Medycyna.pl Medycyna.pl
Wyszukaj produkt

Podtlenek azotu N2O

Nitrous oxide

gaz medyczny
1 but. 7 kg
Lz
100%
-
Podtlenek azotu N2O
gaz medyczny
1 but. 28 kg
Lz
100%
-

Podtlenek azotu (N2O) - charakterystyka leku dla lekarzy

Wskazania do stosowania

Podtlenek azotu (N2O) znajduje zastosowanie w następujących sytuacjach klinicznych:

  • Wprowadzenie i podtrzymanie znieczulenia ogólnego w skojarzeniu z innymi anestetykami (wziewnymi lub dożylnymi)
  • Analgezja okołoporodowa - w mieszaninie z tlenem stosowany do osiągnięcia efektu przeciwbólowego przy zachowaniu świadomości pacjentki

Bólowe i znieczulające zależne od zastosowanej dawki. Wpływa również na funkcje poznawcze pacjenta.

Podtlenek azotu stosowany samodzielnie zwykle nie wystarcza do wywołania odpowiedniego stanu uśpienia, dlatego powinien być łączony z innymi środkami anestetycznymi.

Dawkowanie i sposób podawania

Wskazanie Proporcja N2O:O2 Uwagi
Podtrzymanie znieczulenia 70% N2O : 30% O2 W skojarzeniu z innymi anestetykami
Krótkotrwała analgezja 50% N2O : 50% O2 Np. analgezja okołoporodowa

Tabela 1. Zalecane proporcje podtlenku azotu i tlenu w zależności od wskazania

Kluczowe zasady dawkowania:

  • Maksymalne stężenie N2O nie powinno przekraczać 70% objętościowych
  • Należy zawsze zapewnić bezpieczne stężenie tlenu w mieszaninie (min. 30%)
  • U pacjentów z upośledzonym utlenowaniem tkanek konieczne jest zachowanie wyższego stężenia tlenu
  • Czas podawania nie powinien przekraczać 12 godzin

Podtlenek azotu należy podawać drogą wziewną, z wykorzystaniem spontanicznej lub kontrolowanej wentylacji. Do podawania leku konieczne jest użycie specjalistycznego sprzętu zapewniającego:

  • Odpowiedni przepływ gazów przez drogi oddechowe
  • Możliwość natychmiastowej resuscytacji pacjenta w razie potrzeby
  • System monitorujący i alarmowy uniemożliwiający zmniejszenie stężenia tlenu poniżej 21% obj.

Precyzyjne dawkowanie i monitorowanie stężenia podtlenku azotu oraz tlenu w mieszaninie oddechowej jest kluczowe dla bezpieczeństwa pacjenta. Konieczne jest stosowanie specjalistycznego sprzętu i odpowiednie przeszkolenie personelu medycznego.

Przeciwwskazania

Podtlenek azotu jest przeciwwskazany w następujących sytuacjach:

  • Nadwrażliwość na podtlenek azotu
  • Odma opłucnowa
  • Zator powietrzny
  • Stan po nurkowaniu (ryzyko choroby dekompresyjnej)
  • Pneumoencefalografia z użyciem "by-pass" krążeniowo-oddechowego
  • Ciężki uraz głowy z ryzykiem powiększenia przestrzeni wypełnionych gazem
  • Stan po wewnątrzgałkowych iniekcjach gazu (np. SF6, C3F8) - ryzyko ślepoty
  • Niedrożność jelit
  • Niewydolność serca lub ciężkie zaburzenia czynności mięśnia sercowego
  • Przewlekłe splątanie, zaburzenia funkcji poznawczych lub inne objawy mogące świadczyć o podwyższonym ciśnieniu wewnątrzczaszkowym
  • Zaburzenia świadomości lub brak współpracy pacjenta przy stosowaniu w analgezji

Szeroki zakres przeciwwskazań do stosowania podtlenku azotu wymaga dokładnej oceny stanu pacjenta przed podaniem leku. Szczególną uwagę należy zwrócić na stan układu sercowo-naczyniowego, oddechowego oraz ośrodkowego układu nerwowego.

Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności

Stosując podtlenek azotu należy zachować szczególną ostrożność w następujących sytuacjach:

  • Po iniekcjach wewnątrzgałkowych - ryzyko zaburzeń widzenia
  • Przy stężeniach >50% - możliwość utraty odruchu krtaniowego
  • Przy stężeniach >60-70% - ryzyko utraty świadomości
  • Podczas zabiegów chirurgicznych na drogach oddechowych z użyciem technik laserowych - ryzyko wybuchu
  • Po znieczuleniu ogólnym z użyciem dużego stężenia N2O - ryzyko hipoksemii

Długotrwałe lub częste stosowanie podtlenku azotu może prowadzić do:

  • Inaktywacji witaminy B12 i zaburzeń metabolizmu folianów
  • Megaloblastycznych zmian w szpiku kostnym
  • Mieloneuropatii
  • Podostrego złożonego zwyrodnienia rdzenia kręgowego

Konieczne jest monitorowanie parametrów hematologicznych u pacjentów długotrwale przyjmujących podtlenek azotu.

Stosowanie podtlenku azotu wymaga ścisłego nadzoru klinicznego oraz regularnej oceny stanu pacjenta, ze szczególnym uwzględnieniem układu nerwowego i parametrów hematologicznych. Długotrwałe stosowanie leku niesie ryzyko poważnych powikłań neurologicznych i hematologicznych.

Interakcje z innymi produktami leczniczymi

Podtlenek azotu wchodzi w interakcje z następującymi grupami leków:

  • Wziewne anestetyki - interakcje addycyjne
  • Dożylne środki anestetyczne - interakcje prowadzące do zmniejszenia dawek tych leków

Interakcje te w praktyce klinicznej wpływają na zmniejszenie dawek innych środków łączonych z podtlenkiem azotu, co może prowadzić do mniejszej depresji układu sercowo-naczyniowego i oddechowego.

Łączenie podtlenku azotu z innymi anestetykami wymaga odpowiedniego dostosowania dawek wszystkich stosowanych leków w celu uniknięcia nadmiernej depresji układów sercowo-naczyniowego i oddechowego.

Wpływ na płodność, ciążę i laktację

Ciąża: Badania na zwierzętach wykazały szkodliwy wpływ na reprodukcję. Potencjalne zagrożenie dla człowieka nie jest w pełni poznane. Podtlenku azotu nie wolno stosować w okresie ciąży (zwłaszcza w I i II trymestrze), jeśli nie jest to bezwzględnie konieczne. Lek przenika przez łożysko.

Laktacja: Brak danych dotyczących przenikania podtlenku azotu do mleka ludzkiego.

Stosowanie podtlenku azotu u kobiet w ciąży i karmiących piersią powinno być ograniczone do sytuacji, gdy korzyści dla matki przewyższają potencjalne ryzyko dla płodu lub niemowlęcia. Konieczna jest indywidualna ocena stosunku korzyści do ryzyka.

Działania niepożądane

Najczęstsze działania niepożądane związane ze stosowaniem podtlenku azotu obejmują:

  • Senność
  • Zawroty głowy
  • Nudności i wymioty (w tym pooperacyjne)
  • Zwiększenie objętości lub ciśnienia w jamach ciała wypełnionych gazem (ucho środkowe, zatoki przynosowe, jelita, odma opłucnowa)

Rzadsze, ale poważne działania niepożądane to:

  • Niedokrwistość megaloblastyczna
  • Leukopenia
  • Trombocytopenia
  • Mielopatia
  • Neuropatia
  • Podostre zwyrodnienie rdzenia kręgowego
  • Uzależnienie (częstość nieznana)

Mimo że podtlenek azotu jest stosunkowo bezpiecznym lekiem, może powodować szereg działań niepożądanych, od łagodnych dolegliwości żołądkowo-jelitowych po poważne zaburzenia hematologiczne i neurologiczne. Konieczne jest monitorowanie pacjenta pod kątem wystąpienia tych objawów, szczególnie przy długotrwałym stosowaniu leku.

Warto zapamiętać
  • Podtlenek azotu nie powinien być stosowany w stężeniach >70% objętościowych, aby zapewnić bezpieczne stężenie tlenu w mieszaninie oddechowej.
  • Długotrwałe lub częste stosowanie podtlenku azotu może prowadzić do inaktywacji witaminy B12 i zaburzeń metabolizmu folianów, co wymaga monitorowania parametrów hematologicznych.

