Kongres Zdrowia Publicznego 2020 - o czym dyskutowano?

Kongres Zdrowia Publicznego w tym roku koncentrował się wokół następujących tematów:

Zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży w systemie ochrony zdrowia

Raport NIK opublikowany w 2019 r., dotyczący lecznictwa psychiatrycznego w Polsce, pokazał skalę problemu, z jakim mamy do czynienia w tym obszarze medycyny. Istnieje dysproporcja pomiędzy liczbą specjalistów psychiatrii dziecięcej i młodzieży, psychoterapeutów i psychologów a rosnącym zapotrzebowaniem na ich usługi.

Profesor Małgorzata Janas-Kozik, Pełnomocnik Ministerstwa Zdrowia ds. reformy psychiatrii dzieci i młodzieży, poruszyła kwestię reformy systemowej, zapoczątkowanej w lipcu 2017 r. Reforma ma przebiegać ewolucyjnie i dwutorowo. Po pierwsze, zakłada współpracę z pacjentem – dzieckiem i jego rodziną. Ponadto, skupiać się ma na poprawie współpracy ze szkołą i ośrodkami pomocy społecznej. Drugi tor reformy, biegnący równolegle zakłada poszerzenie psychologii klinicznej o dział dotyczący dzieci i młodzieży. Ponadto, ważne będzie wykształcenie kadr medycznych, m.in. specjalistów psychoterapii dzieci i młodzieży oraz wprowadzenie nowego zawodu – terapeuty środowiskowego dzieci i młodzieży.

Szkolenie w tych zawodach jest możliwe dzięki programowi unijnemu współfinansowanemu przez MZ i istnieniu 6 ośrodków, zajmujących się kształceniem w tych dziedzinach. Projekt zakłada wykształcenie 1000 specjalistów w przeciągu 4 lat. Budżet przeznaczony na ten cel wynosi ok. 35 mln złotych. Głównym celem reformy jest deinstytucjonalizacja i prowadzenie terapii w naturalnym środowisku dziecka. Rozpoczęto tworzenie poradni środowiskowych psychologiczno-psychoterapeutycznych, które stanowią pierwszy stopień referencyjności. W placówkach tych pracują psychoterapeuci, psychologowie i terapeuci środowiskowi. Nie ma tam lekarzy specjalistów psychiatrii dzieci i młodzieży. Dane sprzed początku pandemii wskazują na istnienie 139 zakontraktowanych placówek o pierwszym stopniu referencyjności. Takie poradnie mają funkcjonować docelowo w 2/3 powiatów.

Innowacje terapeutyczne i ścieżka pacjenta w chorobach onkologicznych

Nową erą leczenia dla dzieci z agresywnymi białaczkami i chłoniakami jest terapia modyfikowanymi genetycznie limfocytami CAR-T cells. Technologia CAR-T cell zmienia perspektywę leczenia onkologicznego. Innowacyjną, spersonalizowaną terapię CAR-T po raz pierwszy w Polsce zastosowano u 3 pacjentów w listopadzie 2019 r. w Klinice Hematologii i Transplantacji Szpiku Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu. Wszyscy pacjenci dobrze odpowiedzieli na leczenie. U dwóch z nich wystąpiła remisja całkowita, a u jednego stabilizacja choroby z bardzo dobrym stanem ogólnym.

„Spodziewamy się, że badania kliniczne, które toczą się na świecie pozwolą nam na wybranie najbardziej optymalnego czasu na zastosowania tej terapii. Trwają badania nad zastosowaniem CAR-T cells w leczeniu guzów litych. Wiele ośrodków transplantacyjnych w Polsce ma poczucie, że jesteśmy przygotowani do wykonywania tego typu zabiegów w naszych zespołach lekarskich.” – podkreśla prof. dr hab. n. med. Lidia Gil, Kierownik Katedry i Kliniki Hematologii i Chorób Rozrostowych Układu Krwiotwórczego Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu

Prof. dr hab. n. med. Krzysztof Kałwak z Kliniki Transplantacji Szpiku, Onkologii i Hematologii Dziecięcej z Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego we Wrocławiu przedstawił doświadczenia z podaży komórek CAR-T z własnego ośrodka. Pierwsze podanie CAR-T we wrocławskiej klinice miało miejsce 3 marca 2020 r. Dwie kolejne odbyły się jesienią bieżącego roku. Kilkumiesięczne obserwacje po leczeniu dają spektakularne efekty. Za pomocą metod cytometrycznych można kontrolować liczbę komórek CAR-T we krwi obwodowej, a tym samym monitorować chorobę.

Polskie ośrodki są gotowe technologicznie i kadrowo do stosowania terapii CAR-T na europejskim i światowym poziomie. Dr n. med. Radosław Sierpiński zwrócił uwagę na kwestie decyzji refundacyjnych, które przełożą się na odpowiednie finansowanie terapii CAR-T w Polsce i wpłyną na dostępność do leczenia pacjentów chorujących na agresywne nowotwory. Przewiduje się, że za kilkanaście lat technologia CAR-T będzie podstawową metodą leczenia nie tylko w nowotworach hematologicznych. Także w nowotworach litych i we wskazaniach poza nowotworowych, tj. choroby infekcyjne.

Wyzwania zdrowia publicznego

Eksperci jednogłośnie zwrócili uwagę na pilną potrzebę zmiany Narodowego Programu Zdrowia na podstawie strategii dostosowanej do aktualnej sytuacji epidemiologicznej. Dr Beata Małecka-Libera, Przewodnicząca Senackiej Komisji Zdrowia podkreśliła problem braku liderów rozumiejących realne potrzeby Zdrowia Publicznego w rządzie oraz Ministerstwie Zdrowia, co bezpośrednio przekłada się na zaniedbania w tym sektorze.

Przewodniczący Sejmowej Komisji Zdrowia, Tomasz Latos twierdzi, że w ostatnich latach w zbyt dużym stopniu zaniedbaliśmy swoje myślenie o chorobach zakaźnych na rzecz chorób cywilizacyjnych, tj. otyłość, cukrzyca, choroby psychiczne. Zdrowie publiczne powinno mieć wyższą rangę niż nadawaną mu do tej pory.

Szczepienia ochronne podstawą zdrowego społeczeństwa – zmiany w systemie ochrony zdrowia

Dr hab. n. med. Adam Fronczak przypomniał, że dzięki szczepieniom udało nam się wydłużyć średnią długość życia z nieco ponad 40 lat do około 80 lat. Na przełomie XIX/XX wieku, aż 90% ludzi umierało z powodu chorób zakaźnych. Aktualnie, możemy przyjąć, że choroby zakaźne są przyczyną zgonów u około 1% populacji. Bez szczepień nie byłoby to możliwe. Niezbędne jest prowadzenie działań uświadamiających społeczeństwu ważność profilaktyki chorób zakaźnych.

W ostatnich latach obserwujemy rosnący odsetek rodziców odmawiających szczepienia swoich dzieci. Stworzenie funduszu kompensacyjnego, który gwarantowałby odpowiednią opiekę lekarską i diagnostykę w przypadku ewentualnego wystąpienia niepożądanego odczynu poszczepiennego, wydaje się być niezbędnym narzędziem.

Wprowadzenie funduszu wpłynęłoby na poprawę wyszczepialności społeczeństwa. Jak podkreśla konsultant krajowy w dziedzinie pediatrii, prof. dr hab. n. med. Teresa Jackowska. Duże nadzieje pokłada się w rozpowszechnieniu szczepienia przeciwko HPV w II połowie 2021 roku. Australia i Szwecja to kraje, w których obserwuje się bardzo małą zachorowalność na raka szyjki macicy. Co jest bezpośrednio powiązane z wprowadzeniem szczepień przeciwko HPV 10 lat temu.

Były Minister Zdrowia, profesor Marcin Czech podkreśla konieczność stworzenia zcentralizowanych rejestrów szczepień i chorób zakaźnych. Rejestr powinien mieć formę zinformatyzowanego systemu pod nadzorem sanepidu, a dostęp do niego powinny mieć wszystkie placówki medyczne. System byłby źródłem obiektywnych informacji o wyszczepialności populacji. Zasugerował wprowadzenie modelu kwalifikacji do szczepień opartego na funkcjonującym między innymi w Wielkiej Brytanii. Tam pielęgniarki oraz farmaceuci po odpowiednich kursach są uprawnieni do przeprowadzania takich kwalifikacji.

Udary mózgu – cywilizacyjne wyzwanie dla zdrowia publicznego i systemu opieki zdrowotnej

Profesor Robert Gałązkowski, dyrektor Lotniczego Pogotowia Ratunkowego przedstawił problemy, z jakimi borykają się pacjenci udarowi w czasie pandemii m.in.:

odwlekanie decyzji o wezwaniu pogotowia członków rodziny z obawy przed zakażeniem COVID-19,
przekierowywanie zespołów ratownictwa medycznego do szpitali covidowych celem wykonania badania w kierunku COVID-19
wydłużenie czasu transportu pacjenta z udarem do szpitala.

W obliczu powyższych problemów pacjenci trafiają do szpitala za późno, poza tzw. „oknem terapeutycznym”, co bezpośrednio przekłada się na niższą skuteczność leczenia. Eksperci zwrócili uwagę na dużą wartość edukacyjnych kampanii społecznych, zwiększających świadomość społeczeństwa w zakresie objawów alarmowych udaru.

Przeczytaj również: Wyprysk dłoni w dobie COVID-19 – czyli o skutecznej i bezpiecznej dezynfekcji dłoni

Jakości stosowania środków ochrony indywidualnej

W dobie pandemii COVID-19, eksperci rekomendują zmianę używanych środków do dezynfekcji co jakiś czas. Z uwagi na fakt uodparnia się na nie patogenów. Niepokojący jest wzrost produkcji środków ochronnych, których jakość nie jest weryfikowana i poddana kontroli jakości. Oczekuje się wprowadzenia zmian w sposobie funkcjonowania pracy w warunkach szpitalnych, tj. dostępności do środków ochrony osobistej wysokiej jakości.