Ocaliva - kwas obetycholowy w leczeniu pierwotnego żółciowego zapalenia dróg żółciowych

Wskazania do stosowania

Ocaliva (kwas obetycholowy) jest wskazana w leczeniu pierwotnego żółciowego zapalenia dróg żółciowych (znanego również jako pierwotna marskość żółciowa wątroby) u dorosłych pacjentów:

• w skojarzeniu z kwasem ursodeoksycholowym (UDCA) u pacjentów z niedostateczną odpowiedzią na UDCA
• w monoterapii u pacjentów z nietolerancją UDCA

Lek działa poprzez selektywną i silną aktywację receptora farnezoidowego X (FXR), który odgrywa kluczową rolę w regulacji syntezy kwasów żółciowych, procesów zapalnych, zwłóknienia oraz szlaków metabolicznych w wątrobie i jelitach.

Dawkowanie i sposób podawania

Tabela 1. Schemat dawkowania leku Ocaliva

Tabletki można przyjmować niezależnie od posiłków. W przypadku jednoczesnego stosowania żywic wiążących kwasy żółciowe, Ocalivę należy podać co najmniej 4-6 godzin przed lub po przyjęciu żywicy.

Nie ma konieczności dostosowywania dawki UDCA u pacjentów przyjmujących jednocześnie kwas obetycholowy.

Postępowanie w przypadku silnego świądu:

• Rozważyć jednoczesne stosowanie żywic wiążących kwasy żółciowe lub leków przeciwhistaminowych
• Zmniejszyć dawkę:
  • do 5 mg co drugi dzień (przy nietolerancji dawki 5 mg raz na dobę)
  • do 5 mg raz na dobę (przy nietolerancji dawki 10 mg raz na dobę)
• Czasowo przerwać stosowanie leku na okres do 2 tygodni, następnie wznowić leczenie w zmniejszonej dawce
• Stopniowo zwiększać dawkę do 10 mg raz na dobę, jeśli jest tolerowana
• Rozważyć przerwanie leczenia w przypadku utrzymującego się, nieakceptowalnego świądu

Dostosowanie dawkowania u pacjentów z zaburzeniami czynności wątroby o nasileniu umiarkowanym do ciężkiego (klasa B i C w skali Child-Pugha):

• Dawka początkowa: 5 mg raz w tygodniu
• Po 3 miesiącach, jeśli nie osiągnięto odpowiedniej redukcji aktywności fosfatazy zasadowej lub stężenia bilirubiny całkowitej:
  • Zwiększyć do 5 mg dwa razy w tygodniu (odstęp między dawkami co najmniej 3 dni)
  • Następnie do 10 mg dwa razy w tygodniu (odstęp między dawkami co najmniej 3 dni)

Nie ma konieczności dostosowywania dawki u pacjentów w podeszłym wieku (≥65 lat) oraz u osób z łagodnymi i umiarkowanymi zaburzeniami czynności nerek.

Dawkowanie Ocalivy należy dostosowywać indywidualnie, biorąc pod uwagę tolerancję leku, występowanie działań niepożądanych (szczególnie świądu) oraz stopień zaawansowania choroby wątroby. Kluczowe jest monitorowanie pacjenta i odpowiednie modyfikowanie terapii.

Przeciwwskazania

Stosowanie leku Ocaliva jest przeciwwskazane w następujących przypadkach:

• Nadwrażliwość na kwas obetycholowy lub którąkolwiek substancję pomocniczą
• Całkowita niedrożność dróg żółciowych

Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności

Zdarzenia niepożądane związane z czynnością wątroby:

U pacjentów stosujących kwas obetycholowy zaobserwowano:

• Zwiększenie stężenia aminotransferazy alaninowej (AlAT) i asparaginianowej (AspAT)
• Kliniczne objawy dekompensacji wątroby

Zdarzenia te mogą wystąpić już w pierwszym miesiącu leczenia, szczególnie przy stosowaniu dawek większych niż maksymalna zalecana dawka 10 mg raz na dobę.

Zalecenia:

• Regularne monitorowanie wyników testów biochemicznych wątroby
• Dostosowanie dawki u pacjentów z umiarkowanymi i ciężkimi zaburzeniami czynności wątroby

Świąd:

Silny świąd zgłoszono u 23% pacjentów stosujących dawkę 10 mg, 19% pacjentów z grupy dostosowywania dawki i 7% pacjentów otrzymujących placebo. Mediana czasu do wystąpienia silnego świądu wynosiła odpowiednio 11, 158 i 75 dni.

Konieczne jest ścisłe monitorowanie pacjentów pod kątem zdarzeń niepożądanych związanych z czynnością wątroby oraz występowania świądu. W razie potrzeby należy wdrożyć odpowiednie postępowanie, w tym modyfikację dawkowania lub przerwanie leczenia.

Interakcje z innymi produktami leczniczymi

Wpływ kwasu obetycholowego na inne leki:

• Warfaryna: Możliwe zmniejszenie wartości INR. Zaleca się ścisłe monitorowanie INR i dostosowanie dawki warfaryny w razie potrzeby.
• Substraty CYP1A2: Możliwe zwiększenie ekspozycji na leki metabolizowane przez CYP1A2. Szczególną ostrożność należy zachować w przypadku leków o wąskim indeksie terapeutycznym (np. teofilina, tizanidyna).