Przedawkowanie

Nadmierne wdychanie podtlenku azotu prowadzi do hipoksemii i utraty przytomności. W przypadku przedawkowania należy:

  • Natychmiast przerwać podawanie leku
  • Zastosować wentylację czystym tlenem
  • Monitorować saturację krwi tlenem za pomocą pulsoksymetrii do momentu powrotu pacjenta do pełnego zdrowia

Podtlenek azotu jest szybko usuwany z organizmu podczas wentylacji czystym tlenem. Brak jest specyficznego antidotum w przypadku przedawkowania.

Szybkie rozpoznanie objawów przedawkowania i natychmiastowe wdrożenie odpowiedniego postępowania (przerwanie podawania leku i tlenoterapia) są kluczowe dla bezpieczeństwa pacjenta.

Mechanizm działania

Podtlenek azotu wywiera złożony wpływ na ośrodkowy układ nerwowy, oddziałując na liczne systemy neuroprzekaźnictwa w mózgu i rdzeniu kręgowym. Główne mechanizmy działania obejmują:

  • Interakcję z endogennymi receptorami opioidowymi w OUN
  • Uwalnianie norepinefryny na poziomie rogu tylnego rdzenia kręgowego, co przyczynia się do działania przeciwbólowego
  • Potencjalne interakcje z innymi szlakami neuroprzekaźnictwa (mechanizm nie w pełni wyjaśniony)

Złożony mechanizm działania podtlenku azotu obejmuje wpływ na różne systemy neuroprzekaźnictwa, co tłumaczy jego wielokierunkowe działanie anestetyczne i analgetyczne. Dokładne poznanie tych mechanizmów wymaga dalszych badań.

Skład i postać farmaceutyczna

Podtlenek azotu dostępny jest w postaci gazu skroplonego pod ciśnieniem około 50 bar w temperaturze 15°C. Skład: 100% podtlenek azotu. Lek dostarczany jest w butlach zawierających 7 kg lub 28 kg podtlenku azotu.

Podtlenek azotu jest dostarczany w postaci czystego gazu skroplonego, co wymaga specjalistycznego sprzętu do jego podawania i zachowania szczególnych środków ostrożności podczas przechowywania i użytkowania.



Wskazania

Wprowadzenie i podtrzymanie znieczulenia ogólnego w skojarzeniu z innymi anestetykami (wziewnymi lub dożylnymi). W mieszaninie z tlenem stosowany jest do osiągnięcia efektu przeciwbólowego wywołanego płytkim znieczuleniem bez utraty świadomości (analgezja okołoporodowa).

Osoby stosujące medyczny podtlenek azotu powinny posiadać odpowiednią wiedzę i przeszkolenie w stosowaniu tego gazu leczniczego. Medyczny podtlenek azotu powinien być podawany za pomocą odpowiedniego sprzętu zapewniającego przepływ gazów przez drogi oddechowe i umożliwiającego, w razie potrzeby, natychmiastową resuscytację pacjenta. Czas podawania nie powinien przekraczać 12 h. Podtlenek azotu wykazuje właściwości przeciwbólowe i znieczulające zależnie od dawki. Zależnie od dawki wpływa także na funkcje poznawcze. Podtlenek azotu stosowany jest najczęściej w mieszaninie z tlenem w proporcji objętościowej 70% podtlenku azotu i 30% tlenu dla podtrzymania znieczulenia lub w proporcji 50% podtlenku azotu i 50% tlenu do wywołania krótkotrwałej analgezji. Podtlenek azotu, stosowany oddzielnie, zwykle nie wystarcza do wywołania odpowiedniego stanu uśpienia i dlatego powinien być stosowany w połączeniu z odpowiednimi dawkami innych środków anestetycznych (wziewnych lub dożylnych). Z większością środków anestetycznych podtlenek azotu wykazuje interakcje o charakterze addycyjnym. Siła działania podtlenku azotu nie zależy w sposób istotny od wieku pacjenta, ale interakcje z innymi środkami anestetycznymi przebiegają w inny sposób w różnym wieku, działając przez to relatywnie silniej u pacjentów w podeszłym wieku. Podtlenek azotu nie powinien być stosowany w stężeniach >70% objętościowych, zapewniających bezpieczne stężenie tlenu w mieszaninie. U pacjentów z upośledzonym utlenowaniem tkanek, należy zachować bezpieczne stężenie tlenu w mieszaninie. Podtlenek azotu w stężeniach stanowiących do 50?60% objętości powietrza wdychanego powoduje analgezję lub znieczulenie, pozostając zazwyczaj bez wpływu na stan świadomości i reakcje na polecenia słowne. W tych stężeniach, oddychanie, krążenie i odruchy obronne są zwykle zachowane w bezpiecznym zakresie.

