Wskazania do stosowania olanzapiny

Olanzapina jest wskazana w leczeniu:

• Schizofrenii
• Średnio nasilonych i ciężkich epizodów manii
• Zapobiegania nawrotom choroby afektywnej dwubiegunowej u pacjentów, u których w terapii epizodu manii uzyskano dobrą odpowiedź na leczenie olanzapiną

Olanzapina wykazuje skuteczność w długoterminowym leczeniu podtrzymującym pacjentów ze schizofrenią, u których stwierdzono dobrą odpowiedź na leczenie w początkowej fazie terapii.

Dawkowanie i sposób podawania

Dorośli

Schizofrenia: Zalecana dawka początkowa olanzapiny to 10 mg/dobę.

Epizod manii: Dawka początkowa to 15 mg/dobę podawana jako dawka pojedyncza w monoterapii lub 10 mg/dobę w terapii skojarzonej.

Zapobieganie nawrotom choroby afektywnej dwubiegunowej: Zalecana dawka początkowa to 10 mg/dobę. U pacjentów otrzymujących olanzapinę w leczeniu epizodu manii, aby zapobiec nawrotom, należy kontynuować leczenie tą samą dawką.

Podczas leczenia schizofrenii, epizodów manii i w celu zapobiegania nawrotom choroby afektywnej dwubiegunowej, dawka dobowa może być dostosowywana w zależności od stanu klinicznego pacjenta w zakresie dawek 5-20 mg/dobę.

Zwiększenie dawki ponad rekomendowaną dawkę początkową jest zalecane tylko po ponownej ocenie stanu klinicznego i powinno być dokonywane nie częściej niż co 24 godziny.

Szczególne grupy pacjentów

Pacjenci w podeszłym wieku: Mniejsza dawka początkowa (5 mg/dobę) nie jest rutynowo zalecana, jednak powinna być rozważana u pacjentów 65 lat i powyżej, o ile przemawiają za tym czynniki kliniczne.

Pacjenci z zaburzeniami czynności nerek i/lub wątroby: U tych pacjentów należy rozważyć zastosowanie mniejszej dawki początkowej (5 mg). W przypadkach umiarkowanej niewydolności wątroby (marskość, klasa A lub B w skali Child-Pugh), dawka początkowa powinna wynosić 5 mg i być ostrożnie zwiększana.

Osoby palące: Dawka początkowa i zakres stosowanych dawek u pacjentów niepalących nie wymagają rutynowej korekty w porównaniu z dawkami stosowanymi u pacjentów palących. Palenie tytoniu może indukować metabolizm olanzapiny. Zaleca się monitorowanie stanu klinicznego i w razie potrzeby rozważenie zwiększenia dawki olanzapiny.

W przypadku obecności więcej niż jednego czynnika, który mógłby spowodować spowolnienie metabolizmu (płeć żeńska, podeszły wiek, niepalenie tytoniu) należy rozważyć zmniejszenie dawki początkowej. U tych pacjentów zwiększanie dawki, jeżeli wskazane, powinno być przeprowadzane z zachowaniem ostrożności.

Dzieci i młodzież

Nie zaleca się stosowania olanzapiny u dzieci i młodzieży poniżej 18 lat, z uwagi na brak danych dotyczących bezpieczeństwa i skuteczności leczenia.

Olanzapina może być stosowana niezależnie od posiłków, ponieważ pokarm nie ma wpływu na wchłanianie.

W przypadku planowanego zakończenia leczenia olanzapiną należy rozważyć stopniowe zmniejszanie dawki leku.

Przeciwwskazania

Stosowanie olanzapiny jest przeciwwskazane w następujących przypadkach:

• Nadwrażliwość na substancję czynną lub na którąkolwiek substancję pomocniczą
• Pacjenci ze stwierdzonym ryzykiem wystąpienia jaskry z wąskim kątem przesączania

Należy zachować szczególną ostrożność u pacjentów z zaburzeniami czynności wątroby i nerek, u osób w podeszłym wieku oraz u pacjentów z czynnikami ryzyka chorób sercowo-naczyniowych.

Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności

Pacjenci w podeszłym wieku z psychozą związaną z otępieniem

Nie zaleca się stosowania olanzapiny u pacjentów z objawami psychozy i/lub zaburzeniami zachowania spowodowanymi otępieniem z powodu zwiększonej śmiertelności oraz ryzyka występowania zdarzeń naczyniowo-mózgowych. W badaniach klinicznych u tej grupy pacjentów odnotowano:

• Dwukrotne zwiększenie częstości zgonów u pacjentów leczonych olanzapiną w porównaniu do grupy placebo
• Trzykrotne zwiększenie częstości występowania niepożądanych zdarzeń naczyniowo-mózgowych (np. udar, przemijający napad niedokrwienny)

Choroba Parkinsona

Nie zaleca się stosowania olanzapiny w leczeniu psychozy wywołanej przyjmowaniem agonistów dopaminy u pacjentów z chorobą Parkinsona. W badaniach klinicznych bardzo często zgłaszano nasilenie objawów parkinsonizmu i omamy występujące z większą częstością niż w przypadku stosowania placebo.

