Orfadin - nityzynon w leczeniu dziedzicznej tyrozynemii typu 1 (HT-1)

Wskazania do stosowania

Orfadin (nityzynon) jest wskazany do leczenia pacjentów dorosłych oraz dzieci i młodzieży (we wszystkich grupach wiekowych) z potwierdzoną diagnozą dziedzicznej tyrozynemii typu 1 (HT-1). Lek należy stosować równocześnie z dietą ograniczającą spożycie tyrozyny i fenyloalaniny.

Dziedziczna tyrozynemia typu 1 jest rzadką chorobą metaboliczną, w której organizm nie jest w stanie prawidłowo rozkładać aminokwasu tyrozyny. Prowadzi to do gromadzenia się toksycznych metabolitów, które mogą powodować poważne uszkodzenia wątroby, nerek i układu nerwowego.

Mechanizm działania

Nityzynon jest konkurencyjnym inhibitorem dioksygenazy 4-hydroksyfenylopirogronianu, enzymu uczestniczącego w szlaku katabolicznym tyrozyny. Poprzez hamowanie tego enzymu, nityzynon zapobiega gromadzeniu się toksycznych metabolitów tyrozyny (maleiloacetooctanu i fumaryloacetooctanu) u pacjentów z HT-1. Zapobiega to ich przekształcaniu w szkodliwe związki, takie jak bursztynyloaceton, który hamuje syntezę hemu i prowadzi do kumulacji kwasu 5-aminolewulinowego.

Dzięki temu mechanizmowi działania, nityzynon skutecznie przeciwdziała patologicznym procesom biochemicznym leżącym u podłoża HT-1, zmniejszając ryzyko powikłań tej choroby.

Dawkowanie i sposób podawania

Leczenie nityzynonem powinno być rozpoczynane i prowadzone pod nadzorem lekarza doświadczonego w leczeniu pacjentów z HT-1. Kluczowe jest jak najwcześniejsze rozpoczęcie terapii, aby zwiększyć szanse przeżycia i uniknąć poważnych powikłań, takich jak niewydolność wątroby, nowotwór wątroby czy choroba nerek.

Zalecana początkowa dawka nityzynonu dla dzieci i dorosłych wynosi 1 mg/kg masy ciała na dobę, podawana doustnie. Dawkę należy dostosować indywidualnie dla każdego pacjenta. Preferowane jest podawanie leku raz na dobę, jednak u pacjentów o masie ciała poniżej 20 kg zaleca się podzielenie dawki dobowej na dwie porcje ze względu na ograniczone dane w tej grupie.

Tabela 1. Dawkowanie nityzynonu u pacjentów z HT-1

W trakcie leczenia konieczne jest regularne monitorowanie parametrów biochemicznych, takich jak poziom bursztynyloacetonu w moczu, α-fetoproteiny w surowicy oraz wykonywanie testów wątrobowych. Na podstawie tych wyników może być konieczna modyfikacja dawki:

• Jeśli po miesiącu leczenia bursztynyloaceton jest nadal obecny w moczu, należy zwiększyć dawkę do 1,5 mg/kg mc./dobę
• W przypadku niezadowalającej odpowiedzi biochemicznej, dawkę można zwiększyć maksymalnie do 2 mg/kg mc./dobę
• Przy zadowalającej odpowiedzi, dawkę modyfikuje się jedynie w przypadku zwiększenia masy ciała pacjenta

Nityzynon jest dostępny w postaci kapsułek o różnej zawartości substancji czynnej (2 mg, 5 mg, 10 mg lub 20 mg), co umożliwia precyzyjne dostosowanie dawki. W przypadku trudności z połykaniem, kapsułkę można otworzyć i wymieszać jej zawartość z niewielką ilością wody lub mieszanki dietetycznej bezpośrednio przed podaniem.

Monitorowanie leczenia

W trakcie terapii nityzynonem konieczne jest ścisłe monitorowanie pacjenta, obejmujące:

• Regularne badania okulistyczne z użyciem lampy szczelinowej
• Kontrolę przestrzegania diety ubogiej w tyrozynę i fenyloalaninę
• Pomiary stężenia tyrozyny w osoczu
• Ocenę czynności wątroby (testy wątrobowe, obrazowanie wątroby)
• Monitorowanie stężenia α-fetoproteiny w surowicy
• Kontrolę morfologii krwi (liczba płytek krwi i białych krwinek)

Wizyty kontrolne powinny odbywać się co 6 miesięcy, a w przypadku wystąpienia działań niepożądanych - częściej.

