Większość dzieci zakażonych COVID-19 przechodzi infekcję bezobjawowo lub ma tylko łagodne objawy, najczęstsze z nich to gorączka, kaszel, ból gardła i zmiany węchu lub smaku.
Od początku pandemii wywołanej wirusem SARS-CoV-2 dzieci należały do grona osób, które stosunkowo łagodnie, często bezobjawowo przechodziły zachorowania. Jedynie w przypadkach, gdy choroba podstawowa zagrażała życiu dziecka, wirus przybierał na sile i stawał się niebezpieczny dla młodych organizmów.
Objawy chorób powiązanych z koronawirusem
Według najnowszych doniesień czynnikiem chroniącym dzieci przed ciężkim przebiegiem zakażenia COVID-19 są różnice w układzie odpornościowym (dzieci mają silniejszą niż dorośli odpowiedź immunologiczną organizmu) oraz lepsza kondycja naczyń krwionośnych niż w przypadku dorosłych [6]. Dodatkowo, szczepienia przeciwko odrze, śwince i różyczce mogą wzmacniać układ odpornościowy i odegrać rolę w ochronie dzieci.
Kolejnym elementem wpływającym na zwiększoną odporność dzieci na zakażenie wirusem jest wyższy poziom witaminy D spowodowany wcześniejszą suplementacją. Mimo, że dzieci wyróżniają się większą odpornością na wirus niż dorośli, u części z nich po pewnym czasie od infekcji zostały zauważone objawy chorób, które powiązano z zakażeniem COVID-19, są to zespoły PIMS-TS oraz MIS-C.
Czym jest Choroba PIMS-TS?
Stosunkowo niedawno wykryto, że dzieci mogą zachorować na wieloukładowy zespół zapalny tymczasowo związany z COVID-19 (PIMS-TS; Paediatric inflammatory multisystem syndrome temporarily associated with SARS-CoV-2 infection). Jest to choroba rozwijająca się u dzieci, które przeszły zakażenie wirusem SARS-CoV-2.
Charakteryzuje się zarówno zróżnicowanym przebiegiem, jak i powikłaniami. Mogą wystąpić zaburzenia kardiologiczne, w tym niewydolność serca oraz zmiany w obrębie naczyń wieńcowych. Choroba atakuje jednocześnie wiele układów w organizmie dziecka, co determinuje wówczas konieczność włączenia się w ścieżkę terapeutyczną wielu specjalistów. Zespół ten może także zakończyć się zgonem. Zazwyczaj dotyka najmłodsze dzieci, jednakże opisywany był również przypadek wystąpienia PIMS-TS u 16-letniego pacjenta [1].
Pierwszy przypadek PIMS-TS u sześciomiesięcznej dziewczynki z utrzymującą się gorączką został odnotowany 7 kwietnia 2020 r w USA. Zostało stwierdzone u niej zakażenie SARS-CoV- 2 oraz zdiagnozowano dodatkowo chorobę Kawasaki. W kolejnym miesiącu lekarze z Wielkiej Brytanii oraz eksperci z USA zaobserwowali zwiększoną liczbę zachorowań u dzieci na chorobę o cechach podobnych do Choroby Kawasaki. Objawiającą się zapaleniem naczyń krwionośnych, oraz pojawieniem się tętniaków. Początkowo badacze stawiali rozpoznanie choroby Kawasaki u takich pacjentów. Niemniej po stwierdzeniu pozytywnego wyniku na obecność przeciwciał po przebytej infekcji wywołanej wirusem SARS-CoV-2 u wszystkich badanych pacjentów oraz z zestawem identycznych objawów u pacjentów na całym świecie potwierdzono występowanie nowej choroby – PIMS-TS.
PIMS-TS w Polsce i na świecie
W Polsce pierwszy przypadek został stwierdzony jeszcze w trakcie wakacji u jednego dziecka w Warszawie. Co ciekawe, okazało się, iż wcześniej dziecko to przechodziło infekcję spowodowaną wirusem SARS-CoV-2. Kolejne niepokojące sygnały o zachorowaniach pochodziły z Krakowa, gdzie zachorowania potwierdzono u dziewięciorga dzieci oraz u trojga pacjentów z Wejherowa [3].
Coraz większa ilość chorych na PIMS-TS w naszym kraju przypuszczalnie wiąże się z faktem szybkiego i znaczącego przyrostu ilości zakażonych na COVID-19. Większa ilość zachorowań na wirusa oznacza mianowicie zwiększoną liczbę osób, u których może wystąpić wieloukładowy zespół zapalny.
PIMS-TS powoduje stan zapalny narządów wewnętrznych u dzieci prowadzący do ich niewydolności. Objawy są podobne do innych stanów zapalnych wywołanych przez choroby, takie jak zespół szoku toksycznego czy choroba Kawasaki. Dzieci, u których zdiagnozowano zespół PIMS-TS na ogół nie miały oczywistych objawów zakażenia COVID-19. Ich ogólny stan zdrowia był określany jako dobry przed pojawieniem się PIMS-TS. Etiologia tej choroby do tej pory pozostaje nieznana.
W Europie oraz w Polsce odnotowuje się coraz więcej zachorowań na PIMS-TS, mimo iż ryzyko zarażenia w dalszym ciągu uznawane jest za bardzo niskie. Pomimo to ponawiane są apele zachowanie wzmożonej czujności, ponieważ objawy związane z chorobą mogą pojawiać się około 2-4 tygodni po przebytej infekcji COVID-19[2]. Istotną informacją jest, że PIMS-TS nie jest chorobą zakaźną. Do zakażenia dochodzi gdy dziecko wcześniej przechoruje infekcję COVID – 19.
