Nidrazid - charakterystyka leku przeciwgruźliczego

Wskazania do stosowania

Nidrazid (izoniazyd) jest wskazany w leczeniu wszystkich postaci gruźlicy i pozapłucnej. Może być również stosowany profilaktycznie w przypadku gruźlicy płucnej. Lek jest przeznaczony dla dorosłych oraz dzieci powyżej 3. roku życia. Przed rozpoczęciem terapii zaleca się wykonanie testu wrażliwości prątków na izoniazyd.

Izoniazyd wykazuje selektywne działanie bakteriobójcze wobec aktywnie namnażających się prątków gruźlicy (Mycobacterium tuberculosis), zarówno wewnątrz- jak i zewnątrzkomórkowo. Na formy nieaktywne działa bakteriostatycznie. Ze względu na szybkie nabywanie oporności przez prątki, izoniazyd stosuje się zwykle w skojarzeniu z innymi lekami przeciwgruźliczymi. Monoterapia izoniazydem jest dopuszczalna jedynie w profilaktyce.

Dawkowanie i sposób podawania

Dawkowanie należy dostosować indywidualnie w zależności od masy ciała pacjenta i funkcji nerek.

Nidrazid powinien być przyjmowany raz dziennie, na czczo (minimum 30 minut przed posiłkiem lub 2 godziny po posiłku). W razie trudności z połknięciem, tabletkę można rozkruszyć. Aby zapobiec neuropatii, zaleca się jednoczesne stosowanie pirydoksyny (witaminy B6) w dawce 10 mg dziennie. W przypadku wystąpienia zapalenia nerwu, dawkę pirydoksyny należy zwiększyć do 50 mg/dobę.

U pacjentów z zaburzeniami czynności nerek modyfikacja dawki jest konieczna tylko przy znacznym upośledzeniu funkcji tego narządu. Przy klirensie kreatyniny poniżej 10 ml/min lub w przypadku bezmoczu, dawkę należy zmniejszyć o połowę.

Przeciwwskazania

Stosowanie Nidrazidu jest przeciwwskazane w następujących przypadkach:

• Nadwrażliwość na izoniazyd lub którąkolwiek substancję pomocniczą
• Ciężka niewydolność wątroby
• Polekowa niewydolność wątroby

Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności

Podczas terapii Nidrazidem należy zachować szczególną ostrożność u pacjentów z:

• Padaczką
• Psychozą
• Skłonnością do krwawień
• Zapaleniem nerwu
• Zaburzeniami czynności wątroby w wywiadzie
• AIDS
• W podeszłym wieku

Ze względu na potencjalne działania niepożądane, zaleca się regularne monitorowanie czynności wątroby, zwłaszcza jeśli pacjent zgłasza dolegliwości. Podczas leczenia większymi dawkami izoniazydu może wystąpić niedobór pirydoksyny, co może nasilać niektóre działania niepożądane. Dlatego zaleca się suplementację witaminy B6.

W trakcie terapii Nidrazidem należy całkowicie zrezygnować ze spożywania alkoholu. Pacjenci powinni być poinformowani o możliwości wystąpienia ciężkich reakcji skórnych, takich jak zespół Stevensa-Johnsona (SJS) czy toksyczna nekroliza naskórka (TEN). W przypadku pojawienia się objawów tych zespołów, należy natychmiast skonsultować się z lekarzem i przerwać leczenie izoniazydem, jeśli nie można ustalić innej przyczyny objawów.

Podczas leczenia lekami przeciwgruźliczymi obserwowano również ciężkie, uogólnione reakcje nadwrażliwości, w tym zespół DRESS (wysypka polekowa z eozynofilią i objawami ogólnymi). Wczesne objawy nadwrażliwości, takie jak gorączka, powiększenie węzłów chłonnych czy zaburzenia w badaniach laboratoryjnych (eozynofilia, zaburzenia czynności wątroby) mogą wystąpić bez wyraźnej wysypki. W takich przypadkach pacjent powinien niezwłocznie skontaktować się z lekarzem.

Interakcje z innymi produktami leczniczymi

Nidrazid wchodzi w liczne interakcje z innymi lekami, co wymaga szczególnej uwagi podczas terapii skojarzonej:

• Pirydoksyna zmniejsza toksyczność izoniazydu
• Alkohol nasila działanie toksyczne leku
• Izoniazyd hamuje metabolizm wątrobowy wielu leków, nasilając ich działanie i toksyczność (np. leki przeciwpadaczkowe, doustne antykoagulanty, niektóre benzodiazepiny)
• Ryfampicyna stosowana jednocześnie z izoniazydem zwiększa ryzyko hepatotoksyczności
• Cykloseryna i disulfiram nasilają działania niepożądane ze strony OUN
• Leki zobojętniające zawierające glin zmniejszają wchłanianie izoniazydu
• Silne induktory enzymów wątrobowych (np. barbiturany) mogą zmniejszać stężenie izoniazydu w osoczu
• Izoniazyd może obniżać stężenie ketokonazolu w osoczu
• Długotrwałe stosowanie izoniazydu przed zabiegiem chirurgicznym może przedłużać działanie alfentanylu

Pacjenci stosujący Nidrazid powinni unikać pokarmów bogatych w tyraminę i histaminę (np. sery, ryby, czerwone wino).

