryjne w przebiegu choroby uszkodziły błonę śluzową w drogach oddechowych, leczenie antybiotykiem nie łagodzi już objawów klinicznych choroby na tym etapie.

Czytaj również: COVID-19, co dalej z pandemią? – prognozy

Krztusiec – epidemiologia

Liczba zachorowań na krztuśca w Polsce waha się od kilkuset do kilku tysięcy przypadków zachorowań na rok. Największą liczbę zachorowań odnotowano w 2016 roku – ponad 6 tysięcy. Uważa się, że dane te mogą być niedoszacowane, szczególnie u osób dorosłych. Epidemiologia krztuśca uległa zmianie pod koniec lat 80. Najczęściej chorują nastolatki, dorośli i dzieci w pierwszym roku życia. Noworodki są narażone na najcięższy przebieg krztuśca z dużym ryzykiem powikłań, w tym zgonu. Jednak krztusiec to choroba, która dotyka coraz częściej dorosłych zarówno w Polsce, jak i na świecie.

Czytaj również: Kobiety w chirurgii – dlaczego jest ich tak niewiele?

Diagnostyka krztuśca

W diagnostyce krztuśca wyróżniamy trzy rodzaje badań: metoda klasyczna, badanie bakteriologiczne oraz łańcuchowa reakcja polimerazy. Metoda klasyczna jest obarczona niską czułością, a materiał do badań należy pobrać na wczesnym etapie choroby. Badanie bakteriologiczne można wykonać po około trzech tygodniach od początku objawów klinicznych choroby.

Problemem w diagnostyce u dzieci są badania serologiczne przeprowadzane dopiero w przeciągu 12 miesięcy od szczepienia przeciwko krztuścowi. Stąd też trudno jest oceniać poziom przeciwciał w tej grupie wiekowej. Wśród dorosłych z przewlekłym kaszlem chorujących na astmę oskrzelową lub POChP, krztusiec jest brany pod uwagę zbyt rzadko w diagnostyce różnicowej.

Czytaj również: Oncofertility – zachowanie płodności przed leczeniem onkologicznym

Szczepienia – najważniejszy element profilaktyki

Najważniejszą bronią przeciwko krztuścowi są szczepienia ochronne. Dzieci jako grupa wiekowa najbardziej narażona na ciężki przebieg krztuśca i jego powikłania, powinny być bezwzględnie zaszczepione. Program Szczepień Ochronnych zakłada podaż 3 dawek szczepienia w 1. roku życia oraz dawek przypominających w 2. roku życia, w 6. roku życia oraz w 14. roku życia. Epidemiolodzy wskazują, że dodatkowo powinno przeprowadzać się obowiązkowe szczepienie przeciwko krztuścowi Tdap wśród wszystkich 19-latków. W Programie Szczepień Ochronnych znajdują się szczepionki pełnokomórkowe.

Szczepienia są istotne nie tylko wśród dzieci, ale także w grupie dorosłych. Dobrą praktyką jest tzw. strategia kokonowa, która polega na szczepieniu wszystkich osób z najbliższego otoczenia dziecka. Ponadto, wszyscy dorośli co 10 lat powinni doszczepiać się na krztusiec. W celu poprawienia sytuacji epidemiologicznej w zakresie krztuśca należy szczepić kobiety w każdej ciąży. Jest to ważne ze względu na to, że dzieci do pierwszego roku życia chorują na krztusiec w sposób najcięższy oraz z najwyższym ryzykiem powikłań. Najmłodszym dzieciom bezpieczeństwo zapewniają szczepienia kobiet ciężarnych, które przekazują przeciwciała dzieciom przez łożysko.

Podczas ostatniej debaty Porozumienia na Rzecz Dobrych Praktyk w Szczepieniach, eksperci zwracali uwagę na konieczność zamiany znajdujących się obecnie w Programie Szczepień Ochronnych szczepień pełnokomórkowych na szczepienia acelularne. Polskie Towarzystwo Pediatryczne rekomenduje, aby wprowadzać do PSO szczepionki wysokoskojarzone, np. 6w1.

Krztusiec – powikłania i leczenie

Powikłania krztuśca u osób dorosłych obejmują wtórne zapalenie płuc, złamania żeber, nietrzymanie moczu z infekcjami. Uporczywy kaszel może też prowokować wymioty i stanowi zagrożenie dla chorych po przebytych operacjach jamy brzusznej oraz klatki piersiowej. W przebiegu krztuśca może dojść do zaostrzeń przewlekłej obturacyjnej choroby płuc, pęknięcia tętniaka lub uszkodzenia mózgu.

Piśmiennictwo: