Folik - kwas foliowy w profilaktyce wad cewy nerwowej

Folik to preparat zawierający kwas foliowy, stosowany w celu zapobiegania niedoborom tego składnika u kobiet planujących ciążę oraz we wczesnym okresie ciąży. Głównym celem suplementacji kwasem foliowym jest zmniejszenie ryzyka powstawania wad cewy nerwowej u płodu.

Wskazania do stosowania

Folik jest wskazany w profilaktyce niedoborów kwasu foliowego u kobiet w okresie prekoncepcyjnym oraz w pierwszym trymestrze ciąży. Suplementacja ma na celu redukcję ryzyka wystąpienia wad cewy nerwowej u potomstwa.

Odpowiednia podaż kwasu foliowego jest szczególnie istotna w okresie około miesiąca przed poczęciem oraz w pierwszych tygodniach ciąży, kiedy dochodzi do formowania się cewy nerwowej płodu. Badania epidemiologiczne potwierdzają, że suplementacja kwasem foliowym w tym okresie znacząco obniża ryzyko wystąpienia wad wrodzonych układu nerwowego.

Dawkowanie i sposób podawania

Tabela 1. Schemat dawkowania preparatu Folik

Zalecana dawka kwasu foliowego wynosi 0,4 mg na dobę, co odpowiada jednej tabletce preparatu Folik. Suplementację należy rozpocząć przynajmniej miesiąc przed planowanym poczęciem i kontynuować przez cały pierwszy trymestr ciąży.

Przeciwwskazania

Jedynym bezwzględnym przeciwwskazaniem do stosowania preparatu Folik jest nadwrażliwość na kwas foliowy lub którąkolwiek z substancji pomocniczych zawartych w produkcie. W przypadku wystąpienia reakcji alergicznej należy natychmiast przerwać stosowanie leku i skonsultować się z lekarzem.

Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności

Stosowanie kwasu foliowego w dawkach przekraczających 0,4 mg na dobę, poza okresem ciąży i laktacji, wymaga uprzedniego wykluczenia niedokrwistości megaloblastycznej. Jest to istotne, ponieważ kwas foliowy podany bez jednoczesnej suplementacji witaminy B12 może maskować objawy hematologiczne tej choroby, nie hamując przy tym postępu objawów neurologicznych.

Kobiety, które w przeszłości urodziły dziecko z wadą cewy nerwowej, są obciążone zwiększonym ryzykiem wystąpienia tej wady u kolejnego potomstwa. W takich przypadkach zaleca się konsultację genetyczną przed kolejną ciążą oraz stosowanie kwasu foliowego w zwiększonej dawce 4-5 mg na dobę przez co najmniej 3 miesiące przed planowaną ciążą.

Kwas foliowy nie wpływa lub wywiera nieistotny wpływ na zdolność prowadzenia pojazdów i obsługiwania maszyn.

Interakcje z innymi lekami

Istnieje szereg leków i substancji, które mogą wchodzić w interakcje z kwasem foliowym:

• Doustne środki antykoncepcyjne, leki przeciwgruźlicze, alkohol etylowy oraz żywice jonowymienne stosowane w leczeniu hiperlipidemii mogą zmniejszać skuteczność preparatów kwasu foliowego poprzez zwiększenie jego metabolizmu lub zmniejszenie wchłaniania.
• Antagoniści kwasu foliowego (np. sulfonamidy, trimetoprim, pirymetamina, sulfasalazyna) oraz niektóre leki przeciwnowotworowe (np. metotreksat) mogą zaburzać proces przekształcania kwasu foliowego do jego aktywnej formy, zmniejszając tym samym jego skuteczność.
• Leki przeciwpadaczkowe (fenobarbital, fenytoina, prymidon) - kwas foliowy może wpływać na ich działanie, normalizując (zwiększając) szybkość ich metabolizmu. W takich przypadkach konieczne może być monitorowanie stężenia tych leków we krwi i ewentualna modyfikacja dawkowania.

W przypadku stosowania wymienionych leków, należy skonsultować się z lekarzem w celu ustalenia optymalnego schematu suplementacji kwasem foliowym.

Stosowanie w ciąży i podczas karmienia piersią

Kwas foliowy jest bezpieczny i zalecany do stosowania w okresie ciąży. Badania epidemiologiczne potwierdzają, że suplementacja kwasem foliowym w okresie przedkoncepcyjnym i w pierwszych tygodniach ciąży znacząco zmniejsza ryzyko wystąpienia wad cewy nerwowej u płodu.

Kwas foliowy przenika do mleka kobiecego, jednak nie stwierdzono jego niekorzystnego wpływu na dzieci karmione piersią. Preparat Folik może być bezpiecznie stosowany w okresie laktacji.

Działania niepożądane

Kwas foliowy rzadko wywołuje działania niepożądane. Najczęściej obserwowane reakcje to:

• Zaburzenia układu immunologicznego: niezbyt często występujące skórne reakcje alergiczne (wysypka, świąd)
• Zaburzenia żołądka i jelit: rzadko występujące gorzki smak w ustach, wzdęcia, nudności, wymioty, biegunka
• Zaburzenia psychiczne: rzadko występujący brak łaknienia, trudności w zasypianiu, senność, nadmierna pobudliwość nerwowa, depresja

Bardzo rzadko mogą wystąpić ciężkie reakcje alergiczne w postaci obrzęku naczynioruchowego lub skurczu oskrzeli. W przypadku zaobserwowania takich objawów należy natychmiast przerwać stosowanie leku i skontaktować się z lekarzem.

Przedawkowanie

Dotychczas nie opisano przypadków ostrego przedawkowania kwasu foliowego, dlatego obraz kliniczny takiego stanu nie jest znany. W przypadku przyjęcia dawki znacznie przekraczającej zalecaną, wskazane jest wywołanie wymiotów i obserwacja pacjenta. W razie konieczności należy wdrożyć odpowiednie leczenie objawowe pod nadzorem lekarza.

Mechanizm działania

Kwas foliowy (kwas petroiloglutaminowy) i inne foliany pełnią rolę koenzymów w reakcjach przenoszenia grup jednowęglowych. Uczestniczą w procesie biosyntezy zasad purynowych i pirymidynowych, niezbędnych do syntezy DNA i RNA. W organizmie kwas foliowy jest przekształcany do kwasu folinowego (FH4), który stanowi właściwą substancję aktywną.

Kwas foliowy, wraz z witaminą B12 i witaminą B6, uczestniczy w metabolizmie homocysteiny. Pełni rolę donora grupy metylowej dla homocysteiny podczas jej przekształcenia w metioninę, co prowadzi do obniżenia stężenia homocysteiny we krwi. Wysokie stężenie homocysteiny jest uznawane za niezależny czynnik ryzyka chorób układu krążenia związanych z miażdżycą, choć rola suplementacji kwasem foliowym w profilaktyce tych schorzeń wymaga jeszcze potwierdzenia w dalszych badaniach klinicznych.

Skład preparatu

Jedna tabletka preparatu Folik zawiera 0,4 mg kwasu foliowego jako substancję czynną.

Folik stanowi skuteczne i bezpieczne narzędzie w profilaktyce wad cewy nerwowej u płodu. Odpowiednia suplementacja kwasem foliowym w okresie przedkoncepcyjnym i we wczesnej ciąży jest kluczowym elementem opieki nad kobietą planującą macierzyństwo.