Polstigminum
Neostigmine methylosulphate
Polstigminum - charakterystyka leku dla lekarza
Wskazania do stosowania
Polstigminum (neostygmina) jest wskazany w następujących przypadkach:
- Leczenie objawowe nużliwości mięśni, gdy nie można zastosować postaci doustnej
- Zapobieganie i leczenie pooperacyjnej niedrożności przewodu pokarmowego
- Zapobieganie i leczenie pooperacyjnego zatrzymania moczu
- Odwracanie bloku nerwowo-mięśniowego wywołanego przez niedepolaryzujące leki zwiotczające
Przed zastosowaniem leku w przypadku niedrożności przewodu pokarmowego i zatrzymania moczu należy wykluczyć przyczyny mechaniczne tych stanów.
Mechanizm działania
Neostygmina jest inhibitorem acetylocholinoesterazy. Hamuje hydrolizę acetylocholiny poprzez konkurencyjne wiązanie się z esterazą cholinową. Prowadzi to do zwiększenia stężenia acetylocholiny w złączu nerwowo-mięśniowym, nasilając przewodzenie w tym obszarze oraz w synapsach układu parasympatycznego. Efekty kliniczne wynikają z pośredniego działania pobudzającego na przewodnictwo nerwowo-mięśniowe i układ przywspółczulny.
Zwiększone stężenie acetylocholiny w złączu nerwowo-mięśniowym poprawia przewodnictwo i siłę skurczu mięśni, co jest wykorzystywane w leczeniu nużliwości mięśni. Pobudzenie układu przywspółczulnego zwiększa perystaltykę przewodu pokarmowego i napięcie pęcherza moczowego, co jest podstawą działania w niedrożności pooperacyjnej i zatrzymaniu moczu.
Dawkowanie i sposób podawania
Polstigminum przeznaczony jest do podania domięśniowego, dożylnego i podskórnego. Dawka dobowa podawanej parenteralnie neostygminy nie powinna przekraczać 4-6 mg. Dawkowanie ustala lekarz indywidualnie dla każdego pacjenta.
| Wskazanie | Grupa wiekowa | Dawkowanie |
|---|---|---|
| Leczenie objawowe nużliwości mięśni | Dorośli | 0,5 mg 3x/dobę i.m. lub i.v., dawka terapeutyczna zwykle 1-5 mg |
| Miastenia przejściowa noworodków | Noworodki | 0,1 mg i.m. początkowo, następnie 0,05-0,25 mg i.m. co 2-4 h, maks. 0,03 mg/kg |
| Nużliwość mięśni u dzieci | Dzieci do 12 r.ż. | 0,2-0,5 mg, dawka terapeutyczna do 2,5 mg |
| Zapobieganie pooperacyjnej niedrożności i zatrzymaniu moczu | Dorośli | 0,25 mg s.c. lub i.m. po zabiegu, powtarzać co 4-6 h przez 2-3 dni |
| Leczenie pooperacyjnej niedrożności | Dorośli | 0,5-2 mg i.v., s.c. lub i.m. jednorazowo lub ciągły wlew 0,4-0,8 mg/h przez 24 h |
| Leczenie pooperacyjnego zatrzymania moczu | Dorośli | 0,5 mg s.c. lub i.m., powtarzać 0,5 mg co 3 h, min. 5 dawek |
| Odwracanie bloku nerwowo-mięśniowego | Dorośli | 0,5-2 mg i.v. powoli, można powtórzyć do maks. 5 mg |
U pacjentów z niewydolnością nerek należy zmniejszyć dawkę. Nie ma konieczności modyfikacji dawki u osób w podeszłym wieku oraz podczas terapii nerkozastępczej.
Specjalne środki ostrożności
Przy podawaniu dożylnym neostygminy zaleca się jednoczesne podanie atropiny (10 µg/kg i.v. co 3-10 min) w celu przeciwdziałania efektom muskarynowym. Atropinę najlepiej podać kilka minut przed neostygminą. Należy zapewnić pacjentowi tlenoterapię i drożność dróg oddechowych do czasu powrotu prawidłowego oddychania. Optymalny czas podania to okres hiperwentylacji przy niskim stężeniu CO2 we krwi.
U pacjentów z chorobami układu sercowo-naczyniowego lub innymi poważnymi schorzeniami dawkę należy ustalać bardzo ostrożnie, korzystając ze stymulatora nerwów obwodowych. W przypadku bradykardii należy zwiększyć częstość akcji serca do 80/min poprzez wcześniejsze podanie atropiny.
Przed podaniem leku zawsze należy sprawdzić, czy roztwór nie zmienił barwy lub klarowności.
Przeciwwskazania
- Nadwrażliwość na neostygminę
- Mechaniczna niedrożność przewodu pokarmowego lub dróg moczowych
- Zapalenie otrzewnej
- Zakażenie dróg moczowych
- Jednoczesne stosowanie z depolaryzującymi środkami zwiotczającymi mięśnie (np. suksametonium)
Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności
Należy zachować szczególną ostrożność u pacjentów z:
- Astmą oskrzelową
- Padaczką
- Chorobą Parkinsona
- Niedawno przebytym zamknięciem tętnicy wieńcowej
- Bradykardią lub innymi zaburzeniami rytmu serca
- Hipotonią
- Wagotonią
- Nadczynnością tarczycy
- Czynną chorobą wrzodową żołądka i dwunastnicy
- Niewydolnością nerek
Przy stosowaniu dużych dawek zaleca się wcześniejsze lub jednoczesne podanie atropiny. Należy mieć przygotowany zestaw przeciwwstrząsowy ze względu na ryzyko reakcji alergicznej.