Złośliwy zespół neuroleptyczny (ZZN)

ZZN jest potencjalnie śmiertelnym powikłaniem związanym z przyjmowaniem leków przeciwpsychotycznych. Rzadkie przypadki ZZN były również zgłaszane w związku z olanzapiną. Kliniczne objawy ZZN to wysoka gorączka, sztywność mięśni, zaburzenia świadomości oraz objawy niestabilności autonomicznego układu nerwowego.

Hiperglikemia i cukrzyca

Niezbyt często zgłaszano wystąpienie hiperglikemii i/lub rozwój albo nasilenie objawów cukrzycy z występującą sporadycznie kwasicą ketonową lub śpiączką, w tym kilka przypadków śmiertelnych. Zaleca się odpowiednie monitorowanie stanu klinicznego, zgodnie z przyjętymi wytycznymi dotyczącymi leczenia przeciwpsychotycznego.

Zaburzenia lipidowe

W badaniach klinicznych kontrolowanych placebo u pacjentów leczonych olanzapiną obserwowano niepożądane zmiany w profilu lipidowym. W przypadku wystąpienia takich zmian należy zastosować odpowiednie leczenie, w szczególności u pacjentów z zaburzeniami przemiany lipidów i u pacjentów, u których występują czynniki ryzyka rozwoju takich zaburzeń.

Aktywność przeciwcholinergiczna

Należy zachować ostrożność przepisując olanzapinę pacjentom z przerostem gruczołu krokowego, niedrożnością porażenną jelit i podobnymi chorobami ze względu na możliwe działanie przeciwcholinergiczne leku.

Czynność wątroby

Często obserwowano przejściowe i bezobjawowe zwiększenie aktywności aminotransferaz wątrobowych. Należy zachować ostrożność u pacjentów ze zwiększoną aktywnością AlAT i/lub AspAT, z objawami niewydolności wątroby, u pacjentów z uprzednio stwierdzoną ograniczoną czynnościową rezerwą wątrobową oraz u pacjentów stosujących leki o potencjalnym działaniu hepatotoksycznym.

Neutropenia

Należy zachować ostrożność u pacjentów z małą liczbą leukocytów i/lub granulocytów obojętnochłonnych, u pacjentów przyjmujących leki mogące wywoływać neutropenię, u pacjentów z zahamowaniem czynności i/lub toksycznym uszkodzeniem szpiku w wywiadzie oraz u pacjentów z hipereozynofilią lub chorobą mieloproliferacyjną.

Przerwanie leczenia

Rzadko (≥ 0,01% i <0,1%), w przypadku nagłego przerwania stosowania olanzapiny zgłaszano wystąpienie ostrych objawów, takich jak: pocenie się, bezsenność, drżenie, lęk, nudności lub wymioty.

Odstęp QT

W badaniach klinicznych istotne klinicznie wydłużenie odstępu QTc u pacjentów leczonych olanzapiną występowało niezbyt często (0,1-1%). Należy zachować ostrożność, zalecając jednoczesne stosowanie olanzapiny i innych leków powodujących wydłużenie odstępu QTc, zwłaszcza u pacjentów w podeszłym wieku, u pacjentów z wrodzonym zespołem wydłużonego odstępu QT, zastoinową niewydolnością serca, przerostem mięśnia sercowego, zmniejszonym stężeniem potasu lub magnezu we krwi.

Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa

Niezbyt często (≥ 0,1% i < 1%) opisywano czasowy związek między leczeniem olanzapiną a występowaniem żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej. Należy rozpoznać wszystkie możliwe czynniki ryzyka żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej przed i podczas leczenia olanzapiną oraz podjąć odpowiednie działania zapobiegawcze.

Powyższe ostrzeżenia i środki ostrożności wskazują na konieczność dokładnego monitorowania pacjentów leczonych olanzapiną, szczególnie w początkowym okresie terapii oraz u pacjentów z dodatkowymi czynnikami ryzyka.

Interakcje z innymi produktami leczniczymi i inne rodzaje interakcji

Wpływ innych leków na olanzapinę

Indukcja CYP1A2: Metabolizm olanzapiny może być indukowany przez palenie tytoniu i karbamazepinę, co może prowadzić do zmniejszenia stężenia olanzapiny. Obserwowano jedynie nieznaczne do średniego zwiększenie klirensu olanzapiny.

