Gruźlica może sprawiać wrażenie problemu z przeszłości, znanego bardziej ze starych powieści niż ze współczesnego życia. Nie jest to jednak obraz prawdziwy – zachorowanie na gruźlicę stanowi jedną z najczęstszych przyczyn zgonu na świecie.
Gruźlica – zapomniana choroba?
W 2020 roku za sprawą koronawirusa SARS-CoV-2 wiele mówiło się o chorobach zakaźnych. Jedną z najpoważniejszych i najczęściej z nich występujących jest gruźlica, wywoływana przez prątki gruźlicy – Mycobacterium tuberculosis. Schorzenie to najczęściej dotyka płuc, jednak może dotyczyć również innych narządów.
O tym, jak dużym problemem jest rozprzestrzenianie się gruźlicy, świadczą statystyki zachorowań i zgonów. Gruźlica to jedna z 10 najczęstszych przyczyn zgonów na świecie. W 2019 roku zmarło z jej powodu 1,4 miliona osób, z czego 208 tysięcy było dodatkowo zakażonych wirusem HIV. Zakażenie Mycobacterium tuberculosis może dotykać nawet 1,7 mld osób na całym świecie. Aż 2/3 przypadków choroby występuje w 8 krajach – są to Indie, Indonezja, Chiny, Filipiny, Pakistan, Nigeria, Bangladesz oraz RPA. Walkę z gruźlicą utrudnia rozpowszechnienie się jej postaci lekoopornej. U 500 tysięcy pacjentów w 2019 roku rozwinęła się gruźlica oporna na ryfampicynę, a u 78% z nich występuje także oporność na izoniazyd.
W Polsce zachorowalność na gruźlicę sukcesywnie spada – w 2019 roku zarejestrowano 5321 przypadków tej choroby – o 166 mniej niż w 2018 roku i o 2188 mniej niż w 2010 roku. Gruźlica w 2018 roku była przyczyną śmierci 519 osób, co stanowi 28,3% zgonów z powodu chorób zakaźnych i pasożytniczych w naszym kraju. Osoby mające kontakt z chorym lub obarczone jednym z czynników ryzyka (bezrobocie, bezdomność, niepełnosprawność, obciążenie długotrwałą chorobą, uzależnienie od alkoholu lub narkotyków) mogą skorzystać z Programu Profilaktyki Gruźlicy po zgłoszeniu się do swojej pielęgniarki POZ.
Przeczytaj także: Solidarność w walce z gruźlica i HIV
Gruźlica a COVID-19
Zarówno gruźlica, jak i COVID-19, charakteryzują się objawami oddechowymi – kaszlem i dusznością. W obu przypadkach występuje gorączka i osłabienie organizmu. Różnicą jest jednak czas od ekspozycji na patogen do wystąpienia symptomów – w przypadku koronawirusa jest to kilka dni. Natomiast gruźlica może rozwijać się przez kilka tygodni lub nawet dłużej, zanim przejdzie w fazę aktywną. W przypadku wystąpienia opisanych objawów i kontaktu z chorymi na gruźlicę i COVID-19 należy wykonać testy na obydwie choroby. Warto zauważyć, że noszenie masek ochronnych jest zalecane w profilaktyce zarówno gruźlicy, jak i COVID-19.
Aktywna, nieleczona gruźlica ma wyższą śmiertelność niż COVID-19 – wynosi ona nawet 50%. Jednak obecnie znane są skuteczne leki przeciwprątkowe takie jak ryfampicyna czy izoniazyd. Występowanie gruźlicy może ponadto pogarszać rokowania u chorych na COVID-19.
Ukryte ofiary COVID-19
Rzeczywistość pandemii COVID-19 przynosi wyzwania na wielu płaszczyznach – dotyczy to również kwestii związanych z diagnostyką i leczeniem gruźlicy. Według danych WHO w 2020 roku liczba zgonów spowodowanych gruźlicą może wzrosnąć o kilkaset tysięcy osób, a prognozy na lata 2020-2025 mówią o rocznym przyroście zachorowań na poziomie 1 miliona osób.
Jednocześnie zauważono spadek wykrywalności i leczenia gruźlicy o nawet 25-50%. Ma to związek z zaangażowaniem znacznej części personelu medycznego w walkę z koronawirusem. Ponadto, przekierowaniem środków finansowych na leczenie COVID-19, a także zajęciem miejsc w placówkach medycznych. Dodatkowo, ogólnym paraliżem funkcjonowania systemu opieki zdrowotnej. Co więcej, pandemia wiąże się z poważnym kryzysem ekonomicznym – obserwuje się wzrost liczby osób niedożywionych, bezrobotnych i żyjących w ubóstwie. Przełoży się to najprawdopodobniej na dalszy wzrost zachorowań na gruźlicę.
Źródła:
- World Health Organisation. Global Tuberculosis Report 2020: Executive Summary
- Korzeniowska-Koseła M. Gruźlica i choroby układu oddechowego w Polsce w 2019 r. Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc, Warszawa 2019
- https://pacjent.gov.pl/programy-profilaktyczne/program-profilaktyki-gruzlicy [dostęp 10.12.2020]
- Covid-19 and TB: Frequently Asked Questions, The Union, https://theunion.org/our-work/covid-19/covid-19-and-tb-frequently-asked-questions [dostęp 10.12.2020]
