Mukowiscydoza – przyczyny choroby
Mukowiscydoza to choroba genetyczna, która jest spowodowana mutacją genu kodującego białko błonowe CFTR. Tworzy ono kanał dla jonów chlorkowych. Białko to znajduje się w różnych narządach organizmu, np. w układzie pokarmowym, oddechowym i rozrodczym. Jego mutacja upośledza funkcjonowanie wielu organów takich jak płuca, wątroba, trzustka oraz jelita. Dysfunkcja białka CFTR skutkuje gromadzeniem gęstego śluzu w narządach. Zalegający śluz jest dobrą pożywką dla bakterii i wirusów, które często są czynnikami etiologicznymi infekcji. Ponadto szczepy bakterii, będące sprawcami zakażeń są często wielolekooporne i wymagają wdrożenia długotrwałej, kosztownej antybiotykoterapii. Dotychczas zidentyfikowano ponad 1500 mutacji, prowadzących do wystąpienia mukowiscydozy. Najczęściej występująca mutacja to F508del. Choroba jest wykrywana u około 80 dzieci w każdym roku.
Czytaj również: Astma wczesnodziecięca dla lekarzy Podstawowej Opieki Zdrowotnej
Nowe leki – nadzieja dla chorych na mukowiscydozę
Istnieje kilka leków, które poprzez wpływ na białko CFTR działają przyczynowo. Jednym z leków o takim mechanizmie działania jest Orkambi. Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FDA) dopuściła go do obrotu w 2015 roku. Lek składa się z dwóch składników: iwakaftora i lumakaftora. Lumakaftor zwiększa liczbę białej CFTR na powierzchni komórki, a iwakaftor zwiększa efektywność wadliwego białka CFTR. Dzięki temu umożliwia rozrzedzanie wydzieliny i zapobiega uszkodzeniu płuc skutkującego koniecznością przeszczepu. Największym ograniczeniem jest cena terapii. Roczna terapia iwakaftorem wynosi 300 tysięcy dolarów.
W 2020 r. Komisja Europejska zatwierdziła lek KAFTRIO (iwakaftor / tezakaftor / eleksakaftor) w połączeniu z Kalydeco (iwakaftorem) do leczenia mukowiscydozy u osób od 12 roku życia z jedną lub dwoma mutacjami F508del i jedną mutacją minimalnych funkcji CFTR. Skuteczność preparatu Trikafta / Kaftrio została udowodniona w dwóch randomizowanych, podwójnie zaślepionych, kontrolowanych placebo badaniach klinicznych. Bezpieczeństwo tego leku było oceniane na łącznej grupie 510 pacjentów z mukowiscydozą. Fundacja Oddech Życia wystosowała petycję dotyczącą objęcia refundacją nowego leku na mukowiscydozę produkowanego przez Vertex Pharmaceuticals (Kaftrio).
Kolejne leki na mukowiscydozę w badaniach klinicznych
W drugiej połowie 2021 roku amerykańska firma Vertex Pharmaceuticals rozpocznie badania klinicznej III fazy nowego leku przyczynowego w mukowiscydozie (VX-121/tezakaftor/VX-561). Badania in vitro wskazują, że terapia wykazuje większą skuteczność w przywracaniu funkcji białka CFTR w porównaniu do innych leków przyczynowych (Kaftrio, Orkambi). Leczenie VX-121/tezakaftor/VX-561 było dobrze tolerowane przez pacjentów z mukowiscydozą powyżej 18 roku życia z podwójną lub pojedynczą mutacją F508del lub jedną mutacją minimalnej funkcji. W Polsce każdego miesiąca umierają dzieci, młodzież i dorośli z powodu powikłań mukowiscydozy. Dzięki pojawieniu się leków przyczynowych, mukowiscydoza ma szansę stać się chorobą przewlekłą. Niezbędne do tego jest wprowadzenie refundacji leków przyczynowych. W obliczu skrajnego niedofinansowania ochrony zdrowia w Polsce, terapia jest aktualnie poza zasięgiem chorych w naszym kraju.