Hamowanie CYP1A2: Fluwoksamina, specyficzny inhibitor CYP1A2, znacząco hamuje metabolizm olanzapiny. W przypadku równoczesnego stosowania fluwoksaminy lub innego inhibitora CYP1A2 (np. cyprofloksacyny), należy rozważyć zmniejszenie dawki początkowej olanzapiny.

Zmniejszenie dostępności biologicznej: Węgiel aktywny zmniejsza dostępność biologiczną podanej doustnie olanzapiny o 50-60% i powinien być podawany co najmniej 2 godziny przed olanzapiną lub 2 godziny po niej.

Potencjalny wpływ olanzapiny na inne leki

Olanzapina może wywierać antagonistyczne działanie wobec bezpośrednich i pośrednich agonistów dopaminy. Olanzapina nie hamuje in vitro głównych izoenzymów CYP450 (np. 1A2, 2D6, 2C9, 2C19, 3A4). Dlatego też nie należy się spodziewać żadnych szczególnych interakcji.

Interakcje z innymi lekami

Leki działające na OUN: Należy zachować ostrożność u pacjentów spożywających alkohol lub stosujących leki mogące hamować aktywność OUN.

Leki przeciwparkinsonowe: Nie zaleca się jednoczesnego stosowania olanzapiny i produktów podawanych w leczeniu choroby Parkinsona u pacjentów z chorobą Parkinsona i otępieniem.

Leki wydłużające odstęp QTc: Należy zachować ostrożność stosując jednocześnie olanzapinę z lekami, które powodują wydłużenie odstępu QTc.

Monitorowanie stanu klinicznego pacjenta jest szczególnie ważne w przypadku stosowania olanzapiny w połączeniu z innymi lekami, zwłaszcza tymi, które mogą wpływać na jej metabolizm lub wykazywać działanie addytywne w zakresie efektów farmakodynamicznych.

Wpływ na płodność, ciążę i laktację

Ciąża

Nie przeprowadzono odpowiednich kontrolowanych badań u kobiet w ciąży. Należy poinformować pacjentkę, aby powiadomiła lekarza o zajściu w ciążę lub planowanej ciąży w czasie leczenia olanzapiną. Ze względu na ograniczone doświadczenie u kobiet w ciąży, olanzapina powinna być stosowana w ciąży jedynie wtedy, kiedy spodziewane korzyści dla matki przeważają nad ryzykiem dla płodu.

Noworodki narażone na działanie leków przeciwpsychotycznych (w tym olanzapiny) w czasie III trymestru ciąży są w grupie ryzyka, w której mogą wystąpić działania niepożądane, w tym objawy pozapiramidowe i/lub objawy odstawienia o różnym nasileniu i czasie trwania. Obserwowano pobudzenie, wzmożone napięcie, obniżone napięcie, drżenie, senność, zespół zaburzeń oddechowych lub zaburzenia karmienia. Dlatego należy starannie kontrolować stan noworodków.

Karmienie piersią

W badaniu z udziałem zdrowych kobiet karmiących piersią wykazano, że olanzapina była wydzielana z mlekiem kobiecym. U niemowląt średnia ekspozycja (mg/kg mc.) w stanie stacjonarnym stanowiła 1,8% dawki przyjętej przez matkę (mg/kg mc.). Pacjentkom powinno się odradzać karmienie piersią podczas przyjmowania olanzapiny.

Płodność

Wpływ olanzapiny na płodność nie jest znany.

Decyzja o stosowaniu olanzapiny u kobiet w ciąży lub karmiących piersią powinna być podjęta po dokładnej analizie potencjalnych korzyści i ryzyka, z uwzględnieniem stanu klinicznego pacjentki oraz możliwych alternatywnych metod leczenia.

Wpływ na zdolność prowadzenia pojazdów i obsługiwania maszyn

Nie przeprowadzono badań nad wpływem produktu na zdolność prowadzenia pojazdów i obsługiwania maszyn. Ze względu na to, że olanzapina może wywoływać senność i zawroty głowy, pacjentów należy ostrzec, aby zachowali szczególną ostrożność podczas obsługiwania maszyn, w tym pojazdów mechanicznych.