Przeciwwskazania i środki ostrożności

Jedynym bezwzględnym przeciwwskazaniem do stosowania nityzynonu jest nadwrażliwość na substancję czynną lub którąkolwiek substancję pomocniczą.

Należy zachować szczególną ostrożność w następujących sytuacjach:

• U pacjentów z zaburzeniami widzenia - konieczna jest niezwłoczna konsultacja okulistyczna
• Przy poziomie tyrozyny w osoczu przekraczającym 500 µg/l - należy wprowadzić bardziej restrykcyjną dietę
• W przypadku wzrostu stężenia α-fetoproteiny lub pojawienia się guzków w wątrobie - konieczne jest wykluczenie nowotworu wątroby
• U pacjentów z trombocytopenią lub leukopenią

Nityzynon może wywierać niewielki wpływ na zdolność prowadzenia pojazdów i obsługiwania maszyn, szczególnie w przypadku wystąpienia działań niepożądanych dotyczących wzroku.

Interakcje lekowe

Nie przeprowadzono szczegółowych badań dotyczących interakcji nityzynonu z innymi lekami. Wiadomo jednak, że nityzynon jest metabolizowany przez enzym CYP3A4, co może prowadzić do interakcji z inhibitorami lub induktorami tego enzymu. W takich przypadkach może być konieczna modyfikacja dawki nityzynonu.

Badania in vitro sugerują, że nityzynon nie hamuje metabolizmu innych leków metabolizowanych przez enzymy CYP1A2, 2C9, 2C19, 2D6, 2E1 lub 3A4.

Nityzynon może być podawany z jedzeniem, jeśli taki sposób podawania został ustalony na początku leczenia.

Stosowanie w ciąży i podczas karmienia piersią

Brak jest wystarczających danych dotyczących bezpieczeństwa stosowania nityzynonu u kobiet w ciąży. Badania na zwierzętach wykazały szkodliwy wpływ na reprodukcję. Z tego powodu nie zaleca się stosowania leku w okresie ciąży, chyba że stan kliniczny kobiety wymaga podawania nityzynonu.

Nie wiadomo, czy nityzynon przenika do mleka ludzkiego. Ze względu na potencjalne ryzyko dla dziecka, matki przyjmujące nityzynon nie powinny karmić piersią.

Działania niepożądane

Najczęstsze działania niepożądane związane ze stosowaniem nityzynonu wynikają z podwyższonego stężenia tyrozyny i dotyczą przede wszystkim oczu:

• Zapalenie spojówek
• Zmętnienie rogówki
• Zapalenie rogówki
• Światłowstręt
• Ból oka

Inne częste działania niepożądane obejmują zaburzenia hematologiczne:

• Trombocytopenia
• Leukopenia
• Granulocytopenia

Niezbyt często obserwuje się złuszczające zapalenie skóry, wysypkę rumieniowatą i świąd.

Większość działań niepożądanych ustępuje w trakcie kontynuacji leczenia nityzynonem i przy odpowiednim dostosowaniu diety ograniczającej spożycie tyrozyny i fenyloalaniny.

Przedawkowanie

Przypadkowe spożycie nityzynonu przez osobę na diecie bez ograniczenia podaży tyrozyny i fenyloalaniny może prowadzić do znacznego podwyższenia poziomu tyrozyny w organizmie. Skutkuje to toksycznym wpływem na oczy, skórę i układ nerwowy. W przypadku przedawkowania kluczowe jest ograniczenie podaży tyrozyny i fenyloalaniny w diecie. Nie ma specyficznego antidotum dla nityzynonu.

Podsumowanie

Nityzynon (Orfadin) jest skutecznym lekiem w terapii dziedzicznej tyrozynemii typu 1, znacząco poprawiającym rokowanie pacjentów z tym rzadkim schorzeniem metabolicznym. Kluczowe dla powodzenia leczenia jest jego wczesne rozpoczęcie, ścisłe monitorowanie parametrów biochemicznych oraz jednoczesne stosowanie odpowiedniej diety. Mimo potencjalnych działań niepożądanych, korzyści z terapii nityzynonem znacznie przewyższają ryzyko, umożliwiając pacjentom z HT-1 prowadzenie względnie normalnego życia.