Cięcie cesarskie to najczęściej wykonywana operacja położnicza zarówno w krajach rozwiniętych, jak i rozwijających się. Zabieg ten powinien być wykonany w sytuacji braku możliwości urodzenia dziecka siłami natury ze względu na istniejące zagrożenie zdrowia i życia matki lub płodu. W ostatnich latach obserwujemy tendecję wzrostową porodów zakończonych drogą cięcia cesarskiego. Statystyki europejskich Polska pokazują, że wśród czołówki państw, w których odsetek cięć cesarskich jest największy. W wybranych województwach w Polsce drogą cięcia cesarskiego rozwiązuje się więcej niż połowę ciąż. Nie wiąże się to jednak ze zmniejszeniem umieralności okołoporodowej. Uważa się, że trend wzrostu liczby cięć cesarskich wpływa na poprawę warunków położniczych jedynie w krajach trzeciego świata.
Czytaj również: Choroby tarczycy u kobiet w ciąży
Cięcie cesarskie – statystyki
Raport EURO-PERISTAT dotyczy opieki okołoporodowej i stanu zdrowia kobiet ciężarnych i niemowląt w 28 krajach Unii Europejskiej oraz Islandii, Norwegii i Szwajcarii. Według danych płynących z raportu EURO-PERISTAT odsetek cięć cesarskich w 2014 r. w Europie wyniósł około 27%. W Polsce stanowił on 42,2% i jest jednym z najwyższych w Europie. Obserwuje się wzrost porodów drogą cięcia cesarskiego od 2000 roku (odsetek cięć cesarskich wynosił wówczas zaledwie 19,6%). Większość kobiet w Polsce rodzi dzieci w najbardziej optymalnym okresie życia i decyduje się na założenie rodziny wcześniej w porównaniu z kobietami innych europejskich krajów. Porody w wieku powyżej 35. roku życia w Polsce stanowią 14,8% (36,3% we Włoszech oraz 37,3% w Hiszpanii).
W Klinice Położnictwa i Ginekologii SPSSK2 w Szczecinie przeprowadzono badanie retrospektywne. Analizując liczbę cięć cesarskich, które wykonano w latach 2004-2008 i 2014-2018. Wśród 14 112 porodów, które miały miejsce w ciągu 10 lat, wyodrębniono te, które ukończono cięciem cesarskim – 5943 (1647 w latach 2004-2008 i 4296 w latach 2014-2018). W latach 2004-2008 w Klinice Położnictwa i Ginekologii w Szczecinie odbyło się 6306 porodów, wśród których 1647 (26,12%) ukończyło się drogą cięcia cesarskiego. W latach 2014-2018 urodziło się 7806 dzieci, a odsetek cięć cesarskich wyniósł 55,03% (4296 porodów operacyjnych). Oznacza to ponad dwukrotny wzrost odsetka cięć cesarskich na przestrzeni 10 lat w tym ośrodku.
Dane opublikowane przez Instytut Matki i Dziecka w Warszawie wskazują, że w 2017 roku w województwie podkarpackim aż 52,3% porodów zakończyło się drogą cięcia cesarskiego. W województwie łódzkim odsetek ten wyniósł 51,2%, a w województwie świętokrzyskim 51,0%. W tym samym roku najniższy odsetek cięć cesarskich odnotowano w województwie pomorskie i kujawsko pomorskie – odpowiednio 32,0% i 33,8%.
Czytaj również: Nowotwory w ciąży – możliwości diagnostyczne i leczenie
Z czego wynika drastyczny wzrost cięć cesarskich w ostatnim czasie?
Jedną z przyczyn tego zjawiska jest postęp, jaki dokonał się w medycynie prenatalnej. Jesteśmy w stanie wykrywać wczesne nieprawidłowości w przebiegu ciąży, które kwalifikują ciężarne pacjentki do cięć cesarskich. Kolejną przyczyną jest rosnący trend medykalizacji porodów.
Badania wskazują, że aktualnie jednym z najczęstszych wskazań do cięcia cesarskiego jest stan po przebytym cięciu cesarskim oraz tokofobia, będąca określana jako patologiczny lęk przed porodem drogami natury, który objawia się dolegliwościami psychicznymi. W ostatnich latach tokofobia stanowi główny powód poród ukończonych cięciem cesarskim ze wskazań pozapołożniczych (szczególnie u pierworódek). Najczęściej dotyczy lęku związanego z bólem oraz obawą o dziecko.
