Folik - kwas foliowy w profilaktyce wad cewy nerwowej

Folik to preparat zawierający kwas foliowy, który odgrywa kluczową rolę w profilaktyce wad cewy nerwowej u płodu. Lek ten jest szczególnie istotny dla kobiet planujących ciążę oraz w pierwszym trymestrze ciąży.

Wskazania do stosowania

Głównym wskazaniem do stosowania preparatu Folik jest zapobieganie niedoborom kwasu foliowego u kobiet w okresie przedkoncepcyjnym oraz we wczesnej ciąży. Suplementacja kwasem foliowym ma na celu zmniejszenie ryzyka wystąpienia wad cewy nerwowej u potomstwa.

Badania kliniczne potwierdziły, że odpowiednia podaż kwasu foliowego w okresie około miesiąca przed poczęciem oraz w pierwszym trymestrze ciąży znacząco redukuje ryzyko wystąpienia wad cewy nerwowej u płodu.

Dawkowanie i sposób podawania

Tabela 1. Schemat dawkowania preparatu Folik

W przypadku kobiet, które wcześniej urodziły dziecko z wadą cewy nerwowej, zaleca się stosowanie wyższych dawek kwasu foliowego (4-5 mg/dobę) przez co najmniej 3 miesiące przed planowaną ciążą. Takie pacjentki powinny również skorzystać z porady genetycznej przed kolejną ciążą.

Przeciwwskazania

Jedynym bezwzględnym przeciwwskazaniem do stosowania preparatu Folik jest nadwrażliwość na kwas foliowy lub którąkolwiek z substancji pomocniczych zawartych w preparacie.

Ostrzeżenia i środki ostrożności

Stosowanie kwasu foliowego w dawkach przekraczających 0,4 mg/dobę, poza okresem ciąży i laktacji, wymaga uprzedniego wykluczenia niedokrwistości megaloblastycznej. Jest to istotne, ponieważ kwas foliowy zastosowany w tej chorobie bez jednoczesnej suplementacji witaminy B12 mógłby złagodzić objawy hematologiczne, maskując postęp choroby, nie powstrzymując jednak dalszego rozwoju objawów neurologicznych.

Kwas foliowy nie wpływa lub wywiera nieistotny wpływ na zdolność prowadzenia pojazdów i obsługiwania maszyn.

Interakcje z innymi lekami

Skuteczność preparatów kwasu foliowego może być zmniejszona przez:

• Doustne środki antykoncepcyjne (estrogeny)
• Preparaty przeciwgruźlicze
• Etanol
• Żywice jonowymienne stosowane w hiperlipidemii
• Antagoniści kwasu foliowego (sulfonamidy, trimetoprim, pirymetamina, sulfasalazyna)
• Preparaty przeciwnowotworowe (metotreksat)

Szczególną uwagę należy zwrócić na interakcję z preparatami przeciwdrgawkowymi (fenobarbital, fenytoina, prymidon). Kwas foliowy może wpływać na ich działanie, normalizując (zwiększając) szybkość metabolizmu tych preparatów. W takich przypadkach konieczne jest monitorowanie stężenia leków przeciwdrgawkowych we krwi i ewentualne zwiększenie ich dawki, aby uniknąć napadów padaczki.

Stosowanie w ciąży i podczas karmienia piersią

Preparat Folik może być bezpiecznie stosowany zarówno w okresie ciąży, jak i podczas karmienia piersią. Badania epidemiologiczne nie wykazały szkodliwego działania kwasu foliowego na przebieg ciąży lub stan zdrowia płodu/noworodka. Co więcej, suplementacja kwasem foliowym w okresie przedkoncepcyjnym i podczas pierwszych tygodni ciąży znacząco zmniejsza ryzyko wystąpienia wad cewy nerwowej u płodu.

Kwas foliowy przenika do mleka kobiecego, jednak nie stwierdzono niekorzystnego wpływu na dzieci karmione piersią przez matki przyjmujące ten preparat.

Działania niepożądane

Kwas foliowy rzadko wywołuje działania niepożądane. Najczęściej obserwowane reakcje to:

• Zaburzenia układu immunologicznego: skórne reakcje alergiczne (wysypka, świąd) - niezbyt często
• Zaburzenia żołądka i jelit: gorzki smak w ustach, wzdęcia, nudności, wymioty, biegunka - rzadko
• Zaburzenia psychiczne: brak łaknienia, trudności w zasypianiu, senność, nadmierna pobudliwość nerwowa, depresja - rzadko

Bardzo rzadko mogą wystąpić ciężkie reakcje alergiczne w postaci obrzęku naczynioruchowego lub skurczu oskrzeli.

Przedawkowanie

Dotychczas nie opisano przypadków przedawkowania kwasu foliowego, dlatego obraz kliniczny ostrego przedawkowania nie jest znany. W przypadku przyjęcia dawki znacznie wyższej niż zalecana, wskazane jest wywołanie wymiotów i obserwacja pacjenta. W razie konieczności należy wdrożyć odpowiednie leczenie objawowe.

Mechanizm działania

Kwas foliowy (kwas petroiloglutaminowy) i inne foliany pełnią rolę koenzymów w reakcjach przenoszenia grup jednowęglowych (formylowej, hydroksymetylowej, metylowej, formiminowej) w procesie biosyntezy zasad purynowych i pirymidynowych, niezbędnych do syntezy DNA i RNA. W organizmie kwas foliowy jest przekształcany do kwasu folinowego (FH4), który jest właściwą substancją aktywną.

Kwas foliowy, wraz z kobalaminą (witaminą B12) i fosforanem pirydoksalu (witaminą B6), uczestniczy w metabolizmie homocysteiny. Pełni rolę donora grupy metylowej dla homocysteiny podczas jej przekształcenia w metioninę, co prowadzi do obniżenia stężenia homocysteiny we krwi. Jest to istotne, ponieważ wysokie stężenie homocysteiny jest niezależnym czynnikiem ryzyka występowania chorób układu krążenia związanych z miażdżycą.

Zwiększenie podaży kwasu foliowego w okresie około miesiąca przed spodziewanym zapłodnieniem i w pierwszym trymestrze ciąży jest uznanym elementem profilaktyki wad cewy nerwowej u płodu, odzwierciedlając około dwukrotnie zwiększone zapotrzebowanie na tę witaminę w tym okresie.

Skład preparatu

Jedna tabletka preparatu Folik zawiera 0,4 mg kwasu foliowego.

Stosowanie preparatu Folik zgodnie z zaleceniami lekarza lub farmaceuty może znacząco przyczynić się do zmniejszenia ryzyka wystąpienia wad cewy nerwowej u płodu, co jest szczególnie istotne dla kobiet planujących ciążę oraz będących w pierwszym trymestrze ciąży.