Bardzo istotne jest odróżnienie przełomu miastenicznego od cholinergicznego, gdyż wymagają one odmiennego postępowania. W przełomie miastenicznym należy zwiększyć dawkę inhibitorów acetylocholinoesterazy, natomiast w przełomie cholinergicznym - odstawić je i podać atropinę.
W czasie leczenia nie należy prowadzić pojazdów ani obsługiwać maszyn ze względu na możliwe upośledzenie sprawności psychofizycznej.
Interakcje
Neostygmina wykazuje działanie antagonistyczne wobec niedepolaryzujących środków zwiotczających, takich jak: wekuronium, pankuronium, rokuronium, atrakurium i inne. Nie znosi, a może nawet nasilać zwiotczenie wywołane przez depolaryzujące środki zwiotczające (np. sukcynylocholina).
Antybiotyki aminoglikozydowe mogą nasilać blokadę nerwowo-mięśniową i powinny być stosowane ostrożnie u pacjentów z nużliwością mięśni. Podobnie leki miejscowo znieczulające, niektóre anestetyki wziewne, leki przeciwarytmiczne i blokujące zwoje nerwowe mogą wpływać na przekaźnictwo nerwowo-mięśniowe.
Nie zaleca się jednoczesnego stosowania innych inhibitorów cholinesterazy ze względu na nasilenie efektów i toksyczności. Kortykosteroidy mogą osłabiać działanie neostygminy.
Stosowanie w ciąży i okresie karmienia piersią
Brak odpowiednich badań nad teratogennym działaniem neostygminy u ludzi i zwierząt. Lek można stosować w ciąży tylko wtedy, gdy w opinii lekarza korzyść dla matki przewyższa potencjalne ryzyko dla płodu. Podawanie dożylne w końcowym okresie ciąży może zwiększać pobudliwość macicy i prowokować przedwczesny poród.
Brak danych o przenikaniu neostygminy do mleka kobiecego. Ze względu na ryzyko poważnych działań niepożądanych u dziecka, należy podjąć decyzję o przerwaniu karmienia piersią lub odstawieniu leku w okresie laktacji.
Działania niepożądane
Najczęstsze działania niepożądane obejmują:
- Zaburzenia serca: bradykardia, tachykardia, zaburzenia rytmu, zmiany w EKG, spadki ciśnienia
- Zaburzenia układu nerwowego: zawroty głowy, senność, bóle głowy
- Zaburzenia oka: łzawienie, zwężenie źrenic, zaburzenia widzenia
- Zaburzenia układu oddechowego: zwiększone wydzielanie w drogach oddechowych, duszność, skurcz oskrzeli
- Zaburzenia żołądka i jelit: nudności, wymioty, biegunka, ślinotok
- Zaburzenia mięśniowo-szkieletowe: kurcze i drżenia mięśniowe
- Zaburzenia ogólne: nadmierne pocenie, osłabienie
- Reakcje alergiczne i anafilaktyczne
Przedawkowanie
Przedawkowanie neostygminy może prowadzić do przełomu cholinergicznego, charakteryzującego się znacznym osłabieniem mięśniowym, w tym mięśni oddechowych. Może to doprowadzić do bezdechu i śmierci. Objawy są podobne do przełomu miastenicznego, co utrudnia różnicowanie.
W przypadku podejrzenia przedawkowania należy:
- Rozważyć podanie chlorowodorku edrofonium w celu różnicowania
- W przełomie cholinergicznym - natychmiast odstawić inhibitory cholinesterazy i podać atropinę
- W przełomie miastenicznym - zwiększyć dawkowanie inhibitorów cholinesterazy
- Monitorować i wspierać funkcje życiowe, szczególnie oddechowe
Warto zapamiętać
- Neostygmina jest inhibitorem acetylocholinoesterazy, zwiększającym stężenie acetylocholiny w złączu nerwowo-mięśniowym
- Przy podawaniu dożylnym neostygminy konieczne jest jednoczesne podanie atropiny w celu przeciwdziałania efektom muskarynowym
Skład
1 ml roztworu zawiera 0,5 mg neostygminy metylosiarczanu.
Polstigminum jest cennym lekiem w terapii zaburzeń nerwowo-mięśniowych oraz w okresie pooperacyjnym. Jego stosowanie wymaga jednak ostrożności i dokładnego monitorowania pacjenta ze względu na wąski indeks terapeutyczny oraz możliwość wystąpienia poważnych działań niepożądanych.
Ciąża - trymestr 1 - Kategoria C
Ciąża - trymestr 2 - Kategoria C
Ciąża - trymestr 3 - Kategoria C
Wykaz A
Upośledza !