Ryzyko sercowo-naczyniowe
U pozornie zdrowych osób ryzyko sercowo-naczyniowe powinno być określone w kontekście współwystępowania czynników ryzyka. Eksperci zalecają, aby przesiewowa ocena czynników ryzyka z określeniem profilu lipidowego była przeprowadzona u mężczyzn powyżej 40 roku życia oraz kobiet powyżej 50 roku życia lub po menopauzie.
Skala oceny ryzyka sercowo-naczyniowego SCORE
W celu oceny ryzyka sercowo-naczyniowego zaleca się stosowanie skali SCORE. Szacuje 10-letnie ryzyko pierwszego zdarzenia sercowo-naczyniowego na tle miażdżycy prowadzącego do zgonu. Skala obejmuje czynniki ryzyka takie jak: wiek, płeć oraz palenie tytoniu. Ponadto, ciśnienie tętnicze skurczowe i cholesterol całkowity. W najnowszej wersji skali uwzględniono pacjentów do 70 roku życia, zależności między czynnikami ryzyka a wiekiem, oraz usunięto grupę o stężeniu cholesterolu 8 mmol/l. Takie osoby zawsze wymagają wdrożenia pogłębionej diagnostyki. Ze względu na ciągły charakter ryzyka skala SCORE nie ma wartości progowych dla konkretnych interwencji leczniczych. Pozwala jednak uniknąć niedostatecznego oraz nadmiernie intensywnego leczenia.
Czytaj również: Jak dzięki leczeniu zaburzeń lipidowych obniżyć ryzyko sercowo‑naczyniowe (2019) – cz.1
Ryzyko sercowo-naczyniowe a wiek pacjenta
Osoby poniżej 40 roku życia z nasilonymi czynnikami ryzyka stanowią odrębną grupę. Korzyści może przynieść wyznaczenie względnego ryzyka sercowo-naczyniowego jako narzędzia motywującego do modyfikacji stylu życia. Ocenia się je, między innymi, na podstawie stężenia LDL-C, wartości SCORE oraz współistnienia cukrzycy typu 1 oraz 2. Dodatkowo obecności powyżej trzech poważnych czynników ryzyka, umiarkowanej i ciężkiej przewlekłej choroby nerek, oraz współistnienia chorobą sercowo-naczyniową na podłożu miażdżycy. Alternatywnie można przedstawić pacjentowi ocenę wieku serca (CV risk age), zależną od występowania czynników ryzyka. Wiek serca to taki, jaki osiągnąłby pacjent z idealnymi wartościami czynników ryzyka, czyli niepalący, ze stężeniem cholesterolu (TC) ≤4 mmol/l (≤155 mg/dl) i wartościami ciśnienia skurczowego ≤120 mm Hg. Z kolei, przy dużym obciążeniu czynnikami ryzyka wiek serca 40-letniego mężczyzny może być oszacowany na ≥65 lat. Tabele ryzyka SCORE pozwalają na wizualne przedstawienie wieku serca podczas wizyty i ułatwiają komunikację z pacjentem. Dostępny jest automatyczny kalkulator wieku serca online – HeartScore (http://www.HeartScore.org). Ocenę ryzyka sercowo-naczyniowego można odnieść także do stężenia HDL-C. Parametr ten uwzględniony jest także w elektronicznej wersji skali SCORE – HeartScore. Eksperci podkreślają jednak, że bardzo wysokie stężenia HDL-C (ponad 2,3 mmol/l; 90 mg/dl) odgrywają rolę w zwiększonym ryzyku rozwoju choroby sercowo-naczyniową na podłożu miażdżycy. U pacjentów powyżej 65 roku życia skala SCORE wykazuje tendencję do przeszacowywania ryzyka zgonu sercowo-naczyniowego. Eksperci zalecają, aby w tej grupie lekarze wdrażali farmakoterapię tylko w uzasadnionych przypadkach, po przeprowadzeniu dokładnej oceny stanu pacjenta.