Podtlenek azotu należy podawać drogą wziewną, z wykorzystaniem spontanicznej lub kontrolowanej wentylacji. Podtlenek azotu powinien być podawany w mieszaninie z tlenem przy użyciu przeznaczonego do tego celu urządzenia, dostarczającego mieszaninę podtlenku azotu i tlenu medycznego. Urządzenie powinno posiadać system monitorujący i alarmowy, uniemożliwiający zmniejszenie stężenia tlenu w mieszaninie poniżej 21% objętościowych. Podtlenek azotu można stosować tylko w pomieszczeniach z odpowiednią wentylacją, zapobiegającą nadmiernemu gromadzeniu się gazu w powietrzu, zgodnie z obowiązującymi przepisami.

Podtlenek azotu nie powinien być stosowany: u pacjentów z nadwrażliwością na podtlenek azotu; u pacjentów prezentujących objawy odmy opłucnowej, zatoru powietrznego, lub po nurkowaniu (z ryzykiem wystąpienia choroby dekompresyjnej), podczas wykonywania pneumoencefalografii w przypadku gdy stosowany jest „by-pass” krążeniowo-oddechowy, prowadzony za pomocą płuco-serca, lub ciężkim urazie głowy, kiedy przestrzenie wypełnione pęcherzykami gazu lub powietrza mogą ulec powiększeniu po podaniu podtlenku azotu; u pacjentów po wewnątrzgałkowych iniekcjach gazu (np. SF6, C3F8) z powodu ryzyka powiększania się pęcherzyka gazu, mogącego prowadzić do ślepoty; u pacjentów z objawami niedrożności jelit z powodu ryzyka nasilenia się stanu ich napełnienia gazami; u pacjentów z niewydolnością serca lub ciężkim zaburzeniem czynności mięśnia sercowego (np. po zabiegu kardiochirurgicznym), kiedy słabsze kardiodepresyjne działanie produktu leczniczego może spowodować dalsze nasilenie się zaburzenia czynności serca; u pacjentów z objawami przewlekłego splątania, zaburzeniami funkcji poznawczych lub z innymi objawami, które mogą być związane ze zwiększonym ciśnieniem wewnątrzczaszkowym, ponieważ podtlenek azotu może je podwyższać; u pacjentów z zaburzeniami świadomości lub nie współpracujących, gdy podtlenek azotu stosowany jest w analgezji, z powodu ryzyka osłabienia odruchów obronnych. Nie wolno podawać podtlenku azotu bez dodatku tlenu oraz w mieszaninie oddechowej zawierającej mniej niż 30% objętościowych tlenu. Czas podawania w mieszaninie z tlenem nie powinien przekraczać 12 h.