Trwa walka o dofinansowanie terapii mukowiscydozy
MukoKoalicja to porozumienie organizacji, które zrzeszają osoby walczące o zmiany systemowe, które mają na celu poprawę jakości i długości życia pacjentów chorych na mukowiscydozę. Członkami MukoKoalicji są: Fundacja Podaruj Oddech, Polskie Towarzystwo Walki z Mukowiscydozą oddział Gdańsk, Fundacja MUKOHELP, Fundacja Pomocy Rodzinom i Chorym na Mukowiscydozę MATIO, Polskie Towarzystwo Walki z Mukowiscydozą. Członkowie stowarzyszenia, opierając się na stanowisku Polskiego Towarzystwa Mukowiscydozy oraz Konsultanta Krajowego ds. Chorób Płuc walczą o to, aby terapie dostępne na świecie były refundowane w Polsce. Prezes Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji sprzeciwia się włączeniu produktu leczniczego (Symkevi – tezakaflor/iwakaftor) do refundacji, wskazując na przekroczenie progu opłacalności oraz niepewnej efektywności klinicznej terapii zależnej od małej liczebności grupy badanej, względnie krótkiego czasu obserwacji, ograniczonej oceny odległego wpływu na istotne klinicznie punkty końcowe.
Czytaj również: Leki rozszerzające oskrzela w chorobach układu krążenia. Czy należy się bać ich działań niepożądanych?
Mukowiscydoza – aktualności i perspektywy
Na posiedzeniu Parlamentarnego Zespołu ds. Zdrowia Publicznego we wrześniu br. przedstawiono projekt nowelizacji ustawy o refundacji leków oraz środków spożywczych do specjalnego przeznaczenia żywieniowego. Planowany jest zakaz refundacji produktów posiadających odpowiedniki OTC, co dotknie pacjentów z mukowiscydozą leczonych za pomocą suplementacji enzymów trzustkowych. Podaż enzymów trzustkowych jest dla pacjentów z mukowiscydozą niezbędnym elementem skutecznej terapii. Ograniczenie dostępu do niej wpłynie na ograniczenie jakości życia.
Leczenie przyczynowe dostępne w innych krajach stwarza możliwość poprawy stanu klinicznego i rokowania pacjentów z mukowiscydozą. Wraz z wdrożeniem terapii obserwuje się poprawę wydolności płuc, lepsze przyswajanie pożywienia oraz zmniejszenie ryzyka nawrotów infekcji dróg oddechowych. Patrząc od strony ekonomicznej, koszty terapii przyczynowej są bardzo wysokie. Biorąc jednak pod uwagę częstość nawrotów infekcji oraz liczne hospitalizacje przy leczeniu objawowym, a także szanse na normalne życie zawodowe oraz prokreacje przy terapii przyczynowej, korzyści z jej stosowania są nie do podważenia. Zasadne wydaje się zatem objęcie refundacją leków takich jak KAFTRIO, czy Orkambi. Jak dalej potoczą się losy chorych z mukowiscydozą? Nadzieje pokłada się w zmianach decyzji resortu zdrowia oraz badaniach klinicznych nad kolejnymi lekami działającymi przyczynowo.
Czytaj również: Grypa u dorosłych – rekomendacje profilaktyki, diagnostyki i leczenia
Piśmiennictwo:
- https://www.medexpress.pl/nowoczesne-leczenie-mukowiscydozy-jest-skomplikowane/74410 (dostęp z dn. 15.09.2021)
- https://oddechzycia.pl/nauka/orkambi/ (dostęp z dn. 14.09.2021)
- https://oddechzycia.pl/aktualnosci/vertex-rozpocznie-badania-kliniczne-fazy-iii-nowego-leku-przyczynowego-w-mukowiscydozie/ (dostęp z dn. 14.09.2021)
- https://oddechzycia.pl/aktualnosci/stanowisko-polskiego-towarzystwa-mukowiscydozy-oraz-konsultantow-krajowych-ws-kaftrio/ (dostęp z dn. 14.09.2021)
- https://www.medexpress.pl/mukowiscydoza-jakich-potrzeba-zmian/81594 (dostęp z dn. 14.09.2021)
