Dystrofia mięśniowa Duchenne’a – choroba rzadka i zapomniana?

Dystrofia mięśniowa Duchenne’a początkowo przebiega podstępnie i nie daje żadnych dolegliwości. Pierwsze objawy kliniczne (tendencja do chodzenia na palcach, chód kaczkowaty) pojawiają się zwykle pomiędzy 3. a 5. rokiem życia. Pomiędzy 3 a 4 rokiem życia, wprowadza się zwykle terapię sterydami. Spowalnia ona postęp choroby. Z czasem osłabienie mięśni powoduje problemy z samodzielnym poruszaniem się (około 10. roku życia). Chorzy wymagają wielospecjalistycznej opieki (fizjoterapeutów, pulmonologów, kardiologów, neurologów), a także codziennej rehabilitacji, aby jak najdłużej utrzymać sprawność. Choroba ma jednak charakter postępujący i osłabia kolejne grupy mięśni. Aktualnie chłopcy z DMD dożywają 30-40 roku życia. Główną przyczyną zgonów jest niewydolność oddechowa. Nieustannie trwają poszukiwania nowych leków, które wykazują działanie przyczynowe, działając na defekt genetyczny.

Czytaj również: Kierunki rozwoju neurologii w Polsce

Dystrofia mięśniowa Duchenne’a – możliwe terapie

Istnieje wiele typów mutacji, które mogą powodować dystrofię mięśniową Duchenne’a. Leczenie przyczynowe jest możliwe tylko w przypadku właściwego dostosowania do defektu genetycznego.

– W przypadku dystrofii mięśniowej Duchenne’a, gdzie możliwość defektów genetycznych jest bardzo duża, terapie muszą być właściwie dopasowane do defektu genetycznego. Muszą pasować tak jak przysłowiowy klucz do zamka – mówi dr hab. n. med. Anna Potulska-Chromik z Kliniki Neurologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego

Możliwości terapeutyczne obejmują m.in. terapie exon skipping, które omijają uszkodzoną sekwencję aminokwasów w cząsteczce białka. W efekcie powstaje dystrofina, lecz o wadliwej funkcji. Inny mechanizm działania (metoda translarna) polega na oddziaływaniu na defekt genetyczny pod postacią mutacji nonsensownej. Najbardziej optymalne jest podanie leków około 2. roku życia. Mutacja nonsensowna dotyczy około 13% chorujących na dystrofię Duchenne’a. Zarówno terapia exon skipping, jak i translarna nie są w Polsce finansowane z budżetu państwa.

– Sam fakt istnienia leku dedykowanego leczeniu choroby rzadkiej to jest ewenement – jedynie dla 5–10 proc. chorób rzadkich w ogóle istnieją na świecie leki. Gdy więc mamy taką możliwość, należy z niej korzystać. – mówi Michał Jakimowicz

Czytaj również: Benzodiazepiny w podstawowej opiece zdrowotnej – rekomendacje dla lekarzy rodzinnych

Nowe kierunki leczenia?

Projekt FRZDMD finansowany przez Unię Europejską został przeprowadzony w celu ustalenia, która z 3 izoform enzymu PLA2 (cytozolowa, niezależna od wapnia lub wydzielnicza) uczestniczy w utrzymaniu równowagi jonów wapnia i degradacji mięśni. Uważa się, że PLA2 u chorych z dystrofią Duchenne’a jest związana z podwyższonym poziomem wapnia, co wpływa na niszczenie mięśni.

Naukowcy poddali analizie ekspresję różnych enzymów PLA2 w prawidłowych i zajętych chorobą komórkach mięśniowych. Wydaje się, że fosfolipaza A2 o typie wydzielniczym wpływa na różnicowanie komórek w przebiegu dystrofii mięśniowej Duchenne’a poprzez regulowanie ekspresji miogeniny (białka biorącego udział w powstawaniu tkanki mięśniowej). Wyniki badania FRZDMD mogą być istotne w opracowaniu terapii ukierunkowanych na hamowanie PLA2.

Inny z projektów – SKIP-NMD finansowany z środków UE miał na celu ustalenie skuteczności terapii przekształcającej dystrofię mięśniową Duchenne’a do łagodniejszej postaci – dystrofii mięśniowej Beckera (łagodniejsza postać, z pierwszymi objawami choroby zwykle 5-20 r.ż. oraz utratą zdolności chodzenia około 4. dekady życia). W tym celu naukowcy opracowali metodę z zastosowaniem oligonukleotydów nonsensownych wobec egzonu 53 dystrofiny. Bezpieczeństwo i skuteczność kliniczna terapii były oceniane w randomizowanym badaniu z grupą kontrolną przeprowadzonym w Wielkiej Brytanii, Francji i Włoszech. Trwają dalsze badania, które weryfikują skuteczność tej terapii. Być może będzie to zapoczątkowanie leczenia personalizowanego dla konkretnego pacjenta. Efektem terapii z użyciem oligonukleotydów nonsensownych byłoby uzyskiwanie krótszych, funkcjonalnych form dystrofiny.

Czytaj również: Zespół Chiari

Parent Project Dystrophy

Fundacja Parent Project Muscular Dystrophy została założona w 2009 r. przez rodziców chłopców chorujących na dystrofię mięśniową Duchenne’a. Ideą założenia fundacji było zrzeszenie wszystkich rodzin dotkniętych dystrofinami mięśniowymi. Członkowie fundacji walczą o zwiększenie dostępności nowoczesnych terapii i rehabilitacji dla chorujących chłopców.

Trwają badania nad skutecznością terapii genowej DMD przy użyciu wirusów, będących nośnikiem mikrodystrofiny (mniejszej postaci dystrofiny) do komórek mięśniowych, a także CRISPR / Cas-9, Dup2 i GALGT2. Od 2017 r. Fundacja Parent Project Muscular Dystrophy zapoczątkowała długoterminową strategię, która ma na celu przyspieszenie finalizacji badań nad skuteczną terapią genową. Na ten cel z inicjatywy fundacji przekazano już ponad 3 miliony dolarów.

Piśmiennictwo: