Roztwory do testów punktowych - charakterystyka produktu dla lekarzy

Wskazania

Roztwory do testów punktowych są przeznaczone wyłącznie do diagnostyki schorzeń alergicznych IgE-zależnych (typ I według klasyfikacji Gella i Coombsa). Produkt ma zastosowanie ściśle diagnostyczne w alergologii.

Testy punktowe umożliwiają identyfikację konkretnych alergenów odpowiedzialnych za reakcje alergiczne u pacjenta, co jest kluczowe dla dalszego postępowania terapeutycznego.

Dawkowanie i sposób podania

Standardowa procedura wykonania testu punktowego obejmuje aplikację pojedynczej kropli roztworu testowego na skórę za pomocą pipetki. Należy zachować ostrożność, aby nie dotykać skóry pacjenta końcówką pipetki ze względów higienicznych.

Tabela 1. Zalecenia dotyczące wykonywania testów punktowych w różnych grupach wiekowych

Szczegółowa procedura wykonania testu

Przygotowanie:

• Wykorzystać przyśrodkową część przedramienia pacjenta
• Pacjent powinien luźno opierać przedramię na stole
• Specjalne przygotowanie skóry nie jest konieczne
• W przypadku oczyszczenia skóry wodą lub alkoholem, odczekać co najmniej 2 minuty
• Przy skrajnych temperaturach zewnętrznych, pozwolić na aklimatyzację do temperatury pomieszczenia

Wykonanie testu:

• Nanieść krople roztworów testowych w odległości około 4 cm od siebie
• Przeprowadzić dwie próby kontrolne: ujemną (z rozpuszczalnikiem) i dodatnią (z roztworem histaminy)
• Nakłuć skórę pionowo igłą lub lancetem w obrębie kropli (zwykły test punktowy)
• Alternatywnie, można zastosować zmodyfikowany test punktowy - nakłucie pod kątem ostrym z lekkim uniesieniem ostrza
• Unikać wywoływania krwawienia

Odczyt wyników:

• Usunąć nadmiar roztworu po 5-10 minutach (lub natychmiast w przypadku silnego odczynu)
• Odczytać wyniki po 10-20 minutach
• Reakcja dodatnia: bąbel o średnicy ≥3 mm z otaczającym rumieniem
• Roztwór kontrolny ujemny nie powinien wywoływać reakcji

W przypadku dodatniego wyniku dla mieszanek alergenowych, należy powtórzyć testy z pojedynczymi alergenami (z wyjątkiem mieszanek traw oraz traw/zbóż).

Po wykonaniu testów pacjent powinien pozostać pod obserwacją przez minimum 30 minut, po czym lekarz powinien ocenić jego stan.

Przeciwwskazania

Wykonanie testów punktowych jest przeciwwskazane w następujących przypadkach:

• Ciężkie, uogólnione schorzenia
• Chorobowe zmiany skórne w obszarze testowania
• Leczenie lekami blokującymi receptory β-adrenergiczne (β-blokerami) oraz inhibitorami ACE
• Nadwrażliwość na którąkolwiek substancję pomocniczą

Należy dokładnie ocenić stan pacjenta przed przystąpieniem do testów, aby uniknąć potencjalnych powikłań.

Ostrzeżenia specjalne i środki ostrożności

Ogólne zalecenia:

• Wykonywać testy w okresie bezobjawowym lub o niewielkim nasileniu objawów klinicznych
• Mieć przygotowaną adrenalinę do leczenia potencjalnych reakcji anafilaktycznych
• U dzieci poniżej 4. roku życia rozważyć indywidualnie zasadność wykonania testów

Nie przeprowadzono badań dotyczących wpływu produktu na zdolność prowadzenia pojazdów i obsługiwania maszyn.

Interakcje

Chociaż nie przeprowadzono formalnych badań interakcji, należy pamiętać o potencjalnym wpływie niektórych leków na wyniki testów:

• Leki przeciwhistaminowe
• Glikokortykosteroidy
• Leki o ubocznym działaniu przeciwhistaminowym

Wyżej wymienione leki mogą prowadzić do wyników fałszywie ujemnych. Zaleca się ich odstawienie przed badaniem na okres określony przez producenta. Należy również unikać naturalnej ekspozycji na badany alergen przed testem.

Stosowanie w ciąży i podczas karmienia piersią

Ciąża: Ze względu na ryzyko reakcji anafilaktycznej, testów skórnych nie należy wykonywać w czasie ciąży.

Karmienie piersią: Prawdopodobnie nie stanowi zagrożenia dla niemowląt karmionych piersią, jednak należy indywidualnie rozważyć stosunek ryzyka do potencjalnych korzyści.

Brak wystarczających danych dotyczących bezpieczeństwa wykonywania testów skórnych w czasie ciąży i laktacji.

Działania niepożądane

Reakcje miejscowe: U pacjentów z wysoką wrażliwością mogą wystąpić nasilone reakcje miejscowe. W takich przypadkach można zastosować miejscowo krem ze steroidem lub podać doustny lek przeciwhistaminowy.

Reakcje ogólnoustrojowe: W rzadkich przypadkach mogą wystąpić reakcje uogólnione, włącznie z wstrząsem anafilaktycznym. Wstrząs może rozwinąć się w ciągu kilku sekund lub minut po ekspozycji na alergen, często przed pojawieniem się reakcji miejscowej.

Objawy zwiastunowe wstrząsu anafilaktycznego:

• Pieczenie, swędzenie i uczucie gorąca na lub pod językiem, w gardle
• Podobne objawy na dłoniach lub podeszwach stóp

Postępowanie w przypadku reakcji anafilaktycznej:

• Konieczne jest przygotowanie zestawu przeciwwstrząsowego
• Strzykawka z adrenaliną powinna być gotowa do natychmiastowego użycia
• Pacjenci, u których wystąpi wstrząs, muszą pozostać pod obserwacją lekarską przez 24 godziny

Należy poinformować pacjenta o możliwości wystąpienia reakcji niepożądanych nawet kilka godzin po ekspozycji na alergen i zalecić natychmiastowy kontakt z lekarzem w razie wystąpienia reakcji uogólnionych.

Przedawkowanie

Przy prawidłowym wykonaniu testu przedawkowanie jest mało prawdopodobne. Jednak w przypadku nieprawidłowego zastosowania (np. podanie śródskórne) mogą wystąpić nasilone reakcje alergiczne. W takich sytuacjach lekarz powinien wdrożyć odpowiednie postępowanie terapeutyczne.

Mechanizm działania

Alergeny obecne w roztworach do testów punktowych wchodzą w reakcję ze swoistymi przeciwciałami IgE związanymi z mastocytami w skórze pacjenta. Ta reakcja antygen-przeciwciało prowadzi do:

• Mostkowania receptorów dla fragmentu Fc IgE
• Uwolnienia mediatorów preformowanych (głównie histaminy) z mastocytów

Uwolnione mediatory wywołują w miejscu badania charakterystyczną reakcję w postaci rumienia oraz odgraniczonego bąbla, któremu niekiedy towarzyszą nibynóżki.

Skład

Aktywność i stężenie alergenów w roztworach testowych wyrażone są w:

• SBU - standaryzowanych jednostkach biologicznych
• BU - jednostkach biologicznych

Roztwór kontrolny dodatni zawiera dichlorowodorek histaminy.

Dokładny skład poszczególnych roztworów testowych może się różnić w zależności od producenta i rodzaju alergenu. Zawsze należy zapoznać się ze szczegółową charakterystyką produktu leczniczego przed zastosowaniem.