Medyczny podtlenek azotu powinien być stosowany ostrożnie u pacjentów po iniekcjach wewnątrzgałkowych, dopiero po uzyskaniu pewności, że od iniekcji upłynął wystarczający czas, ze względu na zwiększone ryzyko wystąpienia zaburzeń widzenia, a nawet trwałego uszkodzenia wzroku. Medyczny podtlenek azotu w dużych stężeniach (>50%) może prowadzić do utraty odruchu krtaniowego i zaburzenia świadomości. W stężeniach powyżej 60-70% często powoduje utratę świadomości, co powoduje wzrost ryzyka zaburzenia odruchu krtaniowego. Podtlenek azotu nie powinien być stosowany w trakcie zabiegów chirurgicznych wykonywanych na drogach oddechowych, z wykorzystaniem technik laserowych, z powodu relatywnie wysokiego ryzyka wybuchu. Po znieczuleniu ogólnym przeprowadzonym z wykorzystaniem dużego stężenia podtlenku azotu, ryzyko hipoksemii (hipoksemii uogólnionej) zależnej nie tylko od składu gazu pęcherzykowego, ale również osłabionej reakcji na hipoksję, hiperkapnię i zmniejszoną wentylację stanowi dobrze udokumentowany problem kliniczny. W takiej sytuacji zaleca się uzupełniające nasycanie tlenem z monitorowaniem utlenowania krwi za pomocą pulsoksymetrii, prowadzone do momentu, kiedy pacjent wykaże objawy powrotu do stanu normalnego. Podtlenek azotu może wywoływać wzrost ciśnienia w uchu środkowym. Pojawiły się doniesienia, że przedłużająca się ekspozycja na śladowe stężenia podtlenku azotu powoduje zagrożenie dla zdrowia. Obecnie nie jest możliwe określenie związku przyczynowo-skutkowego między długotrwałą ekspozycją na małe stężenia podtlenku azotu i ogólnym stanem zdrowia. Nie jest jednak możliwe całkowite odrzucenie hipotezy, że długotrwała ekspozycja na podtlenek azotu w mniejszych stężeniach może przyczyniać się do rozwoju chorób nowotworowych lub innych chorób przewlekłych, zmniejszenia płodności, poronienia samoistnego lub wad wrodzonych. Nie można dziś ustalić absolutnie bezpiecznej granicy długotrwałej ekspozycji na podtlenek azotu, gwarantującej całkowitą eliminację wystąpienia zagrożeń dla zdrowia. Należy dążyć do utrzymania najmniejszego możliwego stężenia produktu leczniczego w środowisku pracy, zgodnie z obowiązującymi przepisami. Sale operacyjne z klimatyzacją i urządzeniami anestezjologicznymi, połączonymi z systemami odciągu i usuwania resztek gazu z układu oddechowego, stanowią oczywiste, ogólnie stosowane metody służące osiągnięciu optymalnego, wolnego od zanieczyszczeń środowiska pracy. Wielokrotne podawanie lub narażenie na działanie podtlenku azotu może prowadzić do uzależnienia. Należy zachować ostrożność u pacjentów ze stwierdzonym w wywiadzie nadużywaniem substancji oraz u personelu medycznego zawodowo narażonego na działanie podtlenku azotu. Podtlenek azotu powoduje inaktywację wit. B12, która jest kofaktorem syntetazy metioninowej. Wskutek długotrwałego podawania podtlenku azotu następuje zakłócenie metabolizmu folianów i zaburzenie syntezy DNA. Długotrwałe lub częste stosowanie podtlenku azotu może wywołać megaloblastyczne zmiany w szpiku kostnym, mieloneuropatię i podostre złożone zwyrodnienie rdzenia kręgowego. Podtlenek azotu należy podawać pod uważnym nadzorem klinicznym, z kontrolą parametrów hematologicznych. W takich przypadkach należy zasięgnąć porady specjalisty hematologa. Ocena hematologiczna powinna obejmować ocenę zmian megaloblastycznych w krwinkach czerwonych oraz hipersegmentacji neutrofili. Toksyczne działanie na układ nerwowy może wystąpić bez niedokrwistości lub makrocytozy i przy zgodnym z normą stężeniu wit. B12. U pacjentów z nierozpoznanym subklinicznym niedoborem wit. B12, toksyczne działanie na układ nerwowy występowało po jednorazowym narażeniu na podtlenek azotu podczas znieczulenia.

Podtlenek azotu wykazuje interakcje z innymi wziewnymi anestetykami w sposób addycyjny. Produkt leczniczy wykazuje także interakcje ze środkami stosowanymi dożylnie. Interakcje te w praktyce klinicznej, wpływają na zmniejszenie dawek innych środków łączonych z podtlenkiem azotu, powodując mniejszą depresję układu sercowo-naczyniowego i oddechowego. Stosowanie podtlenku azotu powoduje inaktywację wit. B12 (kofaktora syntezy metioniny), co powoduje zmianę metabolizmu kwasu foliowego. Dlatego, po przedłużonym podawaniu produktu leczniczego zaburzeniu ulega synteza DNA. Zaburzenia te prowadzą do zmian megaloblastycznych w szpiku kostnym i potencjalnie do mielopatii i podostrej złożonej degeneracji rdzenia kręgowego.

