Entonox - mieszanina przeciwbólowa podtlenku azotu i tlenu

Wskazania do stosowania

Entonox jest wskazany do leczenia krótkotrwałego bólu o łagodnym lub umiarkowanym nasileniu, gdy pożądany jest szybki początek i ustąpienie działania przeciwbólowego. Lek może być stosowany u pacjentów w każdym wieku, z wyjątkiem niemowląt poniżej 1 miesiąca życia.

Preparat jest szczególnie przydatny w sytuacjach wymagających szybkiego uśmierzenia bólu, przy jednoczesnej potrzebie zachowania świadomości pacjenta. Dzięki szybkiemu działaniu i krótkotrwałemu efektowi, Entonox znajduje zastosowanie w medycynie ratunkowej, stomatologii oraz podczas bolesnych zabiegów diagnostycznych i terapeutycznych.

Dawkowanie i sposób podawania

Entonox powinien być podawany wyłącznie przez wykwalifikowany personel medyczny, mający dostęp do odpowiedniego sprzętu reanimacyjnego. Podczas pracy z podtlenkiem azotu należy zachować szczególne środki ostrożności.

Tabela 1. Dawkowanie Entonoxu u różnych grup pacjentów

Podawanie Entonoxu należy rozpocząć krótko przed spodziewanym działaniem przeciwbólowym. Efekt przeciwbólowy pojawia się po 4-5 wdechach i osiąga maksimum w ciągu 2-3 minut. Podawanie należy kontynuować przez cały czas trwania bolesnego zabiegu lub tak długo, jak wymagany jest efekt przeciwbólowy. Po zaprzestaniu inhalacji działanie ustępuje szybko, w ciągu kilku minut.

Entonox podawany jest poprzez inhalację przez maskę twarzową u samodzielnie oddychających pacjentów. Podawanie regulowane jest oddechem pacjenta - poprzez utrzymywanie maski wokół ust i nosa oraz oddychanie przez nią tworzy się "zawór na żądanie", uwalniający lek do dróg oddechowych pacjenta. Wchłanianie zachodzi w płucach.

W stomatologii zaleca się stosowanie podwójnej maski lub maski nosowej/nosowo-policzkowej z odpowiednim systemem odprowadzania powietrza. Nie zaleca się podawania przez rurkę dotchawiczą, chyba że lek jest podawany przez personel wyszkolony w stosowaniu anestezji.

Przeciwwskazania

Entonox jest przeciwwskazany w następujących sytuacjach:

• Odma opłucnowa, odma osierdziowa, ciężka rozedma płuc
• Zatory gazowe
• Urazy głowy
• Po głębokim nurkowaniu z ryzykiem choroby dekompresyjnej
• Po niedawnym pomostowaniu naczyń płucnych lub aortalno-wieńcowym
• Po niedawnych dogałkowych wstrzyknięciach gazu
• Niedrożność przewodu pokarmowego
• Niewydolność serca lub zaburzenia czynności serca
• Podwyższone ciśnienie wewnątrzczaszkowe
• Ograniczona świadomość lub niezdolność do współpracy
• Niedobór witaminy B12 lub kwasu foliowego
• Urazy twarzy uniemożliwiające bezpieczne stosowanie maski

Szczególną ostrożność należy zachować u pacjentów z grupy ryzyka niedoboru witaminy B12 i kwasu foliowego oraz u osób z upośledzoną odpornością. W takich przypadkach może być konieczne rozważenie leczenia substytucyjnego.

Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności

Podczas stosowania Entonoxu należy pamiętać o następujących kwestiach:

• Ryzyko sedacji i utraty przytomności przy ciągłym przepływie gazu
• Wpływ na metabolizm witaminy B12 i kwasu foliowego
• Potencjalne ryzyko uszkodzenia szpiku kostnego przy długotrwałym stosowaniu
• Zwiększenie ciśnienia w uchu środkowym i innych jamach wypełnionych gazem
• Możliwość nasilonej sedacji przy jednoczesnym stosowaniu innych leków działających ośrodkowo
• Ryzyko hipoksji dyfuzyjnej po zaprzestaniu podawania
• Wpływ na funkcje poznawcze i psychomotoryczne

Pomieszczenia, w których stosowany jest Entonox, powinny być odpowiednio wentylowane, aby utrzymać stężenie podtlenku azotu w powietrzu poniżej ustalonych norm higienicznych. Mieszanina gazów powinna być przechowywana i stosowana w temperaturze powyżej -5°C.

Interakcje z innymi lekami

Entonox może wchodzić w interakcje z następującymi substancjami:

• Anestetyki wziewne i substancje działające na OUN (np. opiaty, benzodiazepiny) - ryzyko nasilonej sedacji
• Metotreksat - nasilenie hamującego działania na syntetazę metioniny
• Bleomycyna, amiodaron, furadantyna - możliwe nasilenie toksycznego działania na płuca

Należy zachować szczególną ostrożność przy jednoczesnym stosowaniu Entonoxu z wymienionymi lekami i monitorować pacjenta pod kątem potencjalnych działań niepożądanych.

Stosowanie w ciąży i podczas karmienia piersią

Stosowanie Entonoxu w ciąży powinno być ograniczone:

• Zaleca się unikanie stosowania w pierwszych dwóch trymestrach ciąży
• Może być stosowany w trzecim trymestrze i podczas porodu
• W okresie okołoporodowym należy obserwować noworodki pod kątem działań niepożądanych

Entonox może być stosowany w okresie karmienia piersią, ale nie w trakcie samego karmienia.

Działania niepożądane

Najczęstsze działania niepożądane Entonoxu obejmują:

• Zawroty głowy
• Uczucie zmniejszonego kontaktu z otoczeniem
• Euforia
• Nudności i wymioty
• Uczucie ciśnienia w uchu środkowym

Rzadziej mogą wystąpić: silne zmęczenie, ból głowy, zaburzenia psychiczne (psychoza, splątanie, lęk), zaburzenia neurologiczne (polineuropatia, niedowład kończyn dolnych, mielopatia) oraz zaburzenia hematologiczne (niedokrwistość megaloblastyczna, leukopenia).

Przedawkowanie

Ryzyko przedawkowania Entonoxu jest niewielkie ze względu na konieczność aktywnego udziału pacjenta w podawaniu. W przypadku wystąpienia objawów głębokiej sedacji lub zaburzeń świadomości należy natychmiast przerwać podawanie leku i monitorować pacjenta. W razie pojawienia się sinicy konieczne jest podanie czystego tlenu medycznego i ewentualne wspomaganie wentylacji.

Mechanizm działania

Entonox zawiera 50% podtlenku azotu i 50% tlenu. Podtlenek azotu wykazuje działanie przeciwbólowe poprzez podnoszenie progu odczuwania bólu. Intensywność działania przeciwbólowego zależy głównie od stanu psychicznego pacjenta. Przy tym stężeniu podtlenek azotu zapewnia również łagodne działanie sedatywne i uspokajające, jednak pacjent pozostaje przytomny. Wysoka zawartość tlenu (50%) zapewnia optymalne utlenowanie organizmu.

Dzięki swojemu unikalnemu składowi i mechanizmowi działania, Entonox stanowi cenne narzędzie w krótkotrwałym leczeniu bólu, szczególnie w sytuacjach wymagających szybkiego działania i zachowania świadomości pacjenta.