Błędy w prowadzeniu inhalacji i nebulizacji – jak pomóc pacjentowi?

Niektóre choroby wymagają terapii z użyciem leków podanych drogą inhalacyjną. Inhalacje, nebulizacje to ważny etap leczenia, gdyż nieprawidłowo przeprowadzony proces inhalacji ogranicza skuteczność działania leków i zwiększa możliwość wystąpienia działań niepożądanych.

Inhalacje – sposoby jej prowadzenia

Leczenie inhalacyjne polega na podaniu choremu leków drogą wziewną, tak aby zapewnić działanie miejscowe na poziomie dolnych dróg oddechowych. Efekt ten można uzyskać przy pomocy nebulizatora, czyli urządzenia generującego aerozol w wyniku mechanicznego rozproszenia leku znajdującego się w fazie ciekłej lub przy użyciu jednego z dwóch rodzajów inhalatorów – ciśnieniowych z dozownikiem (MDI) bądź suchego proszku (DPI).

Przeczytaj również: Alergia na kota. Co zrobić, gdy usunięcie kota nie wchodzi w grę?

Zasady prawidłowej nebulizacji

Ze względu na trzy różne sposoby generacji aerozolu w procesie nebulizacji wyróżnia się trzy grupy urządzeń: nebulizatory pneumatyczne, nebulizatory ultradźwiękowe oraz nebulizatory siateczkowe. Różnice między nimi dotyczą także parametrów technicznych i rodzajów leków, jakie mogą być za ich pomocą podawane.

Wśród grup leków podawanych przy użyciu nebulizatora są: leki rozszerzające oskrzela (bromek ipratropium, fenoterol i salbutamol), glikokortykosteroidy (budezonid, propionian flutikazonu), mukolityki (ambroksol, dornaza α), antybiotyki (tobramycyna, kolistyna) oraz roztwory chlorku sodu (np. wzbogacone o kwas hialuronowy lub ektoinę). Do żadnego z typów nebulizatorów nie można wlewać olejków eterycznych bądź naparów roślinnych, gdyż substancje te przedostając się do dolnych partii dróg oddechowych, mogą wywołać niebezpieczny skurcz oskrzeli.

Aby zmaksymalizować skuteczność terapii prowadzonej z użyciem nebulizatora, należy stosować się do zasad prawidłowej nebulizacji:

• wyboru odpowiedniego nebulizatora powinno dokonywać się pod kątem wieku pacjenta, rodzaju podawanych leków oraz parametrów technicznych,
• przed wlaniem roztworu leku do nebulizatora należy upewnić się o wielkości podanej dawki (cała ampułka bądź jej część) oraz o konieczności uzupełnienia leku roztworem soli fizjologicznej,
• podczas nebulizacji wdech wykonuje się ustami  z chwilowym zatrzymaniem powietrza podczas szczytu wdechu,
• nebulizację prowadzi się do wykończenia roztworu w nebulizatorze,
• wymienne części nebulizatora należy dokładnie umyć po każdym użyciu,
• u dzieci stosujących maskę do nebulizacji należy upewnić się o odpowiednim jej dopasowaniu, aby uniknąć strat leku,
• po zakończonej nebulizacji sterydami należy przepłukać jamę ustną wodą w celu zapobiegania wystąpienia zakażenia grzybiczego.

Wielodawkowe pojemniki dozujące pod ciśnieniem (MDI)

Właściwa technika użycia inhalatora ciśnieniowego z dozownikiem wymaga synchronizacji momentu wyzwolenia dawki leku i wykonania efektywnego wdechu. Niewłaściwe użycie zmniejsza depozycję płucną leku o ponad 50%. W tej postaci dostępne są glikokortykosteroidy, leki antycholinergiczne oraz β₂-mimetyki.

Należy pamiętać, że w przypadku inhalatora MDI dawka leku zależna jest od temperatury opakowania. Użycie inhalatora w temperaturze 0 ºC zmniejsza dawkę o połowę, dlatego każdorazowo przed przystąpieniem do inhalacji konieczne jest ogrzanie urządzenia w dłoniach.

Ze względu na występujące u pacjentów trudności w skoordynowaniu wdechu wraz z uwolnieniem dawki leku, wprowadzono do użycia przystawki objętościowe wspomagające inhalację – tzw. spejsery. Jest to komora, do której zostaje uwolniona dawka aerozolu, który następnie jest wdychany przez chorego podczas kolejnych wdechów. Komory przeznaczone dla najmłodszych pacjentów wyposażone są dodatkowo w maseczkę twarzową.

W celu przeprowadzenia prawidłowej inhalacji przy wykorzystaniu inhalatora MDI należy:

• ogrzać inhalator do temperatury ciała,
• zdjąć kapturek ochronny z ustnika,
• mocno wstrząsnąć pojemnikiem,
• wykonać spokojny wydech, następnie szczelnie objąć ustnik wargami,
• rozpocząć powolny, głęboki wdech, jednocześnie otwierając zawór dozujący (konieczna synchronizacja),
• wyjąć ustnik z ust, jednocześnie wstrzymując oddech na kilka sekund,
• wykonać powolny wydech,
• zamknąć wlot ustnika kapturkiem ochronnym.

Przed pierwszym użyciem inhalatora, lub jeśli urządzenie nie było używane przez dłużej niż 3 dni, konieczne jest jedno- lub dwukrotne uruchomienie zaworu dozującego w celu zapewnienia równomiernego napełnienia układu.

Inhalatory suchego proszku DPI

W przypadku inhalatorów DPI substancja lecznicza występuje w postaci zmikronizowanego proszku, który jest unoszony w strumieniu wdychanego powietrza. Nie jest konieczna synchronizacja oddechowa. W inhalatorach proszkowych dawka leku jest odmierzana z pojedynczej kapsułki (np. Spinhaler), z blistra zawierającego wiele dawek (np. Dysk) lub z pojemnika z proszkiem (np. Novolizer).

Technika użycia każdego z rodzajów inhalatorów DPI nieznacznie się różni, jednak ustalony został ogólny schemat prawidłowej inhalacji obejmujący:

• załadowanie dawki leku do inhalatora,
• przebicie folii zabezpieczającej blistra lub otoczki kapsułki za pomocą bolca przekłuwającego (jeśli konieczne),
• wykonanie spokojnego wydechu, następnie szczelne objęcie wargami ustnika,
• wykonanie głębokiego wdech z szybkością zapewniającą wyzwolenie optymalnej dawki leku,
• wyjęcie inhalatora z ust z jednoczesnym wstrzymaniem oddechu na kilka sekund,
• wykonanie wydechu.

W przypadku inhalatorów wielokrotnego użytku przed użyciem należy go osuszyć.

Źródła:

1. Jachowicz, R., Farmacja Praktyczna. (2016), PZWL
2. https://www.aptekarzpolski.pl/wiedza/inhalacja-i-nebulizacja-zasady-rodzaje-i-bezpieczenstwo-terapii-%EF%BB%BF/
3. Emeryk, A., Pirożyński, M., Najważniejsze problemy nebulizacji u dzieci. Alergia Astma Immunologia 2013, 18 (3): 140-144 (online)
4. Sznitowska, M. (2017). Farmacja stosowana: technologia postaci leku. PZWL