Objawy PIMS-TS
Według zaproponowanej przez RCPCH (The Royal College of Paediatrics and Child Health) wstępnej definicji, chorobę PIMS-TS związaną z COVID-19 można rozpoznać:
- u dziecka z uporczywą gorączką, czyli temperatura powyżej 38 st. C trwająca 3 dni, której nie da się zbić ogólnodostępnymi lekami (gorączka występuje w tej chorobie zawsze), wysoką wartością wskaźnika stanu zapalnego (występuje u większości chorych). Często występują też objawy takie jak np.: limfopenia, uszkodzenia jedno lub wielonarządowe, ból brzucha. Ponadto, zapalenie spojówek, kaszel, biegunka, ból głowy, gardła, wymioty. Dodatkowo powiększony węzeł chłonny po jednej stronie szyi, opuchnięte dłonie i stopy, czy wysypka na dłoniach i stopach w postaci pokrzywki,
- po wykluczeniu innych zakaźnych przyczyn obserwowanych objawów np. posocznicy bakteryjnej, paciorkowca lub gronkowca oraz infekcji związanych z zapaleniem mięśnia sercowego,
- niezależnie od tego, czy wynik badania przeprowadzonego w kierunku wykrycia SARS-CoV-2 jest dodatni lub ujemny.
Leczenie PIMS-TS
Dzieci chore na PIMS-TS wymagają zastosowania jak najszybszego leczenia szpitalnego. Obecnie leczenie tej choroby podobne jest do leczenia choroby Kawasaki. Celem kuracji jest zmniejszenie stanu zapalnego, aby można było uniknąć długotrwałego uszkodzenia tętnic u dziecka. Leczenie odbywa się m.in. przez transfuzję osocza, która zmniejsza odpowiedź immunologiczną organizmu powodującą stan zapalny.
Decyzję o rozpoczęciu leczenia immunomodulacyjnego należy podejmować w każdym przypadku indywidualnie. Po konsultacji z doświadczonymi specjalistami (w dziedzinie chorób zakaźnych, reumatologii, hematologii, immunologii). Jeśli jest to możliwe, leczenie powinno się wiązać z udziałem w badaniu klinicznym. Na tym etapie konieczne jest również wykluczenie zakażenia bakteryjnego.
Zespół MIS-C
Nowoodkryty zespół PIMS-TS nie jest jedynym schorzeniem mogącym pojawić się po przebyciu COVID-19 u dzieci. Naukowcy odkryli również zależność pomiędzy występowaniem zespołu zapalnego MIS-C a przebytym zakażeniem. Zespół MIS-C może doprowadzić do niewydolności narządów takich jak np. serce, nerki, układ pokarmowy, a nawet mózgu. Większość dzieci cierpiących na MIS-C ma od 3 do 12 lat. Średni wiek wynosi 8 lat, ale zdarzały się przypadki, gdy zespół wystąpił u dzieci starszych oraz niemowląt. Podobnie jak zespół PIMS-TS, MIS-C nie daje objawów od razu, pojawiają się dopiero po 2-6 tygodniach. Dokładna przyczyna występowania zespołu MIS-C nie jest znana jednak wiele wskazuje na to, że jest to nadmierna odpowiedź układu immunologicznego na COVID-19 [4].
Dzieci dotknięte chorobą zawsze mają wysoką gorączkę. Większość dzieci ma też objawy żołądkowo-jelitowe takie jak: biegunka, wymioty oraz silny ból brzucha. Innymi objawami pojawiającymi się rzadziej mogą być zaczerwienienie lub obrzęk wargi języka oraz dłoni i stóp.
Śmiertelność tej choroby wynosi mniej niż 2% zgłoszonych przypadków [5], aby skutecznie walczyć z chorobą, niezbędne jest wczesne rozpoznanie oraz natychmiastowa pomoc specjalisty. Leczenie polega na stosowaniu terapii przeciwzapalnej, podawanie dożylne immunoglobuliny, w niektórych przypadkach również tlenu.
W celu minimalizowania ryzyka zachorowania należy ograniczyć ryzyko zakażenia poprzez środki ostrożności takie jak np.: noszenie maseczki, fizyczny dystans od innych osób, dezynfekcję rąk oraz powierzchni. Ponadto, szczepienia przeciwko grypie oraz regularne mycie rąk.
Autor: Klaudia Gutowska
Literatura:
- https://www.medicover.pl/o-zdrowiu/pims-ts-pediatryczny-wieloukladowy-zespol-zapalny-tymczasowo-zwiazany-z-zakazeniem-sars-cov-2,6943,n,192
- https://www.mp.pl/pediatria/aktualnosci/253230,objawy-pims-ts-pojawiaja-sie-kilka-tygodni-po-covid-19
- https://krakow.wyborcza.pl/krakow/7,44425,26558590,pocovidowy-zespol-u-dzieci-grozniejszy-niz-sam-koronawirus.html?disableRedirects=true
- https://medicalxpress.com/news/2020-12-qa-covid-multisystem-inflammatory-syndromes.html
- hmed M, Advani S, Moreira A, et al. (September 2020). „Multisystem inflammatory syndrome in children: a systematic review”. EClinicalMedicine. 26: 100527. doi:10.1016/j.eclinm.2020.100527. ISSN 2589-5370. PMC 7473262. PMID 32923992. S2CID 221494176.
- https://medicalxpress.com/news/2020-12-differences-immunity-blood-vessels-children.html