Grupa bardzo dużego ryzyka chorób sercowo-naczyniowych
Do grupy bardzo dużego ryzyka chorób sercowo-naczyniowych należą pacjenci z rozpoznaną chorobą sercowo-naczyniową na podłożu miażdżycy. Należą do niej pacjenci po przebytym ostrym incydencie sercowo-naczyniowym, ze stabilną i niestabilną dławicą piersiową. Ponadto, po udarze mózgu oraz TIA, a także wielonaczyniową chorobą wieńcową ze zwężeniem >50% w dwóch głównych nasierdziowych tętnicach wieńcowych. Mianem bardzo dużego ryzyka określa się także grupę pacjentów z długotrwałą cukrzycą z powikłaniami narządowymi lub ≥3 czynnikami ryzyka oraz cukrzycą typu 1 o wczesnym początku i ponad 20-letnim przebiegu. Ponadto, do tej grupy zalicza się: chorych na ciężką postać przewlekłej choroby nerek (eGFR <30 ml/min/1,73 m²), z hipercholesterolemią rodzinną (FH) współistniejącą z innymi czynnikami ryzyka lub z chorobą sercowo-naczyniową na podłożu miażdżycy, blaszkami miażdżycowymi w tętnicach szyjnych i udowych, wskaźnikiem uwapnienia tętnic wieńcowych (CAC) o wartości powyżej 100 lub z bardzo wysokimi wartościami lipoproteiny. Eksperci sugerują, aby przy współwystępowaniu powyższych schorzeń nie stosować modeli szacowania ryzyka, tylko wdrożyć aktywną interwencję profilaktyczno-leczniczą. Ryzyko ≥10% w skali SCORE także uprawnia do zakwalifikowania pacjenta do grup bardzo dużego ryzyka.
Czytaj również: Dyslipidemia u pacjentów z insulinoopornością i cukrzycą typu 2
Grupa dużego ryzyka chorób sercowo-naczyniowych
Do grup dużego ryzyka sercowo-naczyniowego należą osoby z bardzo dużym nasileniem czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. W tym stężeniem TC powyżej 8 mmol/l (>310 mg/dl) i LDL-C >4,9 mmol/l (>190 mg/dl) lub ciśnieniem tętniczym ≥180/110 mm Hg, pacjenci z hipercholesterolemią rodzinną (FH) bez innych głównych czynników ryzyka. Dodatkowo pacjenci z cukrzycą bez powikłań narządowych (mikroalbuminurii, retinopatii lub neuropatii) obecną ≥10 lat lub obciążeni innym dodatkowym czynnikiem ryzyka. Ponadto, w tej grupie znaleźli się chorzy na umiarkowaną postać przewlekłej choroby nerek (eGFR 30-59 ml/min/1,73 m²). Do grupy dużego ryzyka kwalifikują również wartości SCORE ≥5% oraz <10%.
Grupa umiarkowanego i małego ryzyka chorób sercowo-naczyniowych
Ryzyko umiarkowane dotyczy osób poniżej 35 roku życia z cukrzycą typu 1 oraz poniżej 50 roku życia. W przypadku cukrzycy typu 2 obecnej od ponad 10 lat bez współwystępowania innych czynników ryzyka. Wartości skali SCORE ≥1%, ale <5% także klasyfikują pacjenta w tej kategorii ryzyka. Małe ryzyko stwierdza się, dla wartości skali SCORE wynoszących <1%.
Czytaj również: Jak dieta wpływa na nasze zdrowie?
Czynniki zwiększające ryzyko sercowo-naczyniowe oszacowane za pomocą skali SCORE
Do zwiększenia ryzyka sercowo-naczyniowego mogą przyczynić się dodatkowe czynniki, między innymi: wykluczenie społeczne i stres psychospołeczny oraz otyłość. Ponadto, brak aktywności fizycznej, przewlekłe choroby zapalne na tle immunologicznym, poważne choroby psychiczne, leczenie HIV, migotanie przedsionków, przerost lewej komory, przewlekła choroba nerek, zespół obturacyjnego bezdechu sennego, niealkoholowa choroba stłuszczeniowa wątroby, jak również przedwczesna choroba sercowo-naczyniowa w wywiadzie rodzinnym (mężczyźni <55 rż., kobiety <60 rż.). Z kolei, w badaniach laboratoryjnych na zwiększenie ryzyka sercowo-naczyniowego mogą wpłynąć także: podwyższone stężenie apolipoproteiny B (apoB), lipoproteiny (a), triglicerydów. Dodatkowo białka C-reaktywnego, albuminuria, blaszki miażdżycowe w tętnicach szyjnych i udowych, wysoki wskaźnik uwapnienia tętnic wieńcowych (CAC).
Autor: dr n. med. Joanna Rasławska-Socha
Literatura:
1. Grupa Robocza do spraw leczenia dyslipidemii Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego (ESC) oraz Europejskiego Towarzystwa Badań nad Miażdżycą (EAS): Wytyczne ESC/EAS dotyczące postępowania w dyslipidemiach: jak dzięki leczeniu zaburzeń lipidowych obniżyć ryzyko sercowo‑naczyniowe (2019). Zeszyty edukacyjne. Kardiologia Polska 2020, 3, 12-103.