Ciąża i karmienie piersią

Stosowanie Nidrazidu w ciąży jest możliwe, jeśli korzyści przewyższają potencjalne ryzyko. W takim przypadku zaleca się jednoczesne podawanie pirydoksyny. Izoniazyd przenika do mleka kobiecego w niewielkich ilościach. Stosowanie leku nie jest wskazaniem do przerwania karmienia piersią, jednak należy uważnie obserwować dziecko pod kątem potencjalnych objawów toksyczności.

Działania niepożądane

Najczęstsze działania niepożądane Nidrazidu dotyczą układu nerwowego i czynności wątroby. Ich częstość i nasilenie wzrasta wraz z dawką leku. Szczególnie narażeni są pacjenci w złym stanie ogólnym, z chorobami metabolicznymi, nadczynnością tarczycy, niewydolnością nerek oraz osoby tzw. "wolno acetylujące".

Do najważniejszych działań niepożądanych należą:

• Zaburzenia krwi i układu chłonnego (bardzo rzadko): agranulocytoza, niedokrwistość hemolityczna, niedokrwistość syderoblastyczna, niedokrwistość aplastyczna, trombocytopenia, eozynofilia, limfadenopatia
• Zaburzenia układu immunologicznego (bardzo rzadko): zespół toczniopodobny
• Zaburzenia metabolizmu i odżywiania: niedobór pirydoksyny (często), jadłowstręt, pelagra (rzadko)
• Zaburzenia psychiczne: zaburzenia psychiczne, psychoza (często)
• Zaburzenia układu nerwowego: neuropatia obwodowa, ból głowy, zawroty głowy (często), skurcze mięśni, zapalenie nerwu wzrokowego (rzadko)
• Zaburzenia żołądka i jelit: nudności, wymioty, niestrawność (często)
• Zaburzenia wątroby i dróg żółciowych: żółtaczka, zapalenie wątroby (niezbyt często)
• Zaburzenia skóry i tkanki podskórnej: reakcje alergiczne, pokrzywka, świąd, wyprysk, wysypka, rumień (rzadko)
• Zaburzenia ogólne: zmęczenie, osłabienie, gorączka (niezbyt często)

Szczególną uwagę należy zwrócić na objawy hepatotoksyczności, które mogą obejmować zwiększenie aktywności aminotransferaz, hiperbilirubinemię, żółtaczkę i zapalenie wątroby o różnym nasileniu. Wczesne objawy to jadłowstręt, nudności, zmęczenie i osłabienie. W przypadku wystąpienia objawów jawnego klinicznie zapalenia wątroby konieczne jest natychmiastowe przerwanie stosowania leku.

Przedawkowanie

Przedawkowanie Nidrazidu może prowadzić do zmniejszenia stężenia pirydoksyny i kwasu γ-aminomasłowego, co objawia się skurczami mięśni. Objawy kliniczne pojawiają się w ciągu 30 minut do 3 godzin po przyjęciu leku. W lżejszych przypadkach występują nudności, wymioty i wysypka skórna. Cięższe przypadki mogą objawiać się zaburzeniami układu nerwowego, kwasicą metaboliczną i hiperglikemią.

Leczenie przedawkowania obejmuje:

• Płukanie żołądka
• Leczenie podtrzymujące
• Dożylne podawanie pirydoksyny w dawce odpowiadającej przyjętej dawce izoniazydu
• Dożylne podawanie diazepamu w celu kontroli skurczów mięśni
• Korektę kwasicy metabolicznej za pomocą wodorowęglanu sodu
• W ciężkich przypadkach - hemodializę

Nie istnieje swoista odtrutka na przedawkowanie izoniazydu.

Nidrazid jest skutecznym lekiem przeciwgruźliczym, jednak jego stosowanie wymaga ścisłego nadzoru lekarskiego ze względu na potencjalne działania niepożądane i liczne interakcje z innymi lekami. Kluczowe znaczenie ma właściwe dawkowanie, monitorowanie pacjenta oraz edukacja w zakresie możliwych objawów niepożądanych i konieczności natychmiastowego zgłaszania ich lekarzowi prowadzącemu.