Kodeks cywilny (Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93, zwana dalej: k.c.), zaś jego pełna treść brzmi następująco:
- 1. Roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się albo przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednakże termin ten nie może być dłuższy niż dziesięć lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę.
- 2. Jeżeli szkoda wynikła ze zbrodni lub występku, roszczenie o naprawienie szkody ulega przedawnieniu z upływem lat dwudziestu od dnia popełnienia przestępstwa bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia.
- 3. W razie wyrządzenia szkody na osobie, przedawnienie nie może skończyć się wcześniej niż z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia.
- 4. Przedawnienie roszczeń osoby małoletniej o naprawienie szkody na osobie nie może skończyć się wcześniej niż z upływem lat dwóch od uzyskania przez nią pełnoletności.
Czytaj również: Klauzula sumienia lekarza w wyroku Trybunału Konstytucyjnego
Błąd medyczny
Jak wynika z brzmienia przytoczonego przepisu, momentem początkowym biegu trzyletniego terminu przedawnienia nie zawsze będzie dzień powstania szkody (np. dzień przeprowadzenia operacji), ale ustalić należy kiedy poszkodowany dowiedział się lub najwcześniej mógł się dowiedzieć, że do szkody doszło oraz kto jest za nią odpowiedzialny (obie przesłanki muszą wystąpić jednocześnie, co podkreślił m.in. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18 września 2002 r., sygn. akt III CKN 597/00). Przykładowo, jeżeli w czasie operacji żołądka, lekarz przez nieuwagę zostawił ciało obce w brzuchu pacjenta, zaś pacjent dowiedział się o tym fakcie pół roku później, w trakcie rutynowego badania USG, to trzyletni termin zaczyna swój bieg dopiero w dniu, w którym zostało wykonane badanie USG, przy założeniu że w tym samym dniu pacjent miał także wiedzę, kto odpowiada za szkodę.
Zauważyć także należy, że ustawodawca w szczególny sposób chroni osoby małoletnie (tj. osoby, które nie ukończyły 18 lat) wskazując, iż dla nich, bieg terminu przedawnienia nie może się skończyć wcześniej niż po upływie 2 lat od uzyskania przez taką osobę pełnoletności.
Czytaj również: Klauzula sumienia w ustawie o zawodach medycznych
Termin przedawnienia
Dość problematyczne w aktualnym stanie prawnym, stało się ustalenie jak należy liczyć koniec biegu terminu przedawnienia. Do 8 lipca 2018 r. sytuacja wyglądała następująco: jeżeli pacjent w dniu 1 lipca 2013 r. dowiedział się o tym, że w czasie hospitalizacji w konkretnym szpitalu został zakażony wirusowym zapaleniem wątroby typu B, to termin przedawnienia zaczynał bieg 2 lipca 2013 r., zaś przysługujące mu roszczenia z tego tytułu uległyby przedawnieniu z dniem 2 lipca 2016 r. Jednakże ustawą z dnia 13 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2018.1104) został znowelizowany art. 118 k.c., który w aktualnym brzmieniu brzmi następująco: Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata. Jednakże koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata.
Zgodnie ze zdaniem drugim znowelizowanego przepisu, w sytuacjach w których termin przedawnienia jest dłuższy niż 2 lata, koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień kalendarzowy. W przytoczonym powyżej przykładzie, według nowych przepisów, bieg przedawnienia zakończyłby się nie z dniem 2 lipca 2016 r., ale z dniem 31 grudnia 2016 r. Wśród prawników trwa jednak obecnie spór czy znowelizowany art. 118 k.c. ma zastosowanie do przepisów szczególnych, czyli np. do omawianego art. 4421 k.c. Część autorów uważa, że tak wskazując: Norma ta ma zastosowanie zarówno do terminów określonych w art. 118, jak i do terminów oznaczonych w przepisach szczególnych. W przeciwnym wypadku przewidziane w niej zastrzeżenie dotyczące terminów krótszych niż 2 lata byłoby pozbawione normatywnego znaczenia. N. Rycko [w:] Kodeks cywilny. Część ogólna. Komentarz do wybranych przepisów , red. J. Gudowski, Gdańsk 2018. Zdarzają się jednak stanowiska odmienne, zaś na chwilę obecną praktyka orzecznicza nie została jeszcze w tym zakresie ukształtowana.
Czytaj również: Procedura przyjęcia pacjenta do szpitala psychiatrycznego bez jego zgody
Błąd medyczny, a zarzut przedawnienia
Co zatem może lekarz, który będąc pozwanym w procesie o błąd medyczny dostrzeże, iż pacjentowi upłynął ustawowy termin przedawnienia? W takiej sytuacji lekarz powinien składając odpowiedź na pozew podnieść zarzut przedawnienia. Zasadniczo podniesienie takiego zarzutu powinno doprowadzić do oddalenie powództwa, choć sąd zobligowany jest zbadać, czy zgłoszenie zarzutu przedawnienia roszczenia nie jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.
r. pr. Karolina Zdun