Badania na zwierzętach wykazały szkodliwy wpływ na reprodukcję. Potencjalne zagrożenie dla człowieka nie jest znane. Podtlenku azotu nie wolno stosować w okresie ciąży (zwłaszcza w I i II trymestrze) jeśli nie jest to bezwzględnie konieczne. Podtlenek azotu przenika przez łożysko. Nie wiadomo, w jakim stopniu podtlenek azotu przenika do mleka ludzkiego.

Medyczny podtlenek azotu może prowadzić do wystąpienia działań niepożądanych, takich, jak: senność, zawroty głowy, nudności lub wymioty. Medyczny podtlenek azotu może powodować wystąpienie nudności i wymiotów pooperacyjnych. Medyczny podtlenek azotu może łatwo przenikać do wypełnionych gazem jam ciała, gdzie może zwiększać ich objętość lub ciśnienie (ucho środkowe, zatoki przynosowe, wzdęte pętle jelitowe, odma opłucnowa). Po wewnątrzgałkowych iniekcjach gazu (np. SF6, C3F8), efekt ten może spowodować uszkodzenie wzroku, wskutek wzrostu ciśnienia w gałce ocznej i zaburzenia ukrwienia siatkówki. Medyczny podtlenek azotu może prowadzić do niedokrwistości megaloblastycznej, leukopenii, trombocytopenii oraz objawów mielopatii, opisanych w literaturze po przedłużonym podawaniu podtlenku azotu. U wszystkich pacjentów prezentujących objawy niedoboru wit. B12 po stosowaniu podtlenku azotu, należy rozważyć możliwość zastosowania alternatywnych środków anestetycznych. Uzależnienie, mieloneuropatia, neuropatia, podostre zwyrodnienie rdzenia kręgowego częstość nieznana.

Nadmierne wdychanie podtlenku azotu prowadzi do hipoksemii i utraty przytomności. W przypadku przedawkowania, należy zaprzestać stosowania produktu leczniczego, zastosować wentylację czystym tlenem i monitorować za pomocą pulsoksymetrii nasycenie krwi tlenem tak długo, aż pacjent zacznie spełniać wszystkie kryteria odpowiedniego utlenowania organizmu i powrotu do pełnego zdrowia. Podczas wentylacji czystym tlenem, podtlenek azotu jest bardzo szybko usuwany z organizmu. Brak jest antidotum w razie przedawkowania podtlenku azotu.

Istnieją dane wskazujące, że podtlenek azotu wywiera bezpośredni i pośredni wpływ na liczne systemy neuroprzekaźnictwa w mózgu i rdzeniu kręgowym. Interakcja z systemami endogennych receptorów opioidowych w ośrodkowym układzie nerwowym może być jednym z wielu ośrodkowych mechanizmów działania. Co więcej, istnieje poparcie dla teorii, że podtlenek azotu powoduje uwalnianie norepinefryny na poziomie rogu tylnego rdzenia kręgowego, wywierając przez hamowanie rdzeniowe niektóre z działań anty-anksjoceptywnych. Chociaż działanie podtlenku azotu nie jest w pełni wyjaśnione, pojawiają się coraz pewniejsze dowody świadczące o jego interakcji z licznymi szlakami neuroprzekaźnictwa.

Podtlenek azotu 100%, (gaz skroplony, pod ciśnieniem ok. 50 bar, w temperaturze 15°C). Butla zawiera 7 kg lub 28 kg podtlenku azotu.

Badania na zwierzętach wykazały działanie teratogenne lub zabójcze dla płodu, ale nie przeprowadzono badań z grupą kontrolną kobiet, lub nie przeprowadzono odpowiednich badań ani na zwierzętach, ani u ludzi.

Badania na zwierzętach wykazały działanie teratogenne lub zabójcze dla płodu, ale nie przeprowadzono badań z grupą kontrolną kobiet, lub nie przeprowadzono odpowiednich badań ani na zwierzętach, ani u ludzi.

Badania na zwierzętach wykazały działanie teratogenne lub zabójcze dla płodu, ale nie przeprowadzono badań z grupą kontrolną kobiet, lub nie przeprowadzono odpowiednich badań ani na zwierzętach, ani u ludzi.

Produkt leczniczy zawierający substancję czynną silnie działającą.