Działania niepożądane

Najczęściej (u >1% pacjentów) zgłaszanymi działaniami niepożądanymi związanymi ze stosowaniem olanzapiny w badaniach klinicznych były:

• Senność
• Zwiększenie masy ciała
• Eozynofilia
• Zwiększenie stężenia prolaktyny, cholesterolu, glukozy i triglicerydów
• Cukromocz
• Zwiększenie apetytu
• Zawroty głowy
• Akatyzja
• Parkinsonizm
• Leukopenia, neutropenia
• Dyskineza
• Niedociśnienie ortostatyczne
• Działanie przeciwcholinergiczne
• Przejściowe, bezobjawowe zwiększenie aktywności aminotransferaz wątrobowych
• Wysypka
• Astenia
• Zmęczenie
• Gorączka
• Bóle stawów
• Zwiększenie stężenia fosfatazy zasadowej

Inne istotne działania niepożądane obejmują:

• Zaburzenia metaboliczne (hiperglikemia, cukrzyca, dyslipidemia)
• Zaburzenia układu nerwowego (napady drgawek, objawy pozapiramidowe)
• Zaburzenia sercowo-naczyniowe (wydłużenie odstępu QT, żylna choroba zakrzepowo-zatorowa)
• Zaburzenia wątroby (zwiększenie aktywności enzymów wątrobowych, zapalenie wątroby)
• Zaburzenia układu rozrodczego (zaburzenia seksualne, ginekomastia)

Częstość występowania działań niepożądanych może się różnić w zależności od wskazania, dawki i czasu trwania leczenia. Szczególną uwagę należy zwrócić na możliwość wystąpienia zespołu metabolicznego oraz późnych dyskinez.

Przedawkowanie

Objawy przedawkowania olanzapiny obejmują:

• Częstoskurcz
• Pobudzenie lub agresywność
• Dyzartrię
• Różne objawy pozapiramidowe
• Obniżony poziom świadomości (od sedacji do śpiączki)

Inne znaczące klinicznie objawy przedawkowania to: delirium, drgawki, śpiączka, prawdopodobny złośliwy zespół neuroleptyczny, depresja oddechowa, zachłyśnięcie, nadciśnienie lub niedociśnienie, zaburzenia rytmu serca i zatrzymanie krążenia i oddychania.

Postępowanie w przypadku przedawkowania:

• Nie istnieje swoista odtrutka przeciwko olanzapinie
• Nie zaleca się prowokowania wymiotów
• Wskazane może być wdrożenie standardowego postępowania w przedawkowaniu (płukanie żołądka, podanie węgla aktywnego)
• Leczenie objawowe i monitorowanie czynności życiowych
• Nie należy stosować adrenaliny, dopaminy ani innych środków sympatykomimetycznych wykazujących aktywność β-agonistyczną
• Konieczne jest monitorowanie czynności układu sercowo-naczyniowego w celu wykrycia ewentualnych zaburzeń rytmu serca

Ścisła kontrola lekarska oraz monitorowanie powinny trwać do całkowitego powrotu pacjenta do zdrowia.

Właściwości farmakologiczne

Mechanizm działania

Olanzapina jest lekiem przeciwpsychotycznym, przeciwmaniakalnym oraz stabilizującym nastrój, wykazującym działanie w stosunku do licznych układów receptorowych. Wykazuje powinowactwo do receptorów serotoninowych (5HT2A/2C, 5HT3, 5HT6), dopaminowych (D1, D2, D3, D4, D5), cholinergicznych receptorów muskarynowych (M1-M5), α1-adrenergicznych i histaminowych H1.

Właściwości farmakokinetyczne

Olanzapina jest dobrze wchłaniana po podaniu doustnym, osiągając maksymalne stężenie w osoczu w ciągu 5-8 godzin. Pokarm nie wpływa na jej wchłanianie. Bezwzględna dostępność biologiczna po podaniu doustnym w porównaniu z podaniem dożylnym nie została określona.

Olanzapina jest metabolizowana w wątrobie w drodze sprzęgania i utleniania. Głównym metabolitem występującym w krwioobiegu jest 10-N-glukuronid, który nie przenika przez barierę krew-mózg. Cytochromy P450-CYP1A2 i P450-CYP2D6 biorą udział w tworzeniu metabolitów N-demetylowego i 2-hydroksymetylowego.

Średni okres półtrwania olanzapiny w fazie eliminacji po podaniu doustnym wynosi ok. 33 godzin. U osób w podeszłym wieku (65 lat i starszych) średni okres półtrwania w fazie eliminacji jest wydłużony w porównaniu z osobami młodszymi (51,8 vs. 33,8 godzin).

Dane farmaceutyczne

Skład

1 tabletka powlekana zawiera 5 lub 10 mg olanzapiny (w postaci olanzapiny dichlorowodorku trójwodnego 7,03 lub 14,06 mg).

Przechowywanie

Przechowywać w temperaturze poniżej 30°C, w oryginalnym opakowaniu w celu ochrony przed światłem i wilgocią.

Okres ważności

3 lata

Olanzapina jest skutecznym lekiem przeciwpsychotycznym o szerokim spektrum działania, stosowanym głównie w leczeniu schizofrenii i choroby afektywnej dwubiegunowej. Jej stosowanie wymaga jednak starannego monitorowania pacjentów ze względu na potencjalne działania niepożądane, szczególnie w zakresie zaburzeń metabolicznych i sercowo-naczyniowych.