Coraz częściej zdarzają się sytuacje wywierania presji na lekarzu, by przeprowadził cięcie cesarskie. Nie dysponujemy danymi, które wskazywałyby ile cięć cesarskich w Polsce wykonuje się „na życzenie pacjentki”.
Czytaj również: Rekomendacje dotyczące suplementacji u kobiet ciężarnych
Poród po przebytym cięciu cesarskim jest możliwy
Uważa się, że każdy poród (cięcie cesarski i poród siłami natury) po przebytym cięciu cesarskim wiąże się ze zwiększonym ryzykiem powikłań okołoporodowych. Poród siłami natury po uprzednim cięciu cesarskim nie powinien być uważany za niemożliwy (przy braku czynników, stwarzających ryzyko powikłań). Poród drogami natury wymaga wzmożonego nadzoru nad ciężarną ze względu na ryzyko pęknięcia macicy w bliźnie po cięciu cesarskim. W czasie akcji porodowej należy monitorować czynności serca płodu w sposób ciągły. W przypadku występowania określonych czynników zwiększających ryzyko rozejścia się blizny (ciąża wielopłodowa, położenie miednicowe i poprzeczne płodu, pęknięcie macicy lub krocza III lub IV stopnia w wywiadzie, łożysko przodujące, krótki odstęp od cięcia cesarskiego – mniej niż 12 miesięcy, podejrzenie makrosomii płodu – szacowana masa powyżej 4000 g), a także nieudanej próby porodu siłami natury w przeszłości, należy rozważyć wykonanie elektywnego cięcia cesarskiego.
Czytaj również: Szczepienia w ciąży – co o nich wiemy?
Poród siłami natury – potrzebna edukacja
Ze względu na rozległość operacji, cięcie cesarskie niesie za sobą szereg powikłań okołoporodowych, jak i odległych. Nie jest to zabieg obojętny ani dla matki, ani dla dziecka. Uważa się, że cięcie cesarskie wiąże się z dziesięciokrotnie większym ryzykiem krwotoku porodowego w porównaniu z porodem siłami natury. Każde kolejne cięcie cesarskie zwiększa ryzyko powikłań – m.in. nieprawidłowej implantacji łożyska czy ciąży pozamacicznej.
Poród drogą cięcia cesarskiego stwarza ryzyko powikłań dla dziecka, takich jak zaburzenia oddychania. Są one następstwem wielu czynników, ale nie bez znaczenia pozostaje brak stresu porodowego, którego dziecko doświadcza podczas porodu pochwowego. Długoterminowe skutki zdrowotne porodu drogą cięcia cesarskiego obejmują wyższe ryzyko rozwinięcia chorób autoimmunologicznych. Ponadto otyłości, czy alergii pokarmowych w stosunku do populacji ogólnej. Dzieci urodzoną drogą cięcia cesarskiego mają nieprawidłowy skład mikrobioty. Ze względu na brak kolonizacji przewodu pokarmowego drobnoustrojami matki podczas przechodzenia dziecka przez kanał rodny.
Ze względu na konsekwencje płynące z ukończenia ciąży cięciem cesarskim, należy dążyć do zmniejszenia odsetka cięć cesarskich. Potrzebna jest właściwa edukacja kobiet, która powinna rozpocząć się już w okresie przedkoncepcyjnym. Ważną rolę w tej kwestii odgrywają szkoły rodzenia oraz zwiększania świadomości kobiet na temat korzyści płynących z porodu naturalnego. Uważa się, że kluczowy w celu zwiększenia odsetka porodów siłami natury jest odpowiedni poziom opieki okołoporodowej, w tym dostępność do leczenia przeciwbólowego.
Źrodła:
- Santorek N., Biłas K., Tokarska A. et al. Cięcie cesarskie. Rosnący odsetek i zmiana trendów we wskazaniach. Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2019; 4 (3): 113–122
- Mirosław Wielgoś, Dorota Bomba-Opoń, Grzegorz H. Bręborowicz, Krzysztof Czajkowski, Romuald Dębski, Bożena Leszczyńska-Gorzelak, Przemysńaw Oszukowski, Stanisńaw Radowicki, Mariusz Zimmer; Recommendations of the Polish Society of Gynecologists and Obstetricians regarding caesarean sections. Ginekol Pol 2018;89(11):644-657. (DOI: 10.5603/GP.a2018.0110)
- https://www.europeristat.com/images/Informacja-Prasowa-EURO-PERISTAT-IMiD-13.02.19.pdf (dostęp z dn. 07.09.2021)