Wpływ innych leków na kwas obetycholowy:

• Żywice wiążące kwasy żółciowe: Mogą zmniejszać skuteczność kwasu obetycholowego poprzez zmniejszenie jego absorpcji. Zaleca się zachowanie odstępu co najmniej 4-6 godzin między przyjmowaniem tych leków.

Przy stosowaniu Ocalivy należy zwrócić szczególną uwagę na potencjalne interakcje z warfaryną, substratami CYP1A2 oraz żywicami wiążącymi kwasy żółciowe. Konieczne może być dostosowanie dawkowania lub monitorowanie efektów terapeutycznych tych leków.

Wpływ na płodność, ciążę i laktację

Ciąża: Brak danych dotyczących stosowania kwasu obetycholowego u kobiet w ciąży. Badania na zwierzętach nie wykazały szkodliwego wpływu na reprodukcję. Nie zaleca się stosowania leku w okresie ciąży.

Karmienie piersią: Nie wiadomo, czy kwas obetycholowy przenika do mleka kobiecego. Na podstawie badań na zwierzętach nie przewiduje się wpływu na karmienie piersią lub rozwój dziecka. Należy podjąć decyzję o przerwaniu karmienia piersią lub leczenia, biorąc pod uwagę korzyści dla matki i dziecka.

Płodność: Brak danych dotyczących wpływu na płodność u ludzi. Badania na zwierzętach nie wykazały wpływu na płodność lub reprodukcję.

Stosowanie Ocalivy u kobiet w ciąży i karmiących piersią powinno być starannie rozważone, biorąc pod uwagę potencjalne korzyści i ryzyko. Brak jest dowodów na negatywny wpływ leku na płodność.

Działania niepożądane

Najczęściej zgłaszane działania niepożądane to:

• Świąd (63%)
• Zmęczenie (22%)

Inne często występujące działania niepożądane:

• Zaburzenia endokrynologiczne: nieprawidłowości w czynności tarczycy
• Zaburzenia układu nerwowego: zawroty głowy
• Zaburzenia serca: kołatanie serca
• Zaburzenia układu oddechowego: ból jamy ustnej i gardła
• Zaburzenia żołądka i jelit: bóle brzucha, dyskomfort, zaparcia
• Zaburzenia skóry: wypryski, wysypka
• Zaburzenia mięśniowo-szkieletowe: ból stawów
• Zaburzenia ogólne: obrzęk obwodowy, gorączka

Podczas leczenia Ocalivą należy zwrócić szczególną uwagę na występowanie świądu i zmęczenia, które są najczęstszymi działaniami niepożądanymi. Pacjenci powinni być monitorowani pod kątem szerokiego spektrum potencjalnych działań niepożądanych, obejmujących różne układy i narządy.

Przedawkowanie

W przypadku przedawkowania kwasu obetycholowego mogą wystąpić:

• Świąd
• Odwracalne zwiększenie aktywności aminotransferaz wątrobowych
• Zdarzenia niepożądane związane z czynnością wątroby (np. wodobrzusze, zaostrzenie pierwotnego żółciowego zapalenia dróg żółciowych, pojawienie się żółtaczki)
• Wzrost aktywności aminotransferaz i podwyższone stężenie bilirubiny (do wartości ponad 3-krotnie powyżej górnej granicy normy)

Postępowanie w przypadku przedawkowania:

• Stała obserwacja pacjenta
• Wdrożenie odpowiedniego leczenia podtrzymującego

Przedawkowanie Ocalivy może prowadzić do poważnych zaburzeń czynności wątroby. W takim przypadku kluczowe jest szybkie wdrożenie intensywnego monitorowania i leczenia podtrzymującego.

Właściwości farmakodynamiczne i mechanizm działania

Kwas obetycholowy jest selektywnym i silnym agonistą receptora farnezoidowego X (FXR), który ulega znacznej ekspresji w wątrobie i jelitach. Aktywacja FXR prowadzi do:

• Zmniejszenia wewnątrzkomórkowego stężenia kwasów żółciowych w hepatocytach poprzez:
  • Zahamowanie syntezy de novo z cholesterolu
  • Zwiększenie transportu kwasów żółciowych z hepatocytów
• Zmniejszenia ogólnej puli krążących kwasów żółciowych
• Zmniejszenia ekspozycji wątroby na kwasy żółciowe

Receptor FXR odgrywa kluczową rolę w regulacji szlaków związanych z:

• Syntezą kwasów żółciowych
• Powstawaniem stanu zapalnego
• Zwłóknieniem
• Szlakami metabolicznymi

Mechanizm działania Ocalivy opiera się na selektywnej aktywacji receptora FXR, co prowadzi do kompleksowej regulacji metabolizmu kwasów żółciowych i procesów patologicznych w wątrobie. To wielokierunkowe działanie czyni lek skutecznym w leczeniu pierwotnego żółciowego zapalenia dróg żółciowych.

Skład

Ocaliva dostępna jest w postaci tabletek powlekanych zawierających:

• 5 mg kwasu obetycholowego
• 10 mg kwasu obetycholowego

Dostępność dwóch dawek leku umożliwia dostosowanie terapii do indywidualnych potrzeb pacjenta i stopnia zaawansowania choroby.