Oxsoralen® - Charakterystyka produktu leczniczego dla lekarzy

Wskazania do stosowania

Oxsoralen® jest wskazany w leczeniu bardzo ciężkiej łuszczycy pospolitej w ramach terapii PUVA (Psoralen + promieniowanie UV-A). Terapia ta łączy doustne przyjmowanie metoksalenu z naświetlaniem promieniowaniem ultrafioletowym UV-A.

Należy podkreślić, że lek ten może być przepisywany wyłącznie przez lekarzy specjalistów posiadających doświadczenie w terapii PUVA. Stosowanie produktu musi odbywać się ściśle według zaleceń i pod nadzorem specjalisty.

Dawkowanie i sposób podawania

Dawkowanie Oxsoralenu® jest uzależnione od masy ciała pacjenta:

Tabela 1. Dawkowanie Oxsoralenu® w zależności od masy ciała pacjenta

U pacjentów wykazujących małą wrażliwość na promieniowanie UV, należy rozważyć zwiększenie dawki w celu uniknięcia zbyt długiego czasu naświetlania.

Oxsoralen® powinien być przyjmowany doustnie na godzinę przed planowanym naświetlaniem promieniowaniem UV-A. Kapsułki należy przyjmować z posiłkiem lub mlekiem, co może zmniejszyć ryzyko wystąpienia nudności.

Procedura terapii PUVA

Przed rozpoczęciem leczenia konieczne jest przeprowadzenie testu wrażliwości na promieniowanie. Test ten ma na celu określenie odpowiedniej dawki leku oraz czasu naświetlania promieniowaniem UV-A dla danego pacjenta.

Procedura testu wrażliwości:

• Godzinę po podaniu kapsułki Oxsoralenu®, pacjent jest naświetlany zwiększającymi się dawkami promieniowania UV-A, począwszy od małej dawki początkowej.
• Test przeprowadza się na najbardziej wrażliwych częściach ciała (okolica pośladkowa, okolica pachwinowa).
• Minimalna dawka fototoksyczna (MDT), powodująca powstanie najmniejszego zauważalnego rumienia, zostaje określona jako pierwsza dawka terapeutyczna.

Schemat leczenia:

• Początkowo leczenie powinno być przeprowadzane raz na dobę, nie częściej niż 4 razy w tygodniu.
• Po 2 kolejnych dniach naświetlań należy zachować jednodniową przerwę.
• Po ustąpieniu objawów klinicznych łuszczycy, można przejść na terapię przerywaną:
• PUVA 2 razy w tygodniu przez 1 miesiąc
• Następnie raz w tygodniu przez kolejny miesiąc
• Jeśli po 2-miesięcznej terapii przerywanej u pacjenta nie ma objawów choroby, leczenie można zakończyć.

Należy dążyć do utrzymywania całkowitej dawki metoksalenu oraz promieniowania UV-A na jak najniższym, możliwym stałym poziomie. W trakcie leczenia może być konieczne powolne zwiększanie dawki naświetlania ze względu na nasilającą się pigmentację skóry.

Czas i wielkość dawki powinny być okresowo weryfikowane poprzez powtarzanie testu wrażliwości na promieniowanie UV-A.

Przeciwwskazania

Stosowanie Oxsoralenu® jest przeciwwskazane w następujących przypadkach:

• Nadwrażliwość na metoksalen, inne psoraleny lub którąkolwiek substancję pomocniczą
• Ciężkie zaburzenia czynności wątroby lub nerek
• Choroby związane z nadwrażliwością na światło, takie jak:
  • Porfiria skórna późna
  • Porfiria mieszana
  • Porfiria erytropoetyczna
  • Kseroderma pigmentosa
  • Fotodermatozy wielopostaciowe
• Toczeń rumieniowaty
• Albinizm
• Czerniak złośliwy lub rak płaskokomórkowy skóry w wywiadzie
• Nowotwory skóry w wywiadzie
• Jednoczesne leczenie cytostatykami lub promieniowaniem jonizującym
• Bezsoczewkowość
• Wiek poniżej 12 lat
• Ciąża i karmienie piersią

Przeciwwskazania do stosowania Oxsoralenu® obejmują szeroki zakres schorzeń i stanów klinicznych, co podkreśla konieczność dokładnej oceny pacjenta przed rozpoczęciem terapii PUVA.

Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności

Stosowanie terapii PUVA wymaga szczególnej ostrożności w następujących przypadkach:

• Pacjenci młodzi
• Pacjenci ze skórą typu I i II
• Pacjenci z nowotworami skóry w wywiadzie
• Pacjenci z rakiem podstawnokomórkowym, kolczystokomórkowym, melanozą Dubreuilh'a, leukodermią pochodzenia zakaźnego
• Przypadki opryszczki
• Pacjenci z zaćmą, zapaleniem naczyniówki i siatkówki, jaskrą
• Pacjenci z zaburzeniami układu sercowo-naczyniowego

Należy zwrócić szczególną uwagę na następujące aspekty:

• Konieczność stosowania skutecznej antykoncepcji u mężczyzn aktywnych seksualnie i kobiet w wieku rozrodczym
• Przeprowadzanie fotochemioterapii wyłącznie w wyspecjalizowanych ośrodkach z przeszkolonym personelem i odpowiednią aparaturą
• Stosowanie specjalnych lamp UV-A emitujących stałe dawki promieniowania UV-A, bez istotnej emisji promieniowania UV-B czy UV-C
• Używanie urządzeń do dokładnego pomiaru emitowanej energii (w J/cm²)
• Unikanie opalania się przez 24 godziny przed przeprowadzeniem testu wrażliwości
• Zakaz zwiększania dawki promieniowania w przypadku wystąpienia rumienia

Ochrona oczu jest kluczowa podczas terapii PUVA:

• Pacjenci powinni nosić okulary przeciwsłoneczne chroniące przed promieniowaniem UV-A przez co najmniej 8 godzin po przyjęciu leku
• Podczas naświetlania oczy muszą być osłonięte nieprzepuszczającym światła materiałem
• Konieczne jest przeprowadzanie badań wzroku przed rozpoczęciem leczenia i następnie w rocznych odstępach

Pacjenci powinni być poinformowani o ryzyku związanym z ekspozycją na promieniowanie słoneczne:

• Unikanie dłuższego przebywania na powietrzu oraz narażenia na działanie promieniowania słonecznego (nawet przez szyby) na 24 godziny przed i co najmniej 8 godzin po podaniu leku
• Zakaz opalania się przez cały czas trwania terapii
• Ryzyko ciężkich poparzeń i przedwczesnego starzenia się skóry
• Zwiększone ryzyko wystąpienia raka skóry

Dodatkowe środki ostrożności obejmują:

• Regularne badania krwi, badania przeciwciał przeciwjądrowych oraz badania czynności wątroby i nerek (na początku leczenia i co 6-12 miesięcy)
• Dokładne przykrywanie narządów płciowych podczas naświetlania, szczególnie u mężczyzn
• Monitorowanie pacjentów z padaczką ze względu na ryzyko wystąpienia ataków drgawek wywołanych migotaniem lamp UV-A

Interakcje z innymi produktami leczniczymi

Oxsoralen® może wchodzić w interakcje z wieloma lekami, co wymaga szczególnej uwagi przy jego stosowaniu:

• Fenytoina może zaburzać działanie metoksalenu
• Tolbutamid może prowadzić do zwiększenia fotowrażliwości przy jednoczesnym stosowaniu z metoksalenem
• Należy zachować ostrożność przy jednoczesnym stosowaniu:
  • Leków cytotoksycznych
  • Substancji uwrażliwiających na światło, takich jak: ditranol, smoła pogazowa i jej pochodne, gryzeofulwina, kwas naliksydowy, sulfonamidy, tetracykliny, pochodne chlorowcowanych salicyloanilidów, tiazydy, fenotiazyna, sulfonylomocznik
  • Niektórych barwników organicznych: błękit metylenowy, błękit toluidyny, róż bengalski, oranż metylowy
  • Doustnych leków przeciwzakrzepowych pochodnych kumaryny

Jednoczesne podawanie retynoidów jest możliwe i może zmniejszyć ryzyko nawrotu choroby.

Wpływ na płodność, ciążę i laktację

Oxsoralen® jest przeciwwskazany w okresie ciąży i karmienia piersią:

• Brak wystarczających danych dotyczących stosowania metoksalenu u kobiet ciężarnych
• Badania przedkliniczne wskazują na możliwość uszkodzenia płodu
• Nie wiadomo, czy metoksalen przenika do mleka ludzkiego

Kobiety w wieku rozrodczym i mężczyźni aktywni seksualnie powinni stosować skuteczną antykoncepcję podczas terapii Oxsoralenem®.

Działania niepożądane

Podczas stosowania Oxsoralenu® mogą wystąpić następujące działania niepożądane:

• Nowotwory: zwiększone ryzyko rozwoju raka płaskokomórkowego skóry, szczególnie w obrębie męskich narządów płciowych
• Zaburzenia krwi i układu limfatycznego: bardzo rzadko zmieniona morfologia krwi podczas długotrwałej terapii
• Zaburzenia układu nerwowego: niezbyt często ból głowy, nerwowość, bezsenność
• Zaburzenia żołądkowo-jelitowe: niezbyt często nudności i wymioty bezpośrednio po podaniu
• Zaburzenia wątroby i dróg żółciowych: bardzo rzadko uszkodzenia wątroby podczas długotrwałej terapii
• Zaburzenia skóry i tkanki podskórnej:
  • Niezbyt często: działania fototoksyczne jak rumień, wysypka pęcherzowa, świąd
  • Rzadko: zblaknięcie koloru włosów (odwracalne)
  • Podczas długoterminowej terapii: nadmierne rogowacenie, przedwczesne starzenie się skóry, plamy na skórze
• Zaburzenia nerek i układu moczowego: bardzo rzadko uszkodzenia nerek podczas długoterminowej terapii

Przedawkowanie

W przypadku ostrego przedawkowania Oxsoralenu® (przyjęcie dawki około 140 razy większej niż dawka terapeutyczna) mogą wystąpić następujące objawy:

• Nudności
• Gwałtowne wymioty
• Zawroty głowy

Postępowanie w przypadku przedawkowania:

• Wywołanie wymiotów u pacjenta
• Pozostawienie pacjenta w zaciemnionym pokoju przez co najmniej 24 godziny
• Monitorowanie czynności układu sercowo-naczyniowego

Mechanizm działania

Metoksalen (8-methoksypsoralen), substancja czynna Oxsoralenu®, należy do grupy furokumaryn. Pod wpływem długich fal promieniowania UV (UV-A, 320-400 nm) wywołuje odczyny fototoksyczne. Mechanizm działania obejmuje:

• Hamowanie syntezy naskórkowego DNA poprzez tworzenie podwójnego łańcucha, co prowadzi do zahamowania hiperproliferacji naskórka charakterystycznej dla łuszczycy
• Tworzenie kompleksu fotokumaryny z kwasem nukleinowym, który ma słabe właściwości wiążące
• Po aktywacji promieniowaniem UV-A, metoksalen tworzy kowalencyjne wiązania poprzeczne między dwoma łańcuchami DNA
• Działanie antyproliferatywne wynikające ze światłoprzewodnictwa
• Wywoływanie reakcji zapalnych, po których następuje zwiększenie syntezy melaniny i liczby melanocytów oraz zgrubienie warstwy rogowej naskórka

Zrozumienie złożonego mechanizmu działania Oxsoralenu® jest kluczowe dla właściwego stosowania leku i monitorowania pacjentów podczas terapii PUVA.

Stosowanie Oxsoralenu® w terapii PUVA wymaga ścisłego przestrzegania protokołu leczenia, regularnego monitorowania pacjenta oraz świadomości potencjalnych działań niepożądanych i interakcji lekowych. Skuteczność terapii musi być zawsze rozważana w kontekście potencjalnego ryzyka, szczególnie w przypadku długotrwałego